Ap Dijksterhuis

Ap Dijksterhuis (1968) is een Nederlandse organisatieadviseur en hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is gespecialiseerd in het onderbewustzijn en intuïtief denken. Over dit onderwerp heeft Dijksterhuis tientallen wetenschappelijke artikelen gepubliceerd. Eind 2007 kwam zijn boek Het slimme onbewuste uit.

Carrière

Dijksterhuis begon hij zijn studie psychologie aan de universiteit van Nijmegen. In 1993 behaalde hij zijn doctoraal psychologie. Drie jaar later, in 1996 promoveerde hij cum laude. Later maakte Dijksterhuis de overstap naar de Universiteit van Amsterdam. In 2005 ontving Ap Dijksterhuis een belangrijke subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek NWO voor onderzoek naar het onderbewuste en onbewust "nadenken". In 2006 ging hij terug naar zijn oude universiteit, alwaar hij tot persoonlijk hoogleraar bij de Faculteit der Sociale Wetenschappen werd benoemd. In 2007 verscheen zijn boek Het slimme onbewuste, dat de invloed van het onbewuste op het denken (met name het nemen van beslissingen) voor leken beschrijft.

Ap Dijksterhuis is medeoprichter van Dijksterhuis & Van Baaren, een onderzoeks- en adviesbureau gespecialiseerd in het toepassen van intuïtie en gedragsverandering.

Denkwijze

Ap Dijksterhuis is voorstander van het intuïtieve denken; oftewel het denken zonder dat je je hiervan bewust bent. Hij pleit dan er dan ook voor om ergens een nachtje over te gaan slapen bij het nemen van moeilijke beslissingen. Je onbewustzijn gaat tijdens die rustperiode aan het werk, en na een tijd is het volgens Dijksterhuis veel makkelijker om de juiste keuze te maken. Kort gesteld: het onbewuste denken. Het onbewuste is het proces dat plaatsvindt in je hersenen maar waar je niets vanaf weet. Een speciaal punt waar Dijksterhuis aandacht aan besteedt zijn subliminale boodschappen. Dat zijn beelden (of geluiden) die slechts zeer kort zichtbaar zijn (bijvoorbeeld in films, op televisie of een computerscherm) -- denk aan enkele milliseconden. Je bewuste neemt deze beelden niet op; daar gaan ze te snel voor. Je onbewuste lijkt deze beelden echter wel te verwerken, waardoor deze beelden wellicht sommige keuzes kunnen beïnvloeden. Subliminale waarnemingen komen soms voor in tv-spotjes en verkiezingscampagnes. Dijksterhuis heeft dit aspect breed onderzocht, bijvoorbeeld door middel van tests waarbij proefpersonen heel kort dranknamen te zien krijgen. Ook stelt Dijksterhuis dat de capaciteit van het onbewuste 200.000 keer zo groot is als de capaciteit van het bewuste. Het onbewuste zou daarom veel meer informatie aankunnen, terwijl het bewuste zich noodgedwongen moet concentreren op één of twee aspecten.

Een thema dat regelmatig terugkomt in het werk van Dijksterhuis is het "name letter effect". Dit is het effect dat mensen voorkeur geven aan letters in hun eigen naam. Dijksterhuis heeft hier verschillende onderzoeken naar gedaan. Bijvoorbeeld: een "George" zal de "G" een leukere letter vinden dan de "D" en zou zelfs eerder naar "Georgia" verhuizen dan naar een ander gebied. Het betreffende "name letter effect" is al enkele decennia een bekend fenomeen in de sociale psychologie.

Dijksterhuis in de wetenschap

Het onderzoek van Dijksterhuis is anno 2007 vernieuwend te noemen. Dit omdat het gebied van de intuïtie de laatste decennia door weinig wetenschappers werd bestudeerd, met name omdat de "cognitieve revolutie" in de sociale psychologie (een beweging die omstreeks de jaren '70 van de vorige eeuw opgeld deed, en die onder meer stelt dat mensen beslissingen vooral op rationele gronden nemen) veel interessanter, vruchtbaarder en praktisch bruikbaarder gevonden werd. Tevens waren de technische middelen om het onderbewuste te onderzoeken in die tijd nog niet aanwezig. Dijksterhuis laat in zijn werk zien dat ook het onbewuste een (soms sterke) invloed kan hebben op de beslissingen die mensen nemen, met name wanneer zulks in een laboratoriumsituatie plaatsvindt. De waarde van deze inzichten voor de praktijk is op dit moment nog onduidelijk. In zijn boek Het slimme onbewuste wordt gesteld dat die waarde groot zou zijn, maar het empirische bewijs daarvoor (zoals verkregen in real-life settings met "gewone" mensen -- dus geen studenten die meedoen aan abstracte, van het echte leven losgezongen laboratoriumexperimenten) is vooralsnog mager. Dat neemt niet weg dat de in Dijksterhuis' boek verwoorde inzichten ook de media haalden.

Het onderzoek van Dijksterhuis is niet onomstreden. In de wetenschap is veel kritiek op de gebruikte methodes in zijn onderzoek naar onbewust denken. Hij laat in vergelijkbare experimenten soms wel en soms geen proefpersonen uit de analyse. Verder gebruikt hij vaak statistische toetsen die niet optimaal geschikt zijn voor de data. Ten slotte trekt hij vaak stellige conclusies uit resultaten die veel minder eenduidig zijn. Deze kritiek heeft echter niet de opmars van zijn reputatie kunnen verhinderen.

In 2013 bleek dat een door Dijksterhuis gevonden effect niet kon worden gerepliceerd . Dijksterhuis zelf weet dit aan methodische tekortkomingen van de betreffende studies.

Prijzen

• In 2005 ontving Dijksterhuis de Early Career Award van de American Psychological Association,
• In 2007 ontving Dijksterhuis de Theoretical Innovation Prize.

Trivia

Dijksterhuis is opgenomen in de lijst van de 100 meest invloedrijke Nederlanders van HP/De Tijd, uitgave 30 november 2007.

Literatuur

• 2007 - Het slimme onbewuste
• 2009 - Whisky by Numbers
• 2011 - De merkwaardige psychologie van een wijndrinker

Externe linken

• Pagina over Ap Dijksterhuis op de site van de Radboud Universiteit
• Pagina op de site van Unconscious Lab
• "Het slimme onbewuste" Boeken.VPRO video en vodcast.
• Onderbewustzijn maakt betere keuzes Noorderlicht VPRO
• Onbewuste beslissingen vaak beter ScienceGuide, 05-09-2007

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Ap Dijksterhuis op de site van de Radboud Universiteit