Allergie

Wikisage is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden of toepassing van de in dit lemma gegeven medische informatie.    lees meer

Allergie is een reactie van het immuunsysteem op lichaamsvreemde stoffen (allergenen), die op zich helemaal niet schadelijk hoeven te zijn, zoals bijvoorbeeld stuifmeelkorrels, huidschilfers van dieren, uitwerpselen van huisstofmijt, schimmelsporen of voedselbestanddelen. Allergenen komen vooral via de huid en via de luchtwegen het lichaam binnen, waarna het immuunsysteem deze allergenen onschadelijk probeert te maken met een soms 'overdreven' allergische reactie. De klachten (loopneus, tranende ogen, jeuk, benauwdheid, diarree) zijn niet afkomstig van het allergeen zelf, maar van de reactie van het immuunsysteem op het allergeen.

Indeling naar het mechanisme van de allergische reactie

We onderscheiden vier types allergische reacties:

• Type I: IgE-allergie, waarvan Anafylaxie een extreem voorbeeld is.
• Type II: IgG-antistofgemedieerde allergische reactie
• Type III: allergische reactie die zich richt naar oppervlakte-antigenen op weefsels
• Type IV: celgemedieerde allergische reactie

Type I

Dit type allergie wordt ook IgE-gemedieerde of IgE-afhankelijke allergie genoemd. Het is een allergie waarbij IgE-antilichamen betrokken zijn. Deze IgE's (immunoglobuline E) hechten zich aan de binnengekomen allergenen (zoals latex-deeltjes). Na herhaaldelijk contact worden mestcellen (zie ook: witte bloedcellen) er toe aangezet om hun inhoud uit te storten en deze vasoactieve aminen (zoals histamine, serotonine en prostaglandinen) zullen vervolgens een aantal veranderingen veroorzaken in het lichaam:

1. vaatverwijding (vasodilatatie van de bloedvaten in de huid)
2. vernauwing van de bronchiën van de longen
3. afname van de hartactiviteit

Dit kan tot gevolg hebben:

1. neusklachten: loopneus, niezen, gezwollen neusslijmvlies
2. moeilijke en soms piepende ademhaling
3. rode ogen: conjunctivitis
4. huidveranderingen: roder worden, warmte afgeven, jeuk
5. in ernstige gevallen bloeddrukdaling en shock, in extreme gevallen zelfs hartstilstand

Bij een type I-allergie treedt een reactie niet op bij een eerste contact met de allergie-veroorzaker. Na de eerste blootstelling volgt eerst een sensibilisering. Het lichaam gaat IgE-antistoffen tegen de betreffende stof aanmaken. Pas na een herhaald contact met het allergeen treedt de eigenlijke allergische reactie op.
Is de reactie acuut en levensbedreigend, dan is er sprake van een allergische anafylactische reactie (anafylaxie).

Voorbeelden van type I-allergie zijn:

• astma
• hooikoorts (pollinosis)
• constitutioneel eczeem

Dit zijn alle erfelijke aandoeningen.

Effectieve middelen tegen hooikoorts zijn de antihistaminica, die het effect van histamine tegengaan. Verder kunnen preventief onder andere mestceldegranulatieremmers (zoals cromoglicaat), en corticosteroïden worden gebruikt.

Type II

Deze vorm van allergie, ook cytotoxische reactie genoemd, ontstaat wanneer antilichamen zich gaan richten naar het oppervlak van cellen en weefsels, op de aldaar aanwezige antigenen. Zo start een reeks reacties die uiteindelijk de afbraak van cellen of weefsel veroorzaakt. Een typisch voorbeeld is een bloedtransfusie tussen personen met een niet-verenigbare bloedgroep. Dit leidt tot agglutinatie van rode bloedcellen en in ernstige gevallen zelfs tot de dood (zie ook transfusee-transfuseur-syndroom). Drugs kunnen geen type II-reactie veroorzaken.

Deze reactie betreft ook vaak een allergische reactie op een geneesmiddel. Het allergeen bindt aan een lichaamscel en verandert de eiwitsamenstelling van het membraan. Hierdoor wordt de lichaamscel als lichaamsvreemd herkend en wordt deze aangevallen door het eigen immuunsysteem. Het betreft hierbij een direct cytotoxische reactie door IgG of IgM (antilichamen). Schade wordt veroorzaakt door neutrofiele granulocyten en natural-killer cellen. De neutrofiele granulocyten laten proteolytische enzymen vrij die een ontstekingsreactie veroorzaken. Natural-killer-cellen laten granules vrij die ervoor zorgen dat de cel lyseert (stukgaat).

Type III

Deze vorm van allergie ontstaat wanneer antigeen-antistofcomplexen neerslaan en onder andere neutrofielen aantrekken en het complementsysteem activeren en zo weefselschade veroorzaken. Er zijn twee vormen van een Type III-reactie. Bij de eerste vorm worden antigeen-antistofcomplexen gevormd in de bloedbaan, waarna ze neerslaan in het weefsel. Meestal slaan deze complexen neer in de gewrichten en nieren. De andere vorm is de Arthus reactie. Hierbij worden de antigeen-antistofcomplexen in het weefsel gevormd. Een bekend voorbeeld van een Type III-reactie is Systemische Lupus Erythematodes

Type IV

Deze allergie ontstaat door activatie van T-helper/inducer cellen(T-lymfocyten), die via de productie van diverse cytokinen het betreffende antigeen elimineert, maar tevens weefselschade veroorzaakt.

Deze gemedieerde immuunreactie is voornamelijk gericht tegen lichaamsvreemde cellen, zoals cellen die door een virus zijn geïnfecteerd of cellen van een transplantaat. Bij deze vorm spelen zowel de T-helpercel (Th-cel) als de cytotoxische T-cel (Tc-cel) een rol. Afhankelijk van de route kunnen twee reacties worden onderscheiden.

T-celcytotoxie (bijvoorbeeld bij bloedtransfusie)

Een binding van CD4+-T-helper/inducercellen aan het antigeen (samen met het HLA-klasse-II-molecuul), zal via de productie van IL-1 en IL-2 leiden tot het ontstaan van CD8+-Tc-cellen die de doelwitcellen (herkennen deze door HLA-klasse-I-moleculen) een extracellulair mechanisme kunnen doden. Deze reactie treedt het meest op bij virus-geïnfecteerde cellen zoals bij hepatitis B. Deze behoort niet tot de allergische reacties. Maar het tweede mechanisme hoort wel tot de allergische reacties:

Vertraagd-type-overgevoeligheid

Deze reactie wordt gemedieerd door lymfocyten en macrofagen. Wanneer een helpercel zich bindt aan een antigeen, zal deze lymfocyt worden gestimuleerd tot het uitscheiden van chemokinen en cytokinen. Dit gebeurt waarschijnlijk door een aparte populatie van T-helpercellen. De chemokinen kunnen lymfocyten, monocyten en andere ontstekingscellen aantrekken en activeren. De belangrijkste ontstekingscel is de geactiveerde macrofaag, welke op zijn plaats wordt gehouden door de macrofagen-migratie-inhibitiefactor (MIF). Deze macrofaag kan met mediatoren weefselschade veroorzaken en gefagocyteerd materiaal verteren. De doelwitcel wordt gedood, maar dat gaat gepaard met weefselbeschadiging en een ontstekingsreactie. De meest voorkomende type-IV-vertraagd-overgevoeligheidsreactie gaat gepaard met eczeem: rode, geïrriteerde, jeukende huid. Veel voorkomend is nikkel-allergie, die uitslag kan geven bij oorbellen en andere sieraden of de gesp van een broekriem.

Indeling naar de toedieningsweg

Allergische reacties ontstaan vaak door stoffen die worden ingeademd, opgegeten of die met de huid in contact komen.

Inhalatie

Hierbij komt het allergeen op de slijmvliezen terecht via de lucht. In de longen kan het tot astma-verschijnselen leiden. Bekenden allergenen in deze categorie zijn schimmelsporen, pollen van planten (het bekende hooikoorts) en huidschilfers en haren van (huis)dieren zoals honden, katten en paarden. Het gaat meestal om allergische reacties van het type I. Andere mechanismen zijn mogelijk.

Voedsel

Bij voedselallergie gaat het meestal om type I, bijvoorbeeld meteen jeukbulten (urticaria) en rode vlekjes of een tragere reactie. Ook de reacties op geneesmiddelen vallen hieronder. Andere mechanismen zijn mogelijk.

Bij voedselallergie van het type IV, kan het - analoog aan parfumallergie - gaan om allergische reacties op sterk aromatisch voedsel. Koffie, chocola, kruiden en specerijen, zoals vanille en kruidnagel, gerookt voedsel, gebrand voedsel, citrusfruit, prei, overige aroma's zoals cassis. Misselijkheid, maagdarmklachten (kramp, buikpijn), diarree en hoofdpijn zijn mogelijke symptomen.

Contact

Uiten zich vaak als vormen van eczeem. Veel voorkomend is allergie voor een aantal metalen, vooral nikkel, chroom en kobalt. Meestal niet type I, maar type IV. Veel cosmetica en parfums (ook bestanddelen van zepen en waspoeders) en alle aromatische producten en zaken (zoals een nieuw kledingstuk, nieuwe vloerbedekking, een nieuwe matras etc. alsmede de geur van hout en van vers gemaaid gras) kunnen reacties veroorzaken, evenals de lijm in pleisters en lederwaren.

Overig

Behalve door de mond kunnen allergenen ook op andere wijzen (insectensteek, medisch handelen) in het lichaam terecht komen. De reactiemechanismen blijven dezelfde.

Diagnose

Doorgaans zal iemand contact met zijn of haar huisarts opnemen bij eerder genoemde klachten. De huisarts kan hierop beslissen om een bloedtest af te nemen. Afgaande op de resultaten van de bloedtest kan de huisarts de patiënt advies geven, medicatie voorschrijven of doorverwijzen naar een allergoloog.

Type-1-allergie

Bloedanalyse

Bij de patiënt wordt bloed afgenomen dat wordt onderzocht op de aanwezigheid van allergische antistoffen (IgE) tegen bepaalde allergenen.

Huidpriktest

Ook wel krasjestest. Hierbij wordt een druppel allergeenhoudende vloeistof op de huid aangebracht en doorprikt met een lancet. Na een kwartier kan een eventuele reactie worden afgelezen.

Intracutane huidtest

Door middel van injecties wordt allergeenhoudende vloeistof in (meestal) de rug geïnjecteerd. Na een 15 tot 30 minuten kan een reactie worden afgelezen. 6 uur na de test dient de 'late reactie' te worden afgelezen.

Neusprovocatie

Neusprovocatie dient om een indruk te verkrijgen van de hevigheid van de allergische reactie. Bij deze test wordt een allergeen houdende vloeistof in de neus gespoten. Tijdens de inwerkingsperiode van 5 tot 10 minuten kunnen bij de patiënt allergische reacties ontstaan (zoals niezen). Zijn deze niet erg hevig, dan wordt overgegaan op een hogere concentratie allergeenhoudende vloeistof. Hierna volgt weer een inwerkingsperiode. Zo kan bepaald worden hoe gevoelig de patiënt is. 6 uur na de test dient de 'late reactie' te worden bepaald. Als de patiënt neussprays gebruikt dient het gebruik hiervan 1 tot 3 weken van tevoren worden gestaakt.

Eliminatiedieet

In geval van een voedselallergie horen de klachten te verdwijnen tijdens een eliminatiedieet. Als de klachten inderdaad verdwijnen, kunnen de stoffen waarvoor een allergie bestaat, geïdentificeerd worden door deze stapsgewijs weer te introduceren in de voeding.

Type-4-allergie

Patchtest

Ook wel plakproef. Bij de patiënt wordt een aantal pleisters met allergenen aangebracht. Meestal wordt getest met de Europese standaardreeks, bestaande uit de meest voorkomende allergenen. Deze pleisters moeten 48 uur blijven zitten, waarna ze verwijderd worden en de voorlopige resultaten worden afgelezen. 24 uur later moeten de resultaten nog een keer worden afgelezen om tot een conclusie te kunnen komen. Bepaalde reacties ontstaan pas na contact met lucht, sporadisch ontstaat er een reactie na zeven dagen.

Eliminatiedieet

Zie boven.

Bij de plakproef, huidtest, prikproef en neusprovocatie mag er een aantal uren voor de test (doorgaans 36 tot 72 uur) en tijdens de test geen gebruik worden gemaakt van een antihistaminicum, aangezien de allergische reactie anders onderdrukt wordt.

Behandeling

• Type-1-allergie (zoals hooikoorts, huisstofmijtallergie, dierenallergie):
  • vermijding van het desbetreffende allergeen
  • medicatie
    • Een behandeling kan bestaan uit symptoombestrijding, bijvoorbeeld met een antihistaminicum, lokale ontstekingsremmende corticosteroïden (neussprays) of mestceldegranulatieremmers. Behandeling met een antihistaminicum is de meest gebruikte methode, aangezien dit doorgaans afdoende werkt en veel patiënten alleen last hebben van hooikoorts (hiervoor hoeft de patiënt maar enkele weken tot maanden een antihistaminicum te nemen).
  • desensibilisatie
    • Dit is een behandeling die de oorzaak van de allergie aanpakt door de patiënt immuun te maken voor de allergenen. Deze behandeling wordt tegenwoordig steeds vaker toegepast voor patiënten met diverse allergieën en bijbehorende klachten.
  • De therapie bij een hevige acute allergische reactie (anafylactische reactie) bestaat uit het toedienen van adrenaline door middel van een auto-adrenaline-injector (bijvoorbeeld Epipen). Hierdoor gaan de bronchiën zich weer verwijden, vernauwen de bloedvaten in de huid zich (vasoconstrictie) en wordt de activiteit van het hart gestimuleerd. Andere geneesmiddelen, zoals calcium, blijken minder of niet effectief. Corticosteroïden hebben een snelle werking, maar door negatieve bijwerkingen worden deze medicijnen pas voorgeschreven wanneer duidelijk is dat er geen alternatief meer voorhanden is.

• Type-4-allergie (zoals allergisch contacteczeem):
  • Vermijding van het allergeen
  • Medicatie

Alternatieve geneeswijzen

Ook zijn er alternatieve behandelingen waarvan de werking niet wetenschappelijk bewezen is, hieronder vallen onder andere:

• Acupunctuur
• Homeopathie
• Kruidengeneeskunde
• Bioresonantie
• Toegepaste kinesiologie
• Emotional Freedom Techniques( EFT)
• Tapas Acupressure Technique (TAT)

Preventie

Hoewel een aanleg voor allergieën erfelijk en aangeboren kan zijn, kunnen allergieën ook voorkomen worden. Preventie is zeker niet altijd mogelijk maar onderstaande maatregelen kunnen wel bijdragen.

Bewezen eventuele preventieve werking:

• Niet roken tijdens en na de zwangerschap, rook bevordert de aanmaak van allergische antistoffen
• Borstvoeding geven, liefst zes maanden
• Geen bijvoeding voor kinderen met aanleg voor allergieën de eerste zes maanden

Vermoeden eventuele preventieve werking:

• Bekende voedselallergenen (zoals pinda, ei, soja, melk, tarwe, noten) het eerste jaar vermijden
• Als een moeder al een kind heeft met een allergie, kan ze een hypoallergeen dieet volgen bij een volgende zwangerschap
• Zwangere en/of borstvoedende vrouw kan beter pinda's vermijden
• Geen huisdieren
• Beperking van blootstelling aan huisstofmijt
• Goede ionizer (luchtreiniger)

Overig

De allergenendatabank houdt bij welke voedselproducten zonder problemen gebruikt kunnen worden door personen met een bepaalde voedselallergie.

Bij uitbreiding wordt de term "allergisch" ook wel gebruikt om aan te duiden dat iemand een flinke hekel aan iets heeft, er grote afkeer van heeft, bijvoorbeeld: "Hij is allergisch voor Frans." Dat wil dan zeggen dat de Franse taal hem weerzin inboezemt, hij er niets van moet hebben, enz.

Zie ook

• Intolerantie
• Malabsorptie
• Immuunsysteem
• Allergietest

Externe links

• Medische informatie over allergieën
• Gezondheidsplein: Dossier allergieën
• Nederlandse Nationale Allergiesite
• WAO/EAACI Allergie-definities
• Terminologie voor allergie

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Allergology op Wikimedia Commons.