Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Napels (stad)
Stad in Italië 
| |||
| |||
  | |||
| Regio | Campanië (CAM) | ||
| Provincie | Napels (metropolitane stad) (NA) | ||
| Coördinaten | 40°050′N 14°015′E | ||
| Oppervlakte | 117 km² | ||
| Inwoners (31-03-15) | 976.851 (8457 inw/km²) | ||
| Hoogte | 17 m | ||
| Postcode | 80100 | ||
| Netnummer | 081 | ||
| Aangrenzende gemeenten | Arzano, Casandrino, Casavatore, Casoria, Cercola, Marano di Napoli, Melito di Napoli, Mugnano di Napoli, Portici, Pozzuoli, Quarto, San Giorgio a Cremano, San Sebastiano al Vesuvio, Volla | ||
| Beschermheilige | Januarius | ||
| Naam inwoner | napoletani, partenopei | ||
| ISTAT-code | 063049 | ||
| |||
| Historisch centrum van Napels | ||
| Werelderfgoed cultuur | ||
| Bestand:Napoli and Vesuvius.jpg | ||
| Land | Italië
| |
| UNESCO-regio | Europa en Noord-Amerika | |
| Criteria | ii, iv | |
| Inschrijvingshistorie | ||
| UNESCO-volgnr. | 726 | |
| Inschrijving | 1995 (19e sessie) | |
| UNESCO-werelderfgoedlijst | ||
Napels (Italiaans: Napoli; Napolitaans: Napule) is een havenstad, de derde stad van Italië, en de grootste van de Mezzogiorno (Zuid-Italië). Napels is tevens hoofdstad van de regio Campanië (Campania) en van de metropolitane stad Napels. De Napolitaanse agglomeratie heeft circa 4,4 miljoen inwoners.
Napels heeft een rijke geschiedenis, kunst en cultuur, wereldberoemde gastronomie en een eigen dialect, het Napolitaans, dat zover afwijkt van het Italiaans dat men het met meer recht een taal zou kunnen noemen (vergelijkbaar met de positie van het Catalaans in Spanje).
Geschiedenis
 Zie Parthenope voor de mythologische oorsprong van de stad |
| Zie Koninkrijk Napels voor het land waar Napels lange tijd de hoofdstad van was |
De historische stad is gesticht door inwoners van de Griekse kolonie Cumae, rond de achtste eeuw voor Christus. Daarom werd de nieuwe stad Νέα Πόλις - Néa Pólis (nieuwe stad) genoemd. Neapolis werd een van de belangrijkste steden van Magna Graecia, het Griekstalige zuiden van Italië en daarmee een van de culturele vormers van het vroege Rome.
Napels werd in de 4e eeuw v.Chr. min of meer gedwongen een bondgenoot van het republikeinse Rome. Gedurende de periode van het Romeinse Rijk bleef Napels een belangrijke stad maar werd langzamerhand het Grieks verdrongen door het Latijn, mede door de vele Romeinse koloniën bewoond door veteranen die rond de stad gesticht werden. Door de uitbarsting van de Vesuvius in de 1ste eeuw die Pompeï verwoestte werd ook Napels flink beschadigd.
In Napels, in het Castel dell'Ovo, werd Romulus Augustulus, de laatste keizer van het West-Romeinse Rijk, gevangen gehouden, nadat hij in 476 was afgezet. In de zesde eeuw werd Napels veroverd door het Oost-Romeinse Rijk in een poging van Justinianus om het Romeinse Rijk nieuw leven in te blazen. Napels werd een paar jaar later weer veroverd door de Longobarden. In de 8ste eeuw en 9de eeuw had de stad veel te lijden van islamitische piraten en belegeringen. De vikingen kwamen ook steeds vaker 'op bezoek'. Omstreeks 1000 kregen de Normandiërs, oorspronkelijk waren deze ook vikingen die zich in Normandië vestigden, vaste voet aan de grond in Zuid-Italië en breidden hun bezit vervolgens uit. In 1039 was Napels het laatste hertogdom dat in de handen van de Normandiërs viel, bij hun oprichting van het Koninkrijk Sicilië. In 1224 stichtte keizer Frederik II er de universiteit, die sinds 1987 zijn naam draagt, de Universiteit van Napels Federico II.
In 1266 wees paus Clemens IV het koningschap over het koninkrijk Napels toe aan Karel van Anjou. Deze verplaatste de hoofdstad van Palermo naar Napels. In 1284 werd het Koninkrijk in twee delen opgesplitst, maar beide claimden de naam Koninkrijk Sicilië.
In de vroegmoderne tijd was Napels één van de grootste steden van Europa; al in de 16e eeuw kon de stad bogen op een inwonertal boven de 200.000, evenals Parijs en Constantinopel, en was het een voornaam financieel centrum. Nog in de 18e eeuw was Napels groter dan Rome, Madrid en Amsterdam.[1]
In 1501 veroverden de Spanjaarden het koninkrijk Napels. In 1734 herkreeg het zijn onafhankelijkheid onder de verlichte vorst Karel, koning der beide Siciliën ('Carolus Rex Utriusque Siciliarum'), die later als Karel III koning van Spanje werd.
In 1816, na de Napoleontische tijd, werd het Koninkrijk der Beide Siciliën gevormd. Onder de koningen van het huis Bourbon (Italiaans: Borbone) brak een bloeitijd van industrialisatie aan.
In 1860 is het voorgoed afgelopen met de Bourbons: de Garibaldijnen vallen het koninkrijk binnen en veroveren het. In oktober 1860 bevestigt een dubieuze volksraadpleging het einde van het koninkrijk. Napels is geen hoofdstad meer. Er ontstaat een grote kapitaalvlucht naar het noorden. Door deze verdwijning van kapitaal werd er niet meer geïnvesteerd in de Napolitaanse industrie. Deze verloor steeds meer terrein aan de opbloeiende industrie in Noord-Italië of verhuisde naar het noorden en een groot deel van de stad verarmde. Dit was overigens eveneens het geval in heel Zuid-Italië. Tot op de dag van vandaag is de driehoek Turijn - Genua - Milaan het economische zwaartepunt van Italië terwijl het zuiden van het land door de noordelingen als achterlijk gebied wordt beschouwd. Uit dezelfde tijd stamt de Napolitaanse maffia, de Camorra, die door de verpaupering van de bevolking de wind in de zeilen kreeg.
Op 7 april 1906 barstte de Vesuvius uit en richtte in Napels grote schade aan. Dit was de laatste grote uitbarsting van de vulkaan. Volgens sommige vulkanologen kan er ieder moment een nieuwe grote uitbarsting komen.
Na 1945, toen de repressieve fascisten, die de maffia flink beteugeld hadden, verdwenen waren, kon de Camorra zijn tentakels ook uitslaan naar de buitenwereld. De buurt Spaccanapoli in het centrum van Napels, genoemd naar een smalle straat die deze buurt in tweeën snijdt, ademt in die zin een heel bijzondere sfeer. Het leven wordt hier grotendeels bepaald door de onderlinge concurrentiestrijd van de verschillende maffiaclans betreffende de afpersings-'industrie' en drugshandel. Ondanks vele pogingen van de autoriteiten slagen deze er tot nu toe niet in om de Camorra ernstig te verzwakken. Deze maakt veelal gebruik van de corruptie die welig tiert in Napels om hun zaakjes te beschermen tegen overheidsbemoeienis.
Eind 2007 ontstond er een grote vuilniscrisis in Napels. Maandenlang werd het vuilnis niet opgehaald en bleef het in de straten liggen. Vuilnismannen kondigden aan dat ze het afval nergens meer kwijt konden. Het steeds terugkerende probleem wordt veroorzaakt door slecht bestuur, het verzet van omwonenden tegen het openen van nieuwe stortplaatsen en afvalverwerkingsinstallaties en de infiltratie door de maffia van de ophaaldiensten.[2] Het kabinet-Berlusconi IV had het oplossen van deze crisis tot een van zijn prioriteiten bestempeld. De crisis kwam tot een hoogtepunt in de zomer van 2008. Nieuwe stortplaatsen werden geopend, evenals een verbrandingsoven. Een gedeelte van het geaccumuleerd vuilnis werd naar een verbrandingsoven in het Duitse Hamburg verscheept. In september 2008 was de crisis deels geluwd, hoewel ook in de volgende jaren de afvalverwerking bij periodes problematisch bleef verlopen. De in 2011 nieuwe burgemeester Luigi de Magistris kwam ook met Afvalverwerking Rijnmond (AVR) uit Rozenburg tot een overeenkomst waarbij vanaf 2012 200.000 ton Napolitaans afval in Nederland werd verwerkt. Anderzijds verwerkt de Camorra in een driehoekige zone van 220 hectare, tussen Napels en Caserta op grote schaal naar Napels geïmporteerd en deels giftig afval, veelal door illegale verbranding. Er is al evidentie van gestegen gezondheidsproblemen ten gevolge van de vervuiling in de streek.
Geografie
Napels ligt aan zee, aan de noordelijke kustlijn van de Golf van Napels, gelegen in de Tyrreense Zee. Napels is een havenstad aan de westkust van Zuid-Italië. Vanaf de stad ziet men (afhankelijk van de locatie in Napels - over het water) in het oosten de vulkaan Vesuvius, waar aan de voet de ruïnes van Pompeï en Herculaneum liggen. De stad is naar de normen in de Lage Landen zeer heuvelachtig te noemen.
Kwartieren
De dertig kwartieren (quartieri) van Napels worden hieronder opgelijst.
|
1. San Ferdinando |
11. Pendino |
21. Pianura |
Vanuit administratief oogpunt is de stad ingedeeld in tien gemeentelijke bestuurszones (Municipalità) die elk twee tot zes van deze kwartieren omvatten.[3]
| Municipalità 1 | 1. San Ferdinando, 2. Chiaia en 15. Posillipo | |
| Municipalità 2 | 3. San Giuseppe, 4. Montecalvario, 5. Avvocata, 10. Mercato, 11. Pendino en 12. Porto | |
| Municipalità 3 | 6. Stella en 7. San Carlo all’Arena | |
| Municipalità 4 | 8. Vicaria, 9. San Lorenzo, 16. Poggioreale en 17. Zona Industriale | |
| Municipalità 5 | 13. Vomero en 14. Arenella | |
| Municipalità 6 | 28. Ponticelli, 29. Barra en 30. San Giovanni a Teduccio | |
| Municipalità 7 | 24. Miano, 25. Secondigliano en 27. San Pietro a Patierno | |
| Municipalità 8 | 22. Chiaiano, 23. Piscinola en 26. Scampia | |
| Municipalità 9 | 20. Soccavo en 21. Pianura | |
| Municipalità 10 | 18. Bagnoli en 19. Fuorigrotta |
Kunst en cultuur
Napels herbergt het theater San Carlo, het oudste nog steeds actieve operatheater van Europa, dat zijn hoogtijdagen beleefde voor 1861, de val van de Bourbons. Het theatergebouw heeft 2.900 plaatsen.
In de Via San Pietro a Majella 35, vlak bij de Chiesa San Pietro a Majella gelegen, is het Conservatorio di San Pietro a Majella di Napoli.
De opening van de kabelspoorweg op de helling van de Vesuvius was de inspiratie voor het schrijven van het beroemde lied Funiculì Funiculà. Dit lied zou het begin worden van een traditie van vele beroemde Napolitaanse liederen, waaronder O Sole Mio, Santa Lucia en Torna a Surriento.
Qua cultuur heeft Napels nog steeds nauwe banden met Sicilië, en in het bijzonder Palermo.
Napels geel, een pigment, heeft waarschijnlijk niets met de stad Napels te maken.
Een mens die Napels heeft gezien kan nooit meer treurig zijn, aldus Goethe. In Napels schreef hij in zijn dagboek: "Vedi Napoli e poi muori!" sagen sie hier. Siehe Neapel und stirb!, waarmee de Napolitanen dan op de overweldigende schoonheid van hun plek doelden. Deze uitspraak (meestal vertaald als Eerst Napels zien, en dan sterven) wordt nog steeds gebruikt om aan te geven dat iets een grote indruk maakt. Ook zijn er verschillende Italiaanse films met deze titel.
Bezienswaardigheden
Met 17 km², waarvan 9,81 km² door de UNESCO is aangemerkt als wereldcultuurerfgoed, heeft Napels de grootste historische binnenstad van Europa. Verder zijn het uitzicht vanaf de berg Capodi, het Palazzo Reale uit de 17e eeuw en rechts daarvan het Castel Nuovo met de enorme ronde torens (13e eeuw) en het oude stadsdeel Santa Lucia beroemd.
De Kathedraal van Napels is gewijd aan San Gennaro (Sint Januari) en gebouwd op resten van eerdere kerken en heeft een kapel in barokstijl, waar de stadpatroon San Gennaro is begraven, na te zijn gemarteld bij Pozzuoli in 305 n. Chr.
Musea
Belangrijkste musea:
- Museo Archeologico Nazionale
- Museo di Capodimonte
- Museum van het conservatorium San Pietro a Majella
- Certosa e Museo di San Martino
Overige musea:
- Museo di Villa Pignatelli
- Museo Civico Filangieri
- Museo Nazionale della Ceramica Duca di Martina
- Museo Civico (in het Castello Nuovo)
- Museo di Etnopreistoria
- Museo Artistico Industriale
- Quadreria dei Girolamini
- Musei di Antropologia, Mineralogia e Zoologia dell’Università Federico II
- Museo di Paleontologia dell’Università Federico II
- Museo Anatomico
Gastronomie
Op het gebied van eten en drinken neemt Napels een vooraanstaande positie in. Veel typisch Italiaanse gerechten zijn uit deze stad afkomstig, of zijn via Napels bekend geworden, zoals pizza, Italiaans ijs, espresso en spaghetti.
Onderwijs
Napels beschikt over de Universiteit van Napels Federico II, en over een aantal kleinere universiteiten.
Sport
In Napels is er een voetbalclub spelend in de Serie A en dat is SSC Napoli. Deze club speelt in het Stadio San Paolo. Toen Napoli speelstad was tijdens het EK voetbal van 1968 en 1980 en WK voetbal van 1990 werden de wedstrijden ook in dit stadion gespeeld. Voor het WK voetbal van 1934 werd het Stadio Giorgio Ascarelli gebruikt.
Jaarlijks vindt de Marathon van Napels plaats.
Verkeer en vervoer
Napels is bereikbaar via de A1. Napels beschikt over de luchthaven Napels. Er zijn vele treinstations in Napels.
In het centrum zijn vier Funiculairi (kabelspoorwegen) gebouwd die de benedenstad met de heuvels verbinden. De metro van Napels bestaat uit drie ondergrondse metrolijnen, aangevuld met enige voorstadslijnen. In de jaren negentig werd een ingrijpend renovatieplan voor de metro opgesteld; de infrastructuur is inmiddels uitgebreid en sterk verbeterd, de tariefstructuur werd uniform en de P+R-voorzieningen namen toe.
Napels heeft van oudsher een tramnet en een trolleybusnet die nog steeds in dienst is en gemoderniseerd wordt.
Bekende inwoners
| Lijst van Napolitanen |
Partnersteden
Buenos Aires (Argentinië), sinds 1990
Sarajevo (Bosnië en Herzegovina)
Kagoshima (stad) (Japan)
Bronnen, noten en/of referenties
|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Naples op Wikimedia Commons.
Sjabloon:Navigatie provincie Napels
 | Werelderfgoed in Italië | |
|---|
