Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Latijns-Amerikaanse literatuur
De Latijns-Amerikaanse literatuur is de literatuur van de bevolking van Noord-en Zuid-Amerika, Midden-Amerika en het Caribisch gebied, in hoofdzaak geschreven in het Spaans en daarnaast ook in het Portugees. Latijns-Amerikaanse literatuur kwam in het bijzonder op het voorplan gedurende de tweede helft van de 20e eeuw dankzij het internationale succes van de stijl die magisch realisme heet. Vandaar dat de literatuur die in deze regio werd geproduceerd vaak uitsluitend vereenzelvigd wordt met deze literaire stijl en haar voornaamste exponent Gabriel García Márquez. Op deze wijze doen we echter onrecht aan het rijke literaire verleden van Latijns-Amerika.
Precolumbiaanse literatuur
Precolumbiaanse culturen waren veelal mondeling, alhoewel bijvoorbeeld de Azteken en de Maya's een uitgebreid schrift kenden. Na de komst van de Europese kolonisators werden soms mythologische en religieuze verhalen op schrift gesteld zoals bij de Popol Vuh.
Koloniale literatuur
Vroege ontdekkingsreizigers en conquistadores schreven verslagen en kronieken van hun ervaringen neer, zoals Columbus dat deed in zijn brieven aan koning Ferdinand en koningin Isabella van Spanje. Of Bernal Díaz del Castillo's beschrijvingen van de verovering van Mexico. Bartolomé de las Casas' boek (Brevísima relación de la destrucción de las Indias (1542) over de vernielzucht van de conquistadores en de slechte behandeling van de inboorlingen, bracht een ethisch debat op gang over deze praktijken van de kolonisators. In Latijns-Amerika wordt Las Casas nog steeds vereerd als “de apostel van de indianen.”
Gedurende de gehele periode van de kolonisatie was de geschreven cultuur bijna uitsluitend in handen van de kerk. Binnen deze context schreef Sor Juana Inés de la Cruz verdienstelijke poëzie en filosofische essays. Tegen het einde van de 18e en begin van de 19e eeuw verscheen een duidelijk te onderscheiden creoolse literatuur, waaronder "El Periquillo Sarniento" (1816), de eerste roman van José Joaquín Fernández de Lizardi. De "libertadores" waren zelf soms onderlegde schrijvers, zoals Simón Bolívar en Andrés Bello.
19de eeuwse literatuur
De 19de eeuw was een periode waarin romans in de romantische of naturalistische traditie trachtten in te spelen op een gevoel van nationale trots. Ze concentreerden zich vooral op wat toen als een belangrijke kwestie werd ervaren: de grens tussen beschaving en barbarij. Auteurs die deze thematiek behandelden waren onder meer de Argentijnse Domingo Sarmiento met zijn "Facundo" (1845), de Colombiaan Jorge Isaacs met "María, Ecuadorian Juan León Mera's Cumandá" (1879) en de Braziliaan Euclides da Cunha met "Os Sertões" (1902). Deze werken vormen nog steeds de grondslag en nationale canon van Spaanssprekende landen, die ook in hun schoolcurricula zijn terug te vinden. Een andere exponent van de 19de eeuwse Latijns-Amerikaanse literatuur is José Hernández met zijn episch gedicht "Martín Fierro" (1872). Het verhaal van een arme gaucho die wordt opgeroepen om te gaan vechten aan de "frontier" tegen de indianen is een voorbeeld van de "gauchesque", een Argentijns poëziegenre dat het leven van de gauchos als thema kiest.
Modernismo
Eind 19e eeuw kwam het "Modernismo" op, een poëtische beweging die zich voor haar ontstaan beriep op de tekst "Azul" (1888) van de Nicaraguaan Rubén Darío. Het was de eerste literaire beweging in Latijns-Amerika die een invloed uitoefende op de literaire cultuur buiten de eigen regio en ook de eerste echt Latijns-Amerikaanse literatuur.
 Zie Modernismo voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Belangrijkste auteurs
Volgens de literaire criticus Harold Bloom, is de meest vooraanstaande Latijns-Amerikaanse schrijver aller tijden de Argentijn Jorge Luis Borges. In zijn controversiële boek The Western Canon zegt Bloom: "Van alle Latijns-Amerikaanse auteurs van deze eeuw [1] is hij de meest universele ... Als je Borges vaak en van nabij leest, word je iets van een 'Borgesiaan', want om hem te lezen is een bewustzijn van de literatuur nodig waarin niemand verder dan hij is gegaan." [2]
Onder de Latijns-Amerikaanse romanschrijvers is Gabriel García Márquez waarschijnlijk wel de meest prominente auteur van de 20e eeuw. Zijn boek Cien Años de Soledad uit 1967, is een van de belangrijkste werken in de wereldliteratuur van de 20e eeuw. Borges sprak erover als "de Don Quichote van Latijns-Amerika." [3]
Een van de grootste dichters van de 20e eeuw is Pablo Neruda. Volgens Gabriel García is hij zelfs "de grootste dichter van de 20e eeuw, in elke taal." Zijn werk wordt veel gelezen en vertaald.
Cervantesprijs
De Cervantesprijs van Spanje wordt algemeen beschouwd als de belangrijkste literaire prijs van het Spaanse taalgebied. Latijns-Amerikaanse auteurs die deze prestigieuze prijs hebben gewonnen zijn onder meer: Juan Gelman (Argentinië), Sergio Pitol (Mexico), Gonzalo Rojas (Chili), Álvaro Mutis (Colombia), Jorge Edwards (Chili), Guillermo Cabrera Infante (Cuba), Mario Vargas Llosa (Peru), Dulce María Loynaz (Cuba), Adolfo Bioy Casares (Argentinië), Augusto Roa Bastos (Paraguay), Carlos Fuentes (Mexico), Ernesto Sabato (Argentinië), Octavio Paz (Mexico), Juan Carlos Onetti (Uruguay) , Jorge Luis Borges (Argentinië) en Alejo Carpentier (Cuba).
Nobelprijs voor Literatuur
Latijns-Amerikaanse auteurs die de meest prestigieuze literaire onderscheiding in de wereld, de Nobelprijs voor Literatuur, hebben gewonnen zijn: Octavio Paz (Mexico), Gabriel García Márquez (Colombia), Pablo Neruda (Chili), Miguel Angel Asturias (Guatemala), en Gabriela Mistral (Chili).
Neustadt Internationale Prijs voor Literatuur
De Neustadt Internationale Prijs voor Literatuur, misschien wel de belangrijkste internationale literaire onderscheiding na de Nobelprijs, telt verscheidene Latijns-Amerikaanse auteurs onder de begunstigden. Zij zijn onder andere: Claribel Alegría (Nicaragua), Álvaro Mutis (Colombia), João Cabral de Melo Neto (Brazilië ), Octavio Paz (Mexico), en Gabriel García Márquez (Colombia). Kandidaten voor de prijs omvatten: Mario Vargas Llosa (Peru), Marjorie Agosin (Chili), Eduardo Galeano (Uruguay), Homero Aridjis (Mexico), Luis Fernando Verissimo (Brazilië), Augusto Monterroso (Guatemala), Ernesto Cardenal (Nicaragua), [Carlos Fuentes] (Mexico), Jorge Luis Borges (Argentinië), Jorge Amado (Brazilië), Ernesto Sabato (Argentinië), Carlos Drummond de Andrade (Brazilië), en Pablo Neruda (Chili).
Jeruzalem Prijs
Een andere belangrijke internationale literaire prijs is is de Jeruzalem Prijs, waarvan de winnaars zijn: Mario Vargas Llosa (Peru), Ernesto Sabato (Argentinië), Octavio Paz (Mexico), en Jorge Luis Borges (Argentinië),
Romulo Gallegos Prijs
De winnaars van de Premio Rómulo Gallegos zijn: Mario Vargas Llosa (Peru), Gabriel García Márquez (Colombia), Carlos Fuentes (Mexico), Fernando del Paso (Mexico), Abel Posse (Argentinië), Manuel Mejía Vallejo (Colombia), Arturo Uslar Pietri (Venezuela), Mempo Giardinelli ( Argentinië), Ángeles Mastretta (Mexico), Roberto Bolaño (Chili), Fernando Vallejo (Colombia), en Elena Poniatowska (Mexico).
Juan Rulfo Prijs
Nicanor Parra (Chili), Juan Jose Arreola (Mexico), Eliseo Diego ( Cuba), Julio Ramón Ribeyro (Peru), Nelida Piñón (Brazilië), Augusto Monterroso (Guatemala), Olga Orozco (Argentinië), Sergio Pitol (Mexico), Juan Gelman (Argentinië), Juan García Ponce (Mexico), Cintio Vitier ( Cuba), Rubem Fonseca (Brazilië), Tomás Segovia (Mexico), Carlos Monsiváis (Mexico), en Fernando del Paso (Mexico).
Alfonso Reyes prijs
Winnaars van Mexico's Alfonso Reyes prijs zijn onder meer: Jorge Luis Borges (Argentinië), Alejo Carpentier (Cuba), Carlos Fuentes (Mexico), Ernesto Mejía Sánchez (Nicaragua), Jose Luis Martínez (Mexico), Ruben Bonifaz Nuño (Mexico), Octavio Paz (Mexico), Ali Chumacero (Mexico), Gutierre Tibón (Mexico), Ramón Xirau (Mexico), Adolfo Bioy Casares (Argentinië), Andres Henestrosa (Mexico), Arnaldo Orfila Reynal (Argentinië), Joaquín Diez Canedo (Mexico), Germán Arciniegas (Colombia), Juan Jose Arreola (Mexico), Arturo Uslar Pietri (Venezuela), Miguel León Portilla (Mexico), Rafael Gutierrez Girardot (Colombia), Jose Emilio Pacheco (Mexico), en Antonio Candido (Brazilië).
Harold Blooms canon
Latijns-Amerikaanse auteurs die opgenomen zijn in de canon van de westerse literatuur - een lijst van werken die beschouwd worden als onvergankelijke wereldliteratuur - van de prominente criticus Harold Bloom zijn: Ruben Dario, Jorge Luis Borges, Alejo Carpentier, Guillermo Cabrera Infante, Severo Sarduy, Reinaldo Arenas, Pablo Neruda, Octavio Paz, Cesar Vallejo, Miguel Ángel Asturias, Jose Lezama Lima, Jose Donoso, Julio Cortázar, Gabriel García Márquez, Mario Vargas Llosa, Carlos Fuentes, en Carlos Drummond de Andrade.
Camõesprijs
Braziliaanse auteurs die de Camõesprijs, de meest prestigieuze literaire onderscheiding in de Portugese taal, hebben gewonnen, omvatten: João Cabral de Melo Neto, Rachel de Queiroz, Jorge Amado, Antonio Candido, Autran Dourado, Rubem Fonseca, en Lygia Fagundes Telles.
Prêmio Machado de Assis
Enkele opmerkelijke auteurs die de Premio Machado de Assis van Brazilië wonnen, omvatten: Rachel de Queiroz, Cecilia Meireles, João Guimarães Rosa, Erico Verissimo, Lucio Cardoso, en Ferreira Gullar.
Zie ook
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties: