Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Gevolgenethiek
Gevolgenethiek oftewel consequentialisme is een ethisch-filosofische stroming waarbij het ethisch handelen juist gekenmerkt wordt door een goed resultaat van ons handelen. Moreel goede daden worden opgevat als daden waarmee de belangen van anderen behartigd worden en waarvan zij gelukkiger worden. Een ethische theorie die geformuleerd wordt in termen van gevolgen en doelen, heet een consequentialistische of teleologische theorie.
Wanneer de bedoelde gevolgen (toch) tot werkelijkheid zijn gekomen blijkt men veelal (achteraf) wel het-één-en-ander te begrijpen / in te zien, wat impliceert dat het van-te-voren hebben / hanteren van bepaalde etische filosofieën (toch) gestoeld kan zijn op onjuiste beredeneringen, overtuigingen, perspectieven enz. Het niet begrijpend denken (de manier van denken, verwerken), doch het beredenerend denken, dat de meeste mensen doen, maakt het dat geen (volledige) zekerheid wordt verkregen danwel dat valse zekerheid wordt aangenomen en/of aangehouden. Terugkijkend in de tijd is te constateren dat ethische aspecten voortdurend bijgesteld zijn ten goede, wat begrijpenlijkerwijs ook zo zal verlopen in de toekomst. Vandaar moeten de betreffende normen eveneens voortdurend onder de loep genomen blijven.
Consequentialisme staat zowel tegenover deontologische ethische theorieën, die juist of fout afleiden uit de aard van de daad zelf, als tegenover de deugdenethiek die eerder kijkt naar de aard van de agent dan naar de aard of de gevolgen van de daad.
Stromingen
Utilisme ofwel utilitarisme
Een belangrijk voorbeeld van een consequentialistische theorie is het utilisme (ofwel het utilitarisme). Volgens het utilisme wordt de juistheid van ons handelen bepaald door de goede of slechte gevolgen van die handelingen. Bij gevolgenethiek gaat het er niet om wat je doet, maar om waar je komt. Je hebt een doel en daar ga je voor, maakt niet uit hoe.
In de meest gangbare opvatting van het utilisme wordt onder 'goede gevolgen' geluk verstaan, en onder 'slechte gevolgen' ongeluk. Dit heet geluksutilisme. Het moreel goede hierbij is de maximalisatie van geluk. Omdat iedereen zich iets anders voorstelt bij geluk, kiezen sommigen ervoor om als criterium van geluk niet het geluk van mensen zelf te nemen, maar de voorkeuren die zij hebben. Dit heet voorkeursutilisme. Een voordeel hiervan is dat we niet hoeven te bepalen wat voor een ander 'geluk' is.
Het utilitarisme is ontwikkeld door David Hume (1711 - 1776) en Jeremy Bentham (1748 - 1832 en later in de 19e eeuw verder beargumenteerd door John Stuart Mill (1806-1873).
Hedonistisch Utilisme
Ook het hedonisme valt onder gevolgenethiek. Het hedonisme is op te delen in verschillende varianten.
Populair hedonisme
Het populair hedonisme vormt de tegenhanger van het wijsgerig hedonisme en is onder te verdelen in het avontuurlijk hedonisme, het duurzaam hedonisme en het wijsgerig hedonisme.
Kritiek
Een voordeel van het utilisme is dat het een duidelijk criterium geeft om te kunnen beoordelen wat moreel goed is. Een nadeel is dat het alleen de gevolgen zijn die een handeling moreel goed maken. In het dagelijks leven hebben morele regels (bij uitbreiding wetten, gedragsregels, ...) minstens een even grote morele autoriteit. Velen zijn geneigd om bepaalde morele regels als dwingender te ervaren dan de mogelijke gevolgen van een daad. De consequentialisten pareerden deze kritiek door een regelutilitarisme uit te werken.
Naast morele regels, hebben consequentialisten het ook moeilijk met de morele kwalificatie van deugden, beloften, intenties of rechten. Sommigen menen ook dat een daad een intrinsieke morele waarde kan hebben. Consequentialisten schuiven dit alles aan de kant en kijken enkel nog naar de morele gevolgen van een daad.
Bovendien is het consequentialisme en meer bepaald het utilitarisme vaak bekritiseerd omwille van haar morele calculus. Critici beweren dat ethisch handelen iets anders verondersteld dan het optellen van de morele kwaliteit van de gevolgen. Bovendien is deze "berekening" in praktijk haast niet uitvoerbaar.
Daarmee hangt samen dat het consequentialisme geen praktische richtlijnen geeft over hoe de mens zou moeten handelen in morele (dilemma)situaties. Nochtans lijkt precies dit de bedoeling van elke ethische theorie.
Filosofen
De belangrijkste filosofische auteurs binnen de gevolgenethiek zijn Jeremy Bentham, John Stuart Mill en Henry Sidgwick.