Modelleren bij NLP

In Neurolinguïstisch Programmeren is modelleren, ook wel model leren / model-leren, een methode waarmee aan de hand van principes en procedures voorbeeldgedrag van anderen in kaart wordt gebracht, met als doel dat het nagebootst kan worden. Ofwel, hoe leer ik wat de ander kan en - daarop volgend - hoe zorg ik ervoor dat deze kennis overdraagbaar wordt naar anderen. De methode is ontwikkeld door Richard Bandler en John Grinder als eerste techniek uit een reeks die nog zou volgen en was daarmee feitelijk de eerste techniek binnen wat later Neurolinguïstisch Programmeren (NLP) zou gaan heten.

Eigenlijk is het natuurlijke, onbewuste proces dat in modelleren schuilt niets nieuws, gezien we het van kinds af aan doen. Het gedrag van kinderen lijkt daarom op die van de ouders. Binnen de NLP is de theorie geprofessionaliseerd door bewustwording van de patronen die succesvolle mensen bezitten. Mensen die een uitstekende bekwaamheid beheersen, staan er vaak niet bij stil welke impliciete processen erbij gepaard gaan. Het modelleren in NLP is ervoor ontwikkeld de stilzwijgende processen als het ware in zich op te nemen.

Bandler en Grinder bekwaamden zich verder in het proces van modelleren en het lukte hen om de essentiële patronen uit te vinden die werden gebruikt door Fritz Perls, Virginia Satir, Milton Erickson en anderen. Ze herschreven de patronen in systemen als het metamodel en het Miltonmodel, waarbij zij de kwaliteiten van deze mensen op een beknopte en begrijpelijke manier wisten onder te brengen en de vaardigheden wisten door te geven aan daarin geïnteresseerde mensen.

De theorie van modelleren gaat niet uit van het standpunt dat iedereen een Albert Einstein kan zijn. Het geeft wel aan dat de know-how in afzonderlijke delen gedocumenteerd kan worden en dat het vermogen om de vaardigheden uit te voeren kan worden overgebracht, afhankelijk van de eigen grenzen van de student.

Het modelleringsproces

In een modelleringsproject is er sprake van een modelexpert - degene die een bekwaamheid in een hoge mate beheerst - en een modelstudent - degene die deze bekwaamheid wil leren en overdraagbaar wil maken. Om modelleren succesvol te maken, probeert de student vooraf eigen gevormde meningen en kennis te minimaliseren, om goed toegang te krijgen tot de expert. De student gaat zover als ook het zich inlaten met onbewuste minimale spierbewegingen en zal uiteindelijk in staat moeten zijn nauwkeurig de gewenste bekwaamheid te reproduceren. Dit sluit overigens niet uit dat er ook gemodelleerd wordt vanuit boeken, historische archieven van uitspraken van mensen, of video's, evenals Bandler zelf begon met deze wijze van modelleren van de toen inmiddels overleden Fritz Perls.

In een modelleringsproject moet tijd geïnvesteerd worden in studie, diepgaande observatie, discussie en imitatie (het zogenaamde alsof gedrag) en oefening van vele verschillende aspecten van de gedachten, gevoelens, overtuigingen en gedragingen van de expert, totdat de student de vaardigheid consistent en exact kan kopiëren. Bij het modelleren verlaat de student zoveel mogelijk zijn of haar overtuigingen en adopteert de structuur van de fysiologie, taal, strategieën en overtuigingen van de expert.

Wanneer dit punt is bereikt, gaat de student de doel-vaardigheden verfijnen door telkens bepaalde kenmerken te verwijderen, om uiteindelijk de essentiële kenmerken te ontdekken die de gemiddelde prestatie van de topprestatie onderscheidt. Zo wordt een leerbaar en overdraagbaar model gebouwd dat getest wordt om te zien of het onderwezen kan worden. Nadat de student in staat is de gedragspatronen, communicatie en gedragsuitingen van de expert te reproduceren, ontstaat er een proces waarin de student het eigen overtuigingssysteem wijzigt en herkiest, terwijl hij of zij overtuigingen integreert van de expert. Feitelijk is het doel van modelleren de elementen te ontdekken die een expert doet zonder het te weten.

Ingrediënten van een modelleringsproject

Een modelleringsproject kan uit de volgende gedragsbronnen bestaan:

• Overtuigingen
• Waarden
• Inwendige strategieën
• Resultaten
• Zintuiglijke percepties en submodaliteiten
• Fysiologie (lichaamsbeweging en lichaamstaal)
• Taalpatronen
• Terugvalstrategieën (wat als het niet werkt?)
• Bewuste en onbewuste communicatie
• Waarnemingsposities
• Positie van het bewustzijn (bijvoorbeeld waar iemands aandacht is)

Deze zijn allemaal individueel en een diep en uitgebreid gebied. Er is geen punt waar iemand alles weet. In een kopieerproces is het doel bereikt wanneer de student genoeg puzzelstukjes heeft om het document samen te stellen van hoe de expert zich gedraagt wanneer hij zijn competente vaardigheden uitvoert.

Veel trainers leggen nadruk op het zich volledig identificeren met het model, ofwel het belichamend modelleren (embodied modeling). Wanneer beginners (NLP-practitioners in het jargon) een modellering in de praktijk uitvoeren, is het echter meestal analytische modellering. In het ideale geval weet de student dat de informatie over hoe de bekwaamheid is uitgevoerd voldoende is en niet het begrip van het proces. De rest is in de analytische modellering een kwestie van oefening of ligt buiten de grenzen van het kunnen van de student. Robert Dilts en John Grinder betogen een onderscheid tussen analytische modellering en NLP-modellering, waarbij de laatste onbewuste opname via imitatie vereist.

Andere toepassingsmogelijkheden

In therapie wordt modelleren toegepast om betrokken te blijven bij het probleemgedrag van de cliënt of patiënt. Hierbij is het de bedoeling om na te gaan of dit gedrag of symptoom gekeerd kan worden.

In managementonderzoek wordt modelleren toegepast, om te achterhalen wat het geheim is achter succesvol leiderschap. Met het in kaart brengen van de eigenschappen van succesvolle managers en leiders, worden jonge, nieuwe managers opgeleid naar dezelfde gedragingen van het voorbeeld.

In teams binnen bedrijven wordt modelleren eveneens toegepast, om de meest succesvolle aanpakken binnen een team te leren aan de andere teamleden, zodat het gehele team beter gaat presteren.

Modelleren is ook voor eigen gebruik geschikt - meest in analytische vorm- om na te gaan of gewenst gedrag van de ander nagebootst kan worden. Het bestuderen van hoe de ander het doet, gaat op een vergelijkbare manier door te luisteren, zien en voelen als de ander en als het kan de ander hierover na te vragen. Als het model van de ander dan duidelijk is, is het een kwestie van trial and error, ofwel het uitproberen en bijschaven van hetgeen dat niet voldoet. Hierbij fungeert de ander als rolmodel.

Robert Dilts was een voorstander van het modelleren van beroemde of overleden mensen om het gevoel te krijgen hoe zij deden wat zij deden en van hun kijk en overtuigingen dat hen het mogelijk maakte het zo te doen. Dilts heeft zo modellen beschreven van voorname mensen zoals Sherlock Holmes, Albert Einstein, Nikola Tesla en zelfs Jezus Christus

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• (en) Description of modeling, its methods and uses
• (en) Modeling in human resource
• (en) Modeling in organizations