Derde Wereld

Het begrip Derde wereld is synoniem voor het totaal van alle ontwikkelingslanden.

De term werd voor het eerst gebruikt in de jaren 50 om een derde groep landen mee aan te duiden die niet behoorden tot de twee heersende machtsblokken van dat moment, het NAVO-bondgenootschap en het Warschaupact. Veel van deze "derdewereldlanden" waren lid van de Organisatie van Niet-gebonden Landen. Leidende landen binnen deze beweging waren Joegoslavië, India, Egypte en Indonesië. Overigens wilde niet-gebondenheid niet zeggen dat deze landen geen partij kozen. Vele lieten hun voorkeur merken voor de Verenigde Staten of de Sovjet-Unie, maar maakten geen deel uit van een militaire alliantie met een van deze supermachten.

Na de invoering en het veelvuldige gebruik van de term Derde wereld leek het min of meer logisch om de twee machtsblokken aan te duiden met Eerste wereld en Tweede wereld maar deze laatste twee termen zijn nooit zo gebruikelijk geworden als de Derde wereld. Tegenwoordig wordt de term Derde wereld niet meer gebruikt voor de niet-gebonden landen (de Koude Oorlog is immers afgelopen) maar enkel nog voor de ontwikkelingslanden. De term Vierde wereld wordt gebruikt voor het armste deel van de Derde wereld, maar ook voor het arme deel van de bevolking van een 'rijk' land, gezinnen die al jarenlang in een vicieuze cirkel van armoede hebben geleefd en nog leven.

De meeste derdewereldlanden liggen in Afrika, Latijns-Amerika en Azië. Het zijn vaak naties die in het verleden door een andere natie werden gekoloniseerd. Het blijft echter de vraag waarom nooit gekoloniseerde landen als Ethiopië, Liberia, Nepal, Afghanistan en Bhutan nog altijd tot de armste ter wereld behoren en waarom wel gekoloniseerde landen als Maleisië, Singapore, Taiwan, Zuid-Korea (door Japan) zich wel succesvol hebben ontwikkeld. Thailand is een nooit gekoloniseerd land dat redelijk succesvol is. De bevolking van landen in de Derde wereld is over het algemeen zeer arm en de geboortecijfers zijn hoog. In het algemeen zijn zij niet zo geïndustrialiseerd of technologisch geavanceerd als de Eerste wereld.

Terminologie

1. Tegenwoordig gebruikt men de term Derde wereld minder omdat deze suggereert dat het om derderangslanden gaat. Toch wordt hij in het algemeen taalgebruik nog wel gebruikt. Een alternatief is: ontwikkelingslanden

2. Steeds vaker spreekt men ook wel over het Zuiden, omdat de derdewereldlanden vaak in het zuiden van de wereld liggen. Het tegengestelde begrip Noord verwijst in dit kader naar de Eerste wereld (zoals de Verenigde Staten en de EU-landen) en de geïndustrialiseerde landen van de Tweede wereld (zoals Rusland en Polen). Het gebruik van de dichotomie Noord-Zuid heeft ook te maken met onduidelijkheid rondom het begrip Westerse wereld (en daaruitvolgend wat niet-westerse landen zijn).

3. Soms werkt men met de begrippen kernlanden (de kern van het economisch wereldsysteem), periferie (wat we dus de derde wereldlanden noemen) en daartussen de semi-periferie.

Tegenwoordig wordt internationaal de voorkeur gegeven aan een indeling als volgt:

• Low-income countries (< USD 755 GNP / persoon)
• Lower-middle-income countries (USD 755 - 2955 GNP / persoon)
• Upper-middle-income countries (USD 2996 - 9265 GNP / persoon)
• High-income countries (>USD 9266 GNP / persoon)

De landen van de G8 (de zeven meest geïndustrialiseerde landen + Rusland) behoren tot de kernlanden.

Semi-perifere landen zijn landen die bijvoorbeeld een lagelonenland waren maar waarvan de economie verbeterd is, of een vanouds rijk land dat in verval is geraakt. Periferielanden ondergaan de beslissingen die in het centrum worden opgelegd. Het centrum is de plaats waar de beslissingen genomen worden, dit zijn landen met een hogere welvaart en een goede economische bedrijvigheid.

Van oorsprong werden deze drie termen niet economische opgevat maar in de politiek-militaire context van de machtsverhoudingen van voor de val van het IJzeren Gordijn in 1991. De Verenigde Staten en Rusland werden destijds ook al kernlanden genoemd maar toen van respectievelijk het NAVO-blok en het Warschaupact. Semi-periferielanden waren bijvoorbeeld India, Mexico en Joegoslavië, en zijn dat nog steeds. En ook voor de meeste derdewereldlanden geldt dat ze altijd periferielanden zijn gebleven. De uit die tijd stammende verdeling van landen over de drie politiek-militaire categorieën is vergeleken met de tegenwoordige verdeling dus ruwweg hetzelfde gebleven (voor de enkele verschuivingen die hebben plaatsgevonden kan men zeggen dat, sinds het wegvallen van het communistische blok, vooral de definities worden gebruikt vanuit het perspectief van de voortgezette NAVO: vandaag wordt bijvoorbeeld het olierijke Kazachstan een periferieland genoemd terwijl dat voorheen tot de kernlanden van het Warschaupact behoorde, en Roemenië semi-periferie).

Zie ook

• Ontwikkelingshulp
• Menselijke-ontwikkelingsindex
• UNDP
• Oude Wereld : De continenten die in Europa bekend waren voor de Europese ontdekkingen na 1492
• Nieuwe Wereld : Noord- en Zuid-Amerika.