Luc Tuymans

Luc Tuymans

Luc Tuymans (Mortsel, 1958) is een Belgische kunstschilder. Hij woont en werkt in Antwerpen. De kunstenaar geldt als een invloedrijke hedendaagse Belgische kunstenaar. Hij is gehuwd met Carla Arocha, een kunstenares uit Venezuela.

Situering

Tuymans' werk is figuratief. Hij schildert onbehaaglijke bijna monochrome doeken, soms in vale kleuren. Hij maakt daarbij gebruik van fotografische methodes zoals afsnijding, kadrering, sequentionering en extreme close-up. Doordat hij gebruik maakt van deze fotografische methode ontbreekt er in zijn schilderijen vaak vastheid en diepte. Dit gebrek aan vastheid is meestal te wijten aan op fotografie geïnspireerde, vreemde afsnijdingen en hierdoor lijken de afgebeelde onderwerpen, zonder houvast, zijn schilderijen uit te glijden. Het gebrek aan diepte is het gevolg van het onnadenkend naschilderen van fotomateriaal; wie goed kan kijken, weet dat een foto nooit écht diepte weergeeft: neuzen, oogkassen, kinnebakken blijven allen erg plat en ontastbaar.

Met een filmische blik beeldt hij sterk politiek beladen onderwerpen af: een lampenkap (uit Buchenwald), een kapot poppenlijfje, een rokzoom en een been, een uitsnede van een lichaam of een gezicht (reeks Der diagnostische Blick, 1992). Een aantal schilderijen refereert aan het onverwerkte verleden: de Holocaust (Gaskamer, 1986), het Belgische kolonialisme (Leopard, 2000 en Mwana Kitoko, 2001), het Vlaams-nationalisme (de IJzertoren, nieuw rechts in Vlaanderen Heimat, 1995). Ook het conservatisme in de Verenigde Staten met The Heritage, 1995-1996 en de kerk via The Passion 1998-99 en Les Revenants, 2007 zijn thema's in zijn werk. Sommige critici zijn van mening dat Tuymans - gezien hij zich weinig lijkt te interesseren in de échte schilderkunstige problemen - beter een boek zou schrijven.

Tuymans koestert een fundamenteel wantrouwen tegen de waarheidswaarde van beelden. Zijn schilderijen noemt hij 'authentieke vervalsingen'. Tegenover de gemakkelijke transparantie van de alomtegenwoordige, snel opgenomen beelden in media en reclame, plaatst hij zijn desoriënterende schilderijen. Volgens Tuymans is een volwaardig psychologisch portret van een individu onmogelijk. Vandaar dat de kadrering van zijn portretten vaak onvolledig is.

'Geweld is het enige wat mijn werk structuur verleent', zegt Tuymans. Hij geeft evenwel nooit de feitelijke wreedheden weer zoals Andy Warhol, maar meer een suggestie ervan.

Biografie

Luc Tuymans kreeg een kunstopleiding aan het Brusselse Sint-Lucasinstituut en studeerde daarna van 1982 tot 1986 kunstgeschiedenis aan de VUB. Als beginnend kunstenaar had hij het moeilijk en kwam jaren aan de kost als portier in nachtclubs en discotheken. Hij bleef ondertussen evenwel wel geboeid schilderen en experimenteren met film.
Zijn eerste tentoonstelling vond plaats in 1988 in "Ruimte Morguen", een kunstgalerie dichtbij het Muhka te Antwerpen. In 1992 volgde de internationale doorbraak in de Kunsthalle van Bern en met zijn deelname aan documenta IX te Kassel, met Jan Hoet als curator. Zijn onderkoelde, spaarzaam geschilderde doeken, vaak met sterk historisch beladen thema's zoals concentratiekampen, Belgisch-Congo en het Vlaams-nationalisme, brachten een nieuw geluid. Hij bewees dat een aloud medium zoals schilderkunst ook in het computertijdperk van belang blijft.

De eerste tentoonstelling in de Verenigde Staten vond plaats in 1995 in "The Renaissance Society" in Chicago. In de zomer van 2004 kreeg Tuymans als eerste levende Belgische kunstenaar een tentoonstelling in de Tate Modern. In 2005 bracht het werk "Sculpture" uit de reeks over het koloniale verleden in Congo bij een veiling bij Sotheby's, 1,1 miljoen euro op.
Op vrijdag 28 september 2007 gaf de kunstenaar mee vorm aan de opmaak van de krant De Standaard. Op de cover van de krant verscheen dit citaat: "Ik wil de lezer laten nadenken over de relatie tussen woord en beeld, en over de afstand tussen het beeld en zijn interpretatie". In deze krant ontkoppelde hij consequent beeld en commentaar.

In 2007 presenteerde de kunstenaar in de galerie Zeno X een nieuwe reeks over de Jezuïeten wier geestelijke macht Tuymans fascineert. De kunstenaar bekijkt deze orde met de afstandelijke blik van een buitenstaander waarbij zowel de troeven als de zwakheden worden belicht. Daarvoor wendt hij beelden uit tv-documentaire en foto's aan als uitgangspunt. Virtuoos en met spaarzaam kleurgebruik toont hij de zegevierende kerk met beelden van liturgische plechtigheden in de Sint-Pietersbasiliek te Rome. Er is ook een werk 'The Valley' met een intimistisch jongensportret verwijzend naar een leerling uit het college gebaseerd op een still van de film "The valley of the doomed".
Het Antwerpse Muhka bracht een overzicht van zijn grafisch werk en het Antwerps Fotomuseum een selectie van de polaroids waarop zijn schilderijen vaak gebaseerd zijn.

Bestand:The Fence (Tuymans, Balka).jpg

Luc Tuymans en Mirosław Bałka: The Fence, Porto

Bij de lancering van de cultuurwebsite klara.be maakte Tuymans medio april 2008 in de Beddenstraat te Antwerpen een tijdelijke muurschildering. De kunstenaar gebruikte daarvoor een werk uit de reeks Exhibit, waarop copulerende apen afgebeeld zijn. Bij wijze van experiment filmde een verborgen camera de voorbijgangers. Van de bijna drieduizend passanten sloeg maar vier procent acht op de muurschildering. De reactie van de kunstenaar: 'Kunst is het doorgeven van ideeën, al is het maar voor een paar seconden'.
Hij exposeerde aan het Art Institute of Chicago, Monique Meloche Gallery, Chicago en de Andre Schlechtriem Gallery, New York. Enkele werken waren te zien in "The Triumph of Painting" tentoonstelling in the Saatchi Gallery in Londen.
Luc Tuymans liet een groot mozaïek ontwerpen, door Jan Van Haute, van 40 bij 40 meter op het plein voor het nieuwe Museum aan de Stroom (MAS) te Antwerpen, gebaseerd op het schilderij Skull, dat op zijn beurt een kopie is van een gedenkplaat van een onbekende ontwerper aan de Antwerpse kathedraal.
In 2009 organiseerde hij een solotentoonstelling in het Wiels-centrum voor hedendaagse kunst te Vorst, Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Voor deze expositie maakte hij een reeks van twintig nieuwe werken, genoemd Against the day waar het virtuele beeld van de nieuwe media, zoals reality-TV, een met een iPhone gemaakte foto en een online catalogus centraal staan. Daarna is deze tentoonstelling te zien op de Biënnale van Moskou, in het Rooseum in Malmö en in het Centro de Arte Contemporaneo te Málaga. De stamgalerie van Luc Tuymans is Zeno X in Antwerpen.

In 2010 was de kunstenaar de bezieler van het Brugse stadsfestival 'Brugge Centraal' (als een vervolg op 'Corpus Brugge 05'); hij was daarmee de eerste artist in residence. De tentoonstelling 'Van Eyck tot Dürer' was de grote publiekstrekker.

Politieke standpunten

In februari 2011 nam Luc Tuymans uitgesproken politieke standpunten in ten opzichte van de N-VA en haar voorzitter Bart De Wever. Hij stelde dat hij een aantal jaren geleden een kunstwerk maakte met een Vlaamse Leeuw erop uit walging voor het Vlaams Belang. Nu vindt hij de persoon van De Wever gevaarlijker dan het VB, "zogezegd een historicus, maar eigenlijk is hij een f***ing separatist." Tuymans zet zich ook af tegen het minderwaardigheidscomplex van de Vlaams-nationalisten dat is blijven hangen sinds de Eerste Wereldoorlog met de Frontbeweging. Twee dagen later trok hij zijn woorden terug in: "Bart De Wever gevaarlijker noemen dan het Vlaams Belang was niet mijn meest gelukkige uitspraak. Maar goed. Ik was drie weken non stop geïnterviewd. Dan zegt een mens al eens iets ongenuanceerds."

In het NRC Handelsblad van 15 november 2012 herhaalt hij zijn standpunten terzake. Hij stelt dat Politiek komt vaak terug in mijn werken. Het Vlaams nationalisme - het maakt me razend dat mensen zo dom zijn... en moderne kunst kan ook weg van de N-VA, er is toch niemand die dat snapt.

Proces

Op 12 augustus 2014 begon voor de Antwerpse rechtbank een proces wegens plagiaat door de kunstenaar. De aanleggende partij startte de auteursrechterlijke stakingsvordering voor de burgerlijke rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen. De fotografe Katrijn Van Giel stelt dat Tuymans een foto van Jean-Marie De Decker aanwendde voor het schilderij A Belgian politicien van 2011 van zijn hand en nu eigendom van Eric Lefkofsky. De fotocadrage, het kleurgebruik, de belichting zijn op het schilderij gelijkaardig als op de foto. De verwerende partij beweert in deze dat het schilderij een groter formaat heeft en dat het om een totaal andere techniek gaat. De pleidooien vangen aan op 8 januari 2015 na uitwisseling van de schriftelijke argumenten van de beide partijen.

Tentoonstellingen

• 2013: Overzicht van grafisch werk in het Gemeentemuseum Den Haag.
• 2011: "Retrospective", BOZAR, Brussel
• 2010: "Retrospective" in het San Francisco Museum of Modern Art, Dallas Museum of Art en het Museum of Contemporary Art, Chicago.
• 2009: "Against the Day", Wiels, Brussel.
• 2008: "Forever: the management of magic", gallery David Zwirner, New York.
• 2007: "Les Revenants", Zeno X gallery, Antwerpen (reeks over de Jezuïeten)
• 2007: "I don't get it", MuHKA, Antwerpen.
• 2007: "Luc Tuymans Retrospective", Mücsarnok, Kunsthalle Boedapest.
• 2006: "Restoration", Wako Works of Art, Tokio.
• 2006: "Portraits: 1975-2003", MAMCO, Musée d'art moderne et contemporain, Genève.
• 2004: Tate Modern, Londen.
• 2003: "Display", Helsinki Kunsthalle.
• 2003: "The Arena", Pinakothek der Moderne, München.
• 2001: Hamburger Bahnhof, Berlijn.
• 2001: Belgisch Paviljoen, Biënnale van Venetië.
• 1997: "Premonition: Works on paper", University Art Museum, Berkeley, CA.
• 1996: "The Heritage", gallery David Zwirner, New York.
• 1995: "Blow Up - Schilderijen/Paintings 1985-1995", Museum De Pont, Tilburg.
• 1993: Haus Lange, Krefeld.
• 1993: Kabinett für Aktuelle Kunst, Bremerhaven.
• 1992: Kunsthalle Bern, Bern.
• 1990: "Suspended", Zeno X Gallery, Antwerpen.
• 1989: "Zimmer Frei", Ruimte Morguen, Antwerpen.
• 1989: "A Place in the Sun", Ruimte Morguen, Antwerpen.
• 1988: "Josefine n’est pas ma femme", Ruimte Morguen, Antwerpen.
• 1985: "Belgian Art Review", Palais des Thermes, Oostende.

Citaten

"Tuymans is de Polanski van de hedendaagse schilderkunst - kijkend door de lens die hem afzondert van een verschrikkelijke wereld die geheel en al de zijne is." (Dominic van den Boogerd, directeur van De Ateliers in Amsterdam)

"Alle kunst is in zekere mate schatplichtig aan andere beelden. Het concept van de authentieke vervalsing heb ik aan het eind van de jaren zeventig - toen ik pas begon te schilderen - intuïtief bedacht als een uitweg uit het geconstateerde debacle van de uniciteit. Het gaf me de mogelijkheid terug te gaan in de tijd, bestaande beelden opnieuw te gebruiken en op die manier authentieke vervreemdingseffecten te creëren. Geleidelijk aan heb ik die methode gerationaliseerd en verfijnd. Ik probeer beelden te herinterpreteren en er een gezond wantrouwen tegen te creëren, waardoor mijn schilderijen automatisch ambigu zijn." (Luc Tuymans)

Onderscheidingen

De kunstenaar kreeg in 2006 een 'eredoctoraat algemene verdiensten' van de Universiteit Antwerpen omdat hij volgens de instelling "nadenkt over de mogelijkheden en de limieten van het beeld als drager van inzicht".

Bibliografie

• Ronny Delrue. Het onbewaakte moment. De gecontroleerde ongecontroleerdheid bij het tekenen. Ronny Delrue in gesprek met Luc Tuymans, Anne-Mie Van Kerkhoven, Roger Raveel, Katleen Vermeir Kris Fierens, en Philippe Vandenberg, Mercatorfonds, Brussel, 2011.

Externe links

• Zeno X Gallery - Officiële galerie van Luc Tuymans met up-to-date informatie
• Tuymans Prints - Biedt een volledig overzicht van het grafisch werk van Luc Tuymans
• 'De geheime charmes van Luc Tuymans' - Bespreking door Stefan Beyst.
• Videoreportage over het grafisch werk van Luc Tuymans, tentoongesteld bij het Gemeentemuseum Den Haag

Referenties