Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Efeze
| Efeze | ||
| Werelderfgoed cultuur | ||
| De Bibliotheek van Celsus | ||
| De Bibliotheek van Celsus | ||
| Land |  Turkije
| |
| UNESCO-regio | Europa en Noord-Amerika | |
| Criteria | iii, iv, vi | |
| Inschrijvingshistorie | ||
| UNESCO-volgnr. | 1018 | |
| Inschrijving | 2015 (39e sessie) | |
| Kaart | ||
  | ||
| UNESCO-werelderfgoedlijst | ||
Efeze of Efese (Grieks: ̉Έφεσος Ephesos; Latijn: Ephesus; Turks: Efes) was in de oudheid een grote Ionische haven- en handelsstad aan de westkust van Klein-Azië in de huidige provincie Izmir in Turkije, tegenover het eiland Samos, ten zuidwesten van Selçuk.
Geschiedenis
Efeze is het belangrijkste archeologische gebied in Turkije en een van de grootste opgravingen uit de Griekse oudheid. Het bestond oorspronkelijk (ca. 1100 v.Chr.) uit een groep inheemse nederzettingen, gelegen rondom het heiligdom van de grote oud-Griekse vruchtbaarheidsgodin, Artemis van Efeze genaamd.
Griekse tijd
Griekse kolonisten, onder wie de Ioniërs, hadden er de overhand en vestigden zich er. Zij stelden de plaatselijke godin met hun Artemis gelijk. Als hun leider wordt Androclus genoemd, die ook als de stichter van Efeze geldt. Efeze deelde het wisselvallig lot der Ionische steden. Na de verovering in 560 v.Chr. door koning Croesus van Lydië werd Efeze door synoikisme verenigd tot één stad. In 550 v.Chr. werd er begonnen met de bouw van de eerste tempel ter ere van Artemis, die in 436 v.Chr. werd voltooid. Onder Perzisch bewind nam Efeze in 499 v.Chr. deel aan de Ionische opstand en na de Perzische oorlogen aan de Delische Bond. Na 415 v.Chr. stond Efeze in de Peloponnesische Oorlog aan de kant van Sparta. Na de koningsvrede van 387 v.Chr. kwam de stad weer onder bewind van Perzië. In 356 v.Chr. wordt de eerste tempel van Artemis vernietigd (volgens de legende op de geboortedag van Alexander de Grote), waarna met de bouw van de tweede tempel werd begonnen. De stad groeide uit, vooral na Alexander de Grote, tot een van de belangrijkste steden van het hellenisme, waartoe de aanwezigheid van de in 323 v.Chr. voltooide grote tempel van de Efezische Artemis (die als een van de Zeven wereldwonderen gold) zeer bijdroeg. Deze tempel had een afmeting van 105 bij 50 meter, met 127 Ionische zuilen van 18 meter hoog. De Diadochenkoning Lysimachus verlegde de stad en haven, maakte haar tot administratief centrum en benoemde haar naar zijn vrouw Arsinoeia. De bewoners van Colophon werden rond 298 v.Chr. naar Efeze overgebracht, waardoor het aantal bewoners toenam tot 100 000. Het theater was geschikt voor 24 000 toeschouwers. Efeze was wisselend bezit van de Ptolemaeën en de Seleukiden. In 187 v.Chr. kwam Efeze bij het Verdrag van Apamea aan de Attaliden, de heersers van Pergamon, en na 133 v.Chr. aan Rome.
Vanaf de Romeinse tijd
Efeze beleefde een bloeitijd gedurende het Romeinse Rijk. De stad is vooral bekend van twee van de Bijbelboeken: De brief van Paulus aan de Efeziërs en Handelingen van de Apostelen. De stad was het centrum van de verering van de godin Artemis. De grote tempel van Artemis in Efeze werd in 262 vernield en leeggeroofd door de Goten. De stad was in 431 de plaats van het Concilie van Efeze, bijeengeroepen door keizer Theodosius II vanwege de controverse rond de leer van Nestorius van Constantinopel.
Efeze raakte in verval nadat de Turken in 1420 de stad hadden ingenomen. Even verderop vindt men overblijfselen uit de Turkse tijd terug in Selçuk, waar de laat-Seltsjoekse Isa Bey-moskee en op een heuvel erboven een Byzantijns-Seltsjoekse citadel staat. In de citadel staat de Johannesbasiliek, waar, volgens een oude overlevering, het graf van de apostel Johannes ligt. Op de heuvel Aladağ, aan de andere kant van Efeze, staat het huis van Maria (Turks: Meryemana), dat gevonden werd op instigatie van visioenen van Anna Catharina Emmerich. Ook is de grot van de heilige Zevenslapers te bezichtigen.
Een verlaten stad
In latere tijden verzandde de haven en kwam de stad in het binnenland te liggen. Daardoor werd haar economische positie onhoudbaar en werd de stad uiteindelijk verlaten. Er zijn echter nog vele bouwresten van de oude stad over, en daarom is het nu een belangrijke toeristenbestemming, omdat men er een goede indruk kan krijgen hoe een stad in de bloeitijd van het Romeinse Rijk eruitzag. Naast Romeinse baden en een Romeins toiletsysteem met stromend water zijn er onder meer talrijke zuilen van tempels te zien, de restanten van de grote Bibliotheek van Celsus en een redelijk goed bewaard gebleven theater. Dit theater kreeg zijn definitieve vorm in de 1e en 2e eeuw na Christus, en bood plaats aan 24.000 mensen.
Opgravingen
Van 1894 tot 1904 hebben Engelse archeologen het Artemision opgegraven. De vondsten bevinden zich in het British Museum in Londen. De stad is door Oostenrijkers opgegraven van 1896 af. Hun vondsten bevinden zich deels in het Kunsthistorisches Museum in Wenen, deels in de musea in Smyrna (het huidige İzmir) en Selçuk (Turkije).
Na de inname van het gebied door de Turken in 1922 raakten de ruïnes en opgravingen in verval. Het was de Duitse theoloog Gustav Adolf Deissmann die de wereld daarop attent maakte en hij zette zich met succes in voor het conserveren van de resten van de stad.
Ook vandaag nog hebben Oostenrijkse wetenschappers een belangrijk aandeel in de ontsluiting van de geschiedenis van Efese. In de nasleep van de mislukte couppoging in Turkije ontstonden er in augustus 2016 spanningen tussen Turkije en Oostenrijk. Hierop liet de Turkse regering plots de opgravingen stoppen in een poging om Oostenrijk te straffen. De Turkse maatregel viseerde ook de werken in Limyra.[1] De opgravingen konden pas hervat worden in mei 2018.
Bezienswaardigheden
- Tempel van Artemis in Efeze
- Bibliotheek van Celsus
- Varius-Badhuis
- Staatsagora
- Odeon
- Prytaneum
- Tempel van Domitianus
- Curetenstraat
- Herculespoort
- Hadrianus-Tempel
- Hangende Huizen van Efeze
- Poort van Mazaeus en Mithridates
- Kerk van Maria
- Huis van de maagd Maria of Meryemana
Zie ook
Externe links
Bronnen, noten en/of referenties
|
Vrije mediabestanden over Ephesos op Wikimedia Commons
_1.jpg){kind=link}
