Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Verstand
Het verstand is het (menselijke) vermogen om logisch te redeneren en te begrijpen, en is noodzakelijk om te kunnen leren en juist te handelen. Het verstand is synoniem met het denkvermogen. De mate van ontwikkeling van dat vermogen is de intelligentie. Dit gebeurt niet bij ieder mens op een beredenerende manier (met woorden), maar ook op een begrijpende manier (zonder woorden, beredeneringen), zoals beelddenkers doen. De term "bij zinnen zijn" (tegenovergestelde van het hanteren van zinneloosheid) drukt het zelfde uit als "het verstand gebruiken".
Algemeen
De Verlichtingsfilosoof Immanuel Kant stelde, dat het verstand het 'vermogen der regels' is, ofwel het 'vermogen om middelijke (niet te verwarren met onmiddellijke) afleidingen te maken'. De rede is volgens hem het 'vermogen der principes', ofwel het 'vermogen dat begrippen voortbrengt´. (Een tweede betekenis van het begrip rede denoteert het geheel van gevoel, verstand en rede). In de Verlichting stonden de rede en het verstand centraal. Het motto van de filosofische stroming luidde: "Sapere aude", vrij vertaald als "Heb zelf het lef van je eigen verstand gebruik te maken!". Kant maakte het onderscheid tussen de Verlichtingsperiode en de Verlichte periode. Zijn tijd was nog geen Verlichte periode. Volgens sommigen is de verwezenlijking van de Verlichtingsidealen inmiddels binnen bereik en wacht ons dus een Verlichte periode. De contemporaine neuropsychologie en de filosofische stroming van het materialisme vooronderstellen dat het verstand in het brein gesitueerd is, maar zich niet daartoe beperkt. Zonder zenuwstelsel zouden de hersenen nutteloos zijn.
Tegenwoordig begrijpt men dat dit de 5 componenten van het brein aangaat, die dan ook allen hun doorwerking hebben binnen het verstand, weliswaar per persoon variërend. Zo kunnen merendeels bewuste factoren het verstand tot stand gebracht hebben, maar ook merendeels onbewuste factoren (intuïtief). Dit zal dan veelal neer komen op een weinig/geen gevoelens hanteren, toelaten, en/of gebruik van maken (gevoelswaarden, ervaringen enz.). Gevoelswaarden kunnen binnen het verstandig denken van uiterst belang zijn, zoals aan kunnen voelen dat er gevaar dreigt of bijvoorbeeld aanvoelen dat bepaalde woorden op een bepaald moment of in een bepaalde situatie niet verstandig zijn uit te spreken. Het verstand krijgt dan als het ware een extra dimensie aan de beredeneringen en reeds aanwezige begrippen, wat binnen het denken waardebepalend is. Naar mate iets gevoeliger is kan het van verder uit het lange termijngeheugen herinnerd worden of (mogelijk negatief) van invloed zijn.
Verstand bij dieren
Dieren hebben niet een bewustzijn zoals mensen, doch wel is het onderbewustzijn in principe het zelfde werkzaam, namelijk worden ervaringen óók onthouden naar gelang iets gevoelig was, wat bij dieren meestal instincten zijn, maar waar bij bijvoorbeeld hulphonden al geen sprake meer van is. Bij de meeste mensen volgt op een stimulus niet-automatisch een reactie of respons zoals bij dieren, vanwege dat het bewustzijn belemmert dat net als bij dieren er een onbewuste respons is, oftewel een zeer snelle automatische reactie (binnen een seconde). De mens kan met behulp van zijn verstand en zijn wil individuele doelen stellen naast voeding, groei en voortplanting. Ook is de mens vrij om de middelen te kiezen om een doel te verwezenlijken. Bijvoorbeeld met het verstand beredeneert de mens dat het hygiënischer (ofwel: "verstandiger") is om met een stokje, met een mes en vork, of met de blote handen te eten. Doordat de betreffende begrippen door de jaren heen groter worden, past men veelal de beredeneringen aan, vanwege dat ze achterhaald zijn. Dit is een groot obstakel voor de meeste mensen, vanwege dat woordelijke, lineaire beredeneringen het bewuste denken overheersen, wat tevens de bijbehorende, afzonderlijke begrippen laat overheersen, met gevolg dat andere (juiste) begrippen en inzichten niet tot stand komen.
Het verstand is dus geen exclusief menselijk vermogen. De zoogdieren en sommige andere zogenaamde hogere diersoorten hebben in die zin een verstand en vertonen een zekere mate van leergedrag, dat echter van een andere orde is dan het onze: minder complex en weinig-creatief. Dieren-intelligentie is beduidend minder ontwikkeld dan bij de gemiddelde mens, doch zijn er veel overeenkomsten te herkennen die tezamen veel laten begrijpen, dit aangaande.
Zie ook
Externe links
|
Zoek verstand op in het WikiWoordenboek. |