Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Asperge
 Dit artikel gaat over de plant en de groente asperge. Zie Asperge (verdedigingswerk) voor de militaire constructie. |
| Asperge | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Witte en groene asperges. | |||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| ondersoort | |||||||||||||||||||
| Asparagus officinalis subsp. officinalis Stapf (1925) |
De asperge oftewel Asparagus officinalis subsp. oficinalis oftewel Asparagus officinalis is een plant waarvan de jonge scheuten geteeld worden als groente. Er bestaan witte asperges en groene asperges. De eerste zijn onder de grond gegroeid en uit het licht gehouden, de tweede hebben wel de zon gezien. In noordwest-Europa zijn de witte asperges het meest gebruikelijk (uitgezonderd Engeland), in landen als Italië en Frankrijk de groene asperges. Ook komt de asperge in het wild voor in duinstruweel en langs rivieren.
Geschiedenis
De eerste tekenen van aspergeconsumptie zijn gevonden in de piramide van Sakkara in Egypte, gebouwd rond 2750 v.Chr. Ook de Romeinen wisten de groente twee eeuwen voor Chr. al te waarderen. Na de val van het Romeinse Rijk is ook de aspergeteelt in Europa teloor gegaan. De kennis werd wel levend gehouden in de Levant. Vanaf de 15e eeuw kwam de aspergeteelt terug in Europa, vanuit Spanje (meegebracht door de Moren) via Frankrijk naar het Noorden. Sinds de 17e eeuw werd de asperge in Frankrijk en sommige andere West-Europese landen weer gekweekt.
In Nederland worden sinds de 19e eeuw op grotere schaal asperges geteeld. Het oudste nog bestaande gebied is dat rond Bergen op Zoom, maar sinds de Eerste Wereldoorlog is Noord-Limburg het belangrijkste productiegebied voor asperges. De aspergeveiling in Grubbenvorst is daarvan het centrum. De afgelopen decennia is het gewas ook in andere delen van het land (bijvoorbeeld Twente en Groningen) doorgedrongen. Een groot deel van de in Nederland gekweekte asperges wordt geëxporteerd naar Duitsland. In 2003 werd in Woerden een mes gevonden met de afbeelding van een asperge, waardoor wordt aangenomen dat de asperge in Nederland al in de Romeinse tijd werd gegeten.
In België worden asperges gekweekt in de streek rond Mechelen en de streek rond Bornem/Puurs (Kalfort) en levert een beperkte oogst. Vooral Kalfort is hier zeer bekend om. Vandaar ook vieringen als 'de aspergeworp' eind augustus, en 'aspuurge' in het 'Bos van Coolhem' in Kalfort. De asperge groeit ook nu nog wild in sommige Europese streken, zoals Polen.
Teelt
De asperge is een meerjarige plant, die 5 tot 7 jaar achtereen op hetzelfde veld wordt geteeld. De bovengrondse plant, met houtige stengels en zijtakken, sterft af in de herfst, maar de ondergrondse delen overwinteren, en vormen in de lente nieuwe uitlopers. Deze worden als ze nog onder de grond zijn afgesneden, en als groente verkocht. Dit zijn de witte asperges. Als de stengels wel boven de grond komen verkleuren ze naar groen. Dit worden de groene asperges. Voor de witte asperges wordt de grond rond de plant ongeveer een halve meter opgehoogd, zodat de scheut zijn weg omhoog naar het licht zoekt, en de scheut geoogst kan worden voor hij het oppervlak heeft kunnen bereiken. Aspergevelden worden vaak overdekt met plastic. Dit heeft het tweeledige doel om de grond te verwarmen, zodat de plant sneller groeit en meer opbrengst levert, en om te voorkomen dat de koppen gaan verkleuren.
Aspergeseizoen
Het aspergeseizoen is betrekkelijk kort; in Nederland ongeveer twee maanden. De eerste asperges steken in de lente de kop op (naargelang de temperaturen in februari of begin maart). Traditioneel wordt er geoogst vanaf de tweede donderdag van april tot 24 juni (St. Jan). Hierna wordt de plant met rust gelaten om deze de tijd te geven om te groeien, zodat er nieuwe energie wordt opgedaan voor het volgende jaar. De(zonne-)energie wordt opgedaan door het bovengrondse groene aspergeloof.
Kwaliteitsklassen
Asperges worden in klasses verdeeld naargelang de dikte en de schoonheid. Qua dikte wordt het AA-formaat (20-28 mm) als optimaal beschouwd, maar ook de A (16-20 mm), B (12-16 mm) en AAA (>28 mm) formaten worden, indien de asperge verder mooi is, tot de hoogste kwaliteitsklasse gerekend. Om als superieur van kwaliteit te gelden, moet een asperge recht zijn, voldoende lengte hebben, geen verkleuring hebben aan de kop, geen open kop hebben, niet hol zijn, geen beschadigingen bevatten, geen roest (bruine plekjes) bevatten en een mooi regelmatig uiterlijk hebben.
Nederlandse witte asperges dragen sinds 2006 een kwaliteitslabel. Dit blauwe label, met Nederlandse vlag, garandeert dat de asperges van Nederlandse bodem komen en wordt -tot nu toe- alleen voor de hogere (AA-)sorteringen gebruikt.
In verhouding tot andere groenten zijn asperges erg duur, voor de mooiste klasse kunnen de prijzen oplopen tot 8 euro per kilo of zelfs meer (prijsniveau in 2002; de prijs is sterk afhankelijk van het weer). Reden hiervoor is dat het gewas erg arbeidsintensief is: elke stengel moet afzonderlijk in het veld worden opgespoord en daarna met de hand ondergronds op de juiste lengte worden afgesneden. In Nederland worden voor dit werk vaak Polen ingehuurd.
Bereiding
Bij de bereiding van asperges is het van groot belang om ze voldoende te schillen. Dit kan gedaan worden met een speciaal aspergemesje of met een dunschiller voor groente. Een onvoldoende geschilde asperge is draderig. Ook is het belangrijk dat asperges niet uitdrogen. Bij aanschaf moet hierop gelet worden; thuis kan de asperge enkele dagen bewaard worden door ze in een afgesloten plastic zak en/of overdekt met een natte handdoek in de koelkast te leggen. Wil men asperges langer bewaren, dan kunnen ze geschild en ongekookt ingevroren worden. Als ze uit de vriezer worden gehaald, dienen ze niet ontdooid te worden, maar ingevroren aan de kook te worden gebracht.
Asperges worden, afhankelijk van de dikte, in 8-10 minuten gaargekookt. Het beste gaat dit in een speciale aspergepan, waarin de asperges staande gekookt worden zodat de koppen niet onder water komen, maar een gewone kookpan (met voldoende water zodat de asperges net onder water liggen) werkt ook goed. Men gebruikt een aspergeschep om deze te laten uitlekken. Een traditionele wijze van serveren is met ham en een gekookt ei. Er kan het beste witte wijn, bijvoorbeeld Elzas (Pinot gris), bij gedronken worden.
Zie ook: Asperges op zijn Vlaams.
Volksgeneeskunde
Traditioneel worden aan de asperge geneeskrachtige werking toegekend als medicijn tegen bijensteken, hartproblemen, duizeligheid en tandpijn. Ook werd het toegepast als urineafdrijvend middel of laxeermiddel, en het is nu bekend dat het in asperges voorkomende aminozuur asparagine inderdaad de nierfunctie stimuleert. Ten slotte worden asperges (vanwege het fallische uiterlijk) ook aangeprezen als afrodisiacum. Tegenwoordig worden asperges vaak gewaardeerd door patiënten met een zoutarm dieet, daar de asperge zonder verdere toevoegingen een duidelijke eigen smaak heeft.
Asperge-urine
Enige uren na het nuttigen van verse asperges heeft de urine bij ongeveer 45% van de mensen een merkwaardige geur. Dat komt doordat de zwavelhoudende stoffen in de asperge in het lichaam na consumptie snel worden omgezet in vluchtige zwavelhoudende verbindingen. Sommige biochemici menen dat die omzetting bij iedere asperge-eter plaatsvindt, maar dat niet iedereen de zwavellucht evengoed kan ruiken. Anderen denken dat het vermogen om asperge-urine te produceren bij een deel van de mensen ontbreekt. In elk geval zou het gaan om autosomaal dominante overerving [1].
De stoffen waar het om gaat zijn methaanethiol, dimethylsulfide, dimethyldisulfide, bis (methylthio) methaan, dimethylsulfoxide en dimethylsulfon. Dit is door gaschromatografie aangetoond. De concentraties in de lucht boven aspergeurine van deze stoffen is meer dan 1000 maal verhoogd. Deze stoffen zitten echter niet in gekookte asperges, omdat ze snel vervliegen. Waarschijnlijk is asparagusinezuur de voorloper van deze stoffen in het menselijk lichaam. Deze stof heeft effect tegen nematoden in jonge aspergescheuten.
Botanische beschrijving
De asperge heeft rechtopstaande stengels die tot 2 m lang kunnen zijn. De plant vormt wortelstokken met vlezige spruiten, de asperges. De plant heeft zeer fijne 10 tot 25 mm lange naaldvormige bladeren, die eigenlijk geen bladeren zijn maar vergelijkbaar met takjes. De eigenlijke blaadjes zijn schubvormig en hebben aan de rugzijde een korte stevige stekel. De asperge is tweehuizig.
De plant bloeit in mei tot juli met groenachtig, eenslachtige bloemen. De vrucht is een rode bes.
Ziekten en plagen
De stengel van de asperge kan aangetast worden door de aspergevlieg (Platyparea poeciloptera), waardoor de stengels wat vergroeiïngen vertonen, geel kunnen verkleuren en zelfs af kunnen sterven.De aspergevlieg legt in het voorjaar eitjes op de jonge net zichtbare kopjes van de asperge. De larven die uit de eitjes tevoorschijn komen eten verticale gangen en verpoppen in het stengeldeel onder de grond. Er kunnen bij een zware aantasting wel 3- 4 larven in een aspergestengel actief zijn. karakteristiek voor de aspergevlieg zijn de zigzag gestreepte vleugels, de vlieg is ongeveer 6 mm groot en is vooral waarneembaar op windstille avonden. Van deze vlieg komt maar een generatie per jaar voor, na eind juli is de aspergevlieg nauwelijks nog actief. Controle of aspergevlieg de boosdoener is kan eenvoudig door afstervende stengels op verschillende plaatsen dwars door te snijden en te kijken of de typische vreetgangetjes van de larven te vinden zijn.
Voedingswaarde per 100 gram[2]
- kJ 88
- kcal 21
- Eiwit 2 gr
- Koolhydraten 10 mg
- Calcium 20 mg
- IJzer 1 mg
- Natrium 5 mg
- Vitamine C 20 mg
Trivia
- Twee heel andere groentes, de schorseneer en de haverwortel, worden ook wel winterasperge of armeluisasperge genoemd, maar deze groentes hebben behalve de langgerekte vorm en witte kleur na het schillen geen enkele gelijkenis met de asperge.
- Een bundel asperges is afgebeeld op een stilleven van Édouard Manet. In Nederland staat Adriaen Coorte bekend als schilder van asperges.
- De langste asperge ooit gestoken is 3,11 meter lang, en is te bewonderen in het Nationaal Asperge- en Champignonmuseum Museum De Locht in Melderslo.
- Er is nogal eens "spraakverwarring" met mensen welke het Aspergersyndroom (syndroom van Asperger) hebben, en "Asperger(s)" genoemd worden.
Referenties
- º Artikel over asperge-urine op kennislink.nl
- º Bron: Asparagus Centre BV
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Asparagus officinalis op Wikimedia Commons.
|
Zoek asperge op in het WikiWoordenboek. |
