Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Censuur (informatie)
Censuur is het opzettelijk beheersen, controleren en achterhouden van informatie of aan banden leggen van de vrije meningsuiting. Massamedia of privé uitwisseling van informatie wordt door beperkende maatregelen beheerst om het verspreiden van ongewenste of illegale inhoud te onderdrukken of te voorkomen. Niet alleen totalitaire staten kunnen censuur uitoefenen.
Etymologie
De term ’censuur’ is afgeleid van het Latijnse zelfstandig naamwoord censura, wat een streng onderzoek of beoordeling betekende. Dit is op zijn beurt afgeleid van het werkwoord censere, ’schatten, inschatten’. De Romeinse censor was een ambtenaar die burgers voor de militaire dienst keurde, hen op basis van een schatting (census) van hun vermogen indeelde in een vermogensklasse met evenredige politieke rechten op grond van deze schatting. Hieruit volgde ook dat de censor een toezichter was op de moraal en iemand een berisping kon geven (nota censoria) of rechten zoals het stemrecht kon afnemen. Van het Latijnse woord census is ook het woord cijns afgeleid.
Huidige betekenis
In moderne zin bestaat censuur uit elke poging om informatie, gezichtspunten of methoden van uitdrukking zoals kunst of schuttingtaal te verbannen. Het doel van censuur is om de status quo te handhaven, om de ontwikkeling van een maatschappij, of een afwijkende mening van een individu of een groep mensen, te onderdrukken. Censuur wordt onder meer aangetroffen in sociale groepen, regeringen, georganiseerde religies, grote internetmedia zoals YouTube en Facebook, staatsmedia, vrije media die afhankelijk zijn van sponsors en advertenties. Als voorstanders van vrijheid van meningsuiting zijn er ook dergelijke groepen die tegen censuur zijn.
Over het algemeen heerst de opvatting dat censuur voor ’criminalisatie’ zorgt van bepaalde acties of van de (al dan niet suggestieve) communicatie van zulke acties.
Doelen en redenen van censuur
Vooral nieuwsberichten, meningsuitingen en kunst worden getroffen door censuur. Censuur heeft het doel de inhoud in politiek, religieus of moreel opzicht te controleren. Deze controle wordt voorgesteld als nuttig of noodzakelijk om de zwakkeren in de samenleving te beschermen voor de schadelijke inhoud.
Censuur kan worden onderscheiden in preventieve censuur, waarbij niet zonder toestemming vooraf gepubliceerd mag worden, en repressieve censuur, waarbij na publicatie een verbod of andere maatregelen tegen de publicatie worden getroffen.
Censuur kan enerzijds gebruikt worden om te voorkomen dat de macht van een bepaalde instantie wordt ondermijnd, maar anderzijds ook met het idee de burger te beschermen. Dit laatste argument is in de geschiedenis vaak door overheden misbruikt als rookgordijn voor het eerste. Een bekende uitspraak van Thomas Jefferson, de derde president van de VS, is: „It is error alone which needs the support of government. Truth can stand by itself.”
Vormen van censuur
Er zijn heel wat verschillende vormen van censuur.
Enkele praktijkvoorbeelden van censuur:
- De overheid die de media voorschrijft welke kleur de berichtgeving moet hebben.
- Boeken die niet verkocht mogen worden in sommige landen.
Mildere vormen van censuur:
- Als bescherming voor de identiteit van betrokken personen, worden op foto’s van gezichten soms gedeelten vervaagd of met een zwart balkje afgedekt.
- Uitdrukkingen die niet op televisie mogen worden gebruikt (expletives) (vloeken, schelden etc): deze worden in landen als de Verenigde Staten ’weggepiept’.
- voorbeeld: veel Amerikaanse talkshows, zoals The Jerry Springer Show.
- Afbeeldingen van borsten en/of billen van personen (meestal vrouwelijk): deze worden in veel landen onzichtbaar gemaakt door balkjes of vaag-maken.
- voorbeeld: Janet Jackson.
Miltaire censuur
De militaire censor controleert brieven van soldaten naar het thuisfront, om te voorkomen dat geheime informatie openbaar wordt en/of bij de vijand terecht komt. Zo mag een militair vaak niet vertellen waar hij precies gelegerd is.
Zelfcensuur
Een bijzondere vorm van censuur is zelfcensuur.
Wetgeving
In Nederland en de meeste andere westerse landen is preventieve censuur officieel bij wet verboden. De Belgische grondwet van 1830 was een van de eerste en de meest rechtlijnige om de vrijheid van meningsuiting te beschermen en elke voorafgaande censuur te verbieden. Het is veelal wel mogelijk dat mensen die bepaalde uitingen doen achteraf worden vervolgd. Desondanks zijn er in afgelopen decennia diverse voorvallen geweest in westerse landen waarin de staat het uiten van bepaalde meningen geblokkeerd heeft: in 2004 is bijvoorbeeld in het kader van terrorismebestrijding de Arabische zender Al-Manar zowel in de VS als in Frankrijk van de satelliet gehaald. De meeste westerse landen stellen het in twijfel trekken van de holocaust strafbaar, sommige landen ook boeken of emblemen van de nazi’s. Mensen zoals Noam Chomsky, vinden dit in strijd met de vrijheid van meningsuiting.
Zie ook
