Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Carmina Burana (Orff)
| Carmina Burana | |
| Componist | Carl Orff |
| Gecomponeerd voor | solisten, koor, twee vleugels en slagwerk later ook voor symfonieorkest |
| Première | 8 juni 1937 |
 Bezoek ook Dorp Luisterrijk
| |
De Carmina Burana is een compositie van Carl Orff.
Geschiedenis[bewerken]
Carmina Burana is een niet-middeleeuwse compositie in geheel eigen stijl. Orff selecteerde in 1935 een aantal liederen uit de middeleeuwse Carmina Burana en schreef er zijn eigen muziek bij. Naast de muziek schreef hij ook een lichtprogramma. De ondertitel was dan ook: Profane liederen gezongen door solisten en koor, begeleid door instrumenten en magische beelden. Orff schreef het stuk origineel voor solisten, koor, twee vleugels en slagwerk. Later herschreef hij de instrumentatie van Carmina Burana naar één voor een geheel symfonieorkest. Op 8 juni 1937 was de wereldpremière in de opera van Frankfurt.
Indeling werk[bewerken]
Het eerste deel van de compositie genaamd “In de Lente” bestaat uit liefdesliederen, het tweede deel “In de Taverne” uit drank- en gokliederen en het derde deel “In de hof der liefde” uit liederen over de zinnelijke liefde. Het geheel wordt voorafgegaan en besloten door een hymne aan Fortuna, de godin van het lot, namelijk O Fortuna. Orff beeldt het leven uit als een soort rad van fortuin. Motto van het stuk is: Soms heb je geluk, maar de dag erna kan je alweer helemaal in de put zitten. Het is daarom belangrijk volop te genieten van de momenten van intens geluk, want het duurt vaak maar even.
| Fortuna Imperatrix Mundi | Fortuna, Heerseres van de Wereld | ||
| 1. O Fortuna | Latijn | Oh Fortuna | koor |
| 2. Fortune plango vulnera | Latijn | De wonden die Fortuna sloeg, beklaag ik | koor |
| I – Primo vere | In de Lente | ||
| 3. Veris leta facies | Latijn | Het vrolijke gezicht van de lente | kleinkoor |
| 4. Omnia Sol temperat | Latijn | De Zon verwarmt alles | bariton |
| 5. Ecce gratum | Latijn | Kijk, de aangename lente | koor |
| Uf dem anger | In de wei | ||
| 6. Tanz | Dans | instrumentaal | |
| 7. Floret silva | Latijn/Middelhoogduits | Het edele woud staat in bloei | koor |
| 8. Chramer, gip die varwe mir | Middelhoogduits | Kramer, geef me kleur | koor (klein en groot) |
| 9. a) Reie | Reidans | instrumentaal | |
| b) Swaz hie gat umbe | Middelhoogduits | Wat hier in de rondte danst | koor |
| c) Chume, chum, geselle min | Middelhoogduits | Kom, kom, m'n liefje | kleinkoor |
| d) Swaz hie gat umbe (reprise) | Middelhoogduits | Wat hier in de rondte danst (reprise) | koor |
| 10. Were diu werlt alle min | Middelhoogduits | Als heel de wereld van mij was | koor |
| II – In Taberna | In de Taveerne | ||
| 11. Estuans interius | Latijn | Verscheurd door innerlijke woede | bariton |
| 12. Olim lacus colueram | Latijn | Ooit bewoonde ik meren (de gebraden zwaan) | tenor, mannenkoor |
| 13. Ego sum abbas | Latijn | Ik ben de abt (van Cucanië) | bariton, mannenkoor |
| 14. In taberna quando sumus | Latijn | Wanneer wij in de taveerne zijn | mannenkoor |
| III – Cour d'amours | De Hof der Liefde | ||
| 15. Amor volat undique | Latijn | Amor vliegt overal | sopraan, jongenskoor |
| 16. Dies, nox et omnia | Latijn/Oudfrans | Dag, nacht en alles (is tegen mij) | bariton |
| 17. Stetit puella | Latijn | Er stond een meisje (in een rode tuniek) | sopraan |
| 18. Circa mea pectora | Latijn/Middelhoogduits | In mijn hart (zijn veel verlangens) | bariton, koor |
| 19. Si puer cum puellula | Latijn | Als een jongen en een meisje (bij elkaar zijn) | 3 tenoren, bariton, 2 bassen |
| 20. Veni, veni, venias | Latijn | Kom, kom, kom toch | dubbelkoor |
| 21. In trutina | Latijn | In de weifelende balans (van mijn gevoelens) | sopraan |
| 22. Tempus est iocundum | Latijn | Dit is de tijd van vreugde | sopraan, bariton, jongenskoor |
| 23. Dulcissime | Latijn | Jij, allerzoetste | sopraan |
| Blanziflor et Helena | Blancefloer en Helena | ||
| 24. Ave formosissima | Latijn | Gegroet gij allerschoonste | koor |
| Fortuna Imperatrix Mundi | Fortuna, Heerseres van de Wereld | ||
| 25. O Fortuna (reprise) | Latijn | Oh Fortuna | koor |
Inspiratie[bewerken]
Carl Orff liet zich bij het componeren niet alleen inspireren door de middeleeuwse teksten, maar vooral ook door de afbeelding op de eerste bladzijde van het middeleeuwse handschrift in de Bayerische Staatsbibliothek. Op deze miniatuur zien we een wiel, het is het rad van fortuin. Onderaan het wiel ligt een koning in de modder, erbij staat: regnum non habeo, oftewel: ik heb geen koninkrijk. Links stijgt hij op met het wiel, erbij staat: Regnabo, oftewel, ik zal regeren. Bovenaan het wiel zit hij op de troon: regno, oftewel: ik regeer. Rechts daalt hij met het wiel af, erbij staat regnavi: ik heb geregeerd. De koning eindigt weer waar hij begon: onderaan. De compositie vertelt hetzelfde verhaal. We beginnen onderaan het wiel: het noodlot wordt beklaagd. Dan komt de lente, de natuur komt tot bloei en de liefde bloeit ook op, dit mondt uit in de lyrische uitroep: ik zou alles geven om bij de koningin van Engeland in de armen te liggen; hiermee zijn we bovenaan het wiel aangeland, in zekere zin is het koningschap bereikt. Vervolgens dalen we langzaam weer af, de afdaling is een overgave aan de liefde, die uitmondt in de totale overgave: Dulcissime, totam tibi subdo me, oftewel: allerzoetste, ik onderwerp me geheel en al aan jou. Daarmee is de cirkel rond. [1]
Beleving[bewerken]
De Carmina Burana van Orff spreekt bij zeer veel mensen tot de verbeelding. Met name het koorstuk O Fortuna wordt in vele films en reclames gebruikt.
De Carmina Burana wordt nog met enige regelmaat opgevoerd, in een muziekgebouw, maar ook wel als buitenspektakel.
Verfilming[bewerken]
Er zijn diverse dvd's met de Carmina Burana verschenen, en de opname uit 1975 is het best geslaagd, omdat Carl Orff zelf aanwezig was en zag dat het goed was. Voor deze filmstudio-opname onder regie van Jaen-Pierre Ponelle werden kosten noch mensen noch moeite gespaard. In levensechte middeleeuwse decors, met veel natuur, treden de zangers in passende kledij op in diverse situaties. Het rad van Fortuna is hèt symbool, en bijna constant in beeld, en veranderd ook. Soms draait het rad. De middeleeuwse gedichten worden uitgebeeld; zo is er bijvoorbeeld een drinklied, en dus vloeit de wijn rijkelijk.
Trivia[bewerken]
- Willem Wilmink heeft een zing- en leesbare Nederlandse vertaling gemaakt;
- Er is ook een bewerking voor blaasensemble (concertband); gearrangeerd door John Krance.
- Voor het TV-programma Fata Morgana op de vlaamse TV-zender één, werd in Grimbergen een Fata Morgana-tekst gemaakt op de Carmina Burana.
- "O fortuna" werd in 1992 illegaal gesampled in gelijknamige danceplaten van de Belgische acts Apotheosis en Fortuna featuring Satenig. De singles moesten uit de handel worden gehaald terwijl ze in de top 3 van de hitlijsten stonden.
- Het Trans-Siberian Orchestra speelt het nummer Carmina Burana (O Fortuna) op de cd Night Castle uit 2009.
- In 2008 opende het koor van Collegium Musicum met "O Fortuna" Qlimax, een hardstyle-evenement in de GelreDome.
Externe link[bewerken]
- Website over de Carmina Burana met achtergronden en overzicht van live uitvoeringen
- Instrumentale uitvoering van het werk door een Japans school-harmonieorkest (Osaka Toin High School)
Bronnen, noten en/of referenties
|