Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Hiëronymus
Sofronius Eusebius Hiëronymus, gewoonlijk: Hiëronymus (Stridon, ca. 340–Bethlehem, ca. 419) was een kerkvader uit de vierde en vijfde eeuw. Hij was de meest geleerde onder de Latijnse kerkschrijvers (naast Origenes. Die in het Grieks schreef) en geruime tijd de enige die in staat was de Hebreeuwse Bijbel in de oorspronkelijke taal te bestuderen. Hij is vooral bekend als de vertaler van de Vulgata.
Leven
Jeugd
Hiëronymus werd geboren te Stridon in Dalmatíë in een christelijk gezin. In zijn jeugd ging hij naar Rome. Donatus gaf hem les grammatica en verklaarde Latijnse dichters. Retoricaonderricht kreeg hij van Victorinus. Te Rome werd hij door Liberius in 360 gedoopt en werd zijn belangstelling gewekt voor kerkelijke aangelegenheden. Hij bracht zondagen door in de catacomben met het zoeken naar graven van martelaren en het ontcijferen van inscripties. Drie jaar later overleed keizer Julianus, waardoor christenen zich bevrijd voelden van een grote angst. Na zijn studies keerde Hiëronymus voor een tijdje terug naar Stridon, maar bleef er niet lang. Hij reisde naar naar Aquileia (Italië), waar hij vriendschappen sloot met monniken in een groot klooster, met onder hen Rufinus, met wie hij later bitter van mening zou verschillen over Origenes. Vanuit Aquileia begon hij aan een rondreis door Gallië, en bezocht er de grootste steden, van Narbonne en Toulouse in het zuiden tot Trier in het noordoosten, dat toen bekend was voor zijn scholen. In Trier verbleef hij enige tijd om zich in theologische studies te verdiepen.
Na zijn geboorteplaats nog eens te hebben bezocht, verbleef hij van 370 tot 373 in Aquileia, waar hij schrijfwerk verrichtte. Hij schreef er een eerste theologische verhandeling: De muliere se plies percussa. Wegens een dispuut verliet hij Aquileia plotseling.
Oosten
Tegen 373 vertrok hij met een aantal metgezellen, onder wie Innocentius, Evagrius, en Heliodorus, naar het oosten. De groep reisde via Thrake, Athene, Bithynië, Galatië, Pontus, Cappadocië en Cilicië naar Antiochië, terwijl Hiëronymus van de hele reis notities bijhield. In Antiochië verbleven zij enige tijd en volgden de voordrachten van Apollinaris van Laodicea, een van eerste exegeten van die tijd. Hiëronymus zou de puur historische exegese van de Antiochische school later niet volgen, maar neigen tot de typologisch-allegorische methode van Origenes. In Antiochië overleed zijn metgezel Innocentius aan een koorts, en ook Hiëronymus werd ernstig ziek.
Kluizenaarsleven en taalstudies
Onder de indruk van deze gebeurtenissen zweerde hij de studie van profane klassieke literaire werken af. Van 374 tot 379 leidde hij een strikt ascetisch leven als een kluizenaar in de woestijn van Chalcis, ten zuidwesten van Antiochië, om vergeving te krijgen voor de zonden uit zijn jeugd. Om te kunnen communiceren met de bewoners van die streek, leerde hij Syrisch, wat hem een hulp was toen hij later ook Hebreeuws leerde.[1] Hij begon er ook Hebreeuws te studeren met de hulp van een gedoopte Jood.[2] Mogelijk was het over hem dat hij schreef[3] dat hij door joodse geleerden gezien werd als een Chaldeeër en als een meester in de interpretatie van de Schrift.[4]
Gerespecteerd theoloog
Bij zijn tweede verblijf te Antiochië in 379 werd hij door Paulinus tot presbyter gewijd. Net in die periode zorgde de verhouding tussen aanhangers en tegenstanders van zienswijzen van Meletius van Antiochië voor onrust. Hiëronymus probeerde steeds de visie van Rome af te wachten, en zodra hij deze kende, schreef hij in Antiochië een eerste theologische strijdschrift: Altercatio Luciferiani et Orthodoxi, (Strijdgesprek tussen Luciferianen en Orthodoxen). Hij trok in 380 naar Constantinopel. Daar volgde hij het onderwijs van Gregorius van Nazianzus en ontwikkelde hij een vriendschap met hem. Een resultaat van zijn werk daar was een vertaling van het Chronicon van Eusebius van Caesarea en verschillende werken van Origenes. In 381 overleed Meletius. Damasus, de bisschop van Rome, bemoeide zich met het geschil in Antiochië, met de bedoeling het op te lossen.
In 382 begeleidde Hiëronymus Paulinus naar Rome. Daar stelde Damasus, voor om de teksten van Didymos van Alexandrië te vertalen, maar ook om een grondige bewerking en herziening te maken van de bestaande Latijnse bijbelvertalingen, de ’Vetus Latina’. Omstreeks 383 begon Hiëronymus ook aan eigen werken te schrijven. Als ascetische monnik gaf hij bittere kritiek op andere geestelijken, waardoor hij zich vijanden maakte. Nadat Damasus op 11 december 384 overleed, kreeg Hiëronymus in Rome steeds minder steun en steeds meer tegenwerking. In augustus 385 bleef hem niets over dan Rome te verlaten.
Vestiging te Bethlehem
Via Antiochië en Alexandrië bereikte hij Bethlehem in 386. Daar begon hij een klooster, dat hij tot aan zijn dood zou leiden, in de nabijheid van een convent, gesticht door twee Romeinse dames, Paula en haar dochter Eustochium, die hem naar Palestina waren gevolgd. Hij leidde er een leven van ascetisme en studie. Rond 394 leerde hij Augustinus kennen, voor wie hij veel respect had.
Zelfs daar werd hij geplaagd door controverses, zoals met Rufinus, die hij nog kende uit Aquileia, en met de Britse monnik Pelagius. Hij sloot zich aan bij Theofilus, patriarch van Alexandrië en later bij Epifanius van Salamis in hun polemiek tegen de aanhangers van Origenes – wiens werken hij voorheen had vertaald.
Zijn geschriften tegen Pelagius (Dialogi contra pelagianos) waren nog bitterder en provocerender dan gewoonlijk, zodat een groep woedende tegenstanders het klooster aanviel, Hiëronymus zich twee jaar moest schuilhouden en bijna zelf als ketter werd beschouwd.
Werken
- Vulgata
In 382 begon Hiëronymus te Rome nog aan een verbetering van de oud-Latijnse evangelietekst (de Vetus Latina), met behulp van goede Griekse handschriften, maar hij respecteerde de bestaande tekst zo goed mogelijk. In Bethlehem begon hij met een veel ingrijpender herziening van de hele tekst van het Oude Testament, waarbij hij vooral rekening hield met de Hebreeuwse grondtekst, en niet alleen met de Griekse versie van de Septuaginta, die naar zijn oordeel niet geïnspireerd was. Hij vertaalde dan ook minder woordelijk en in stilistisch opzicht verzorgder dan de oudere Latijnse vertalers.
Deze gigantische onderneming ondervond aanvankelijk véél kritiek. Onder meer Augustinus liet zich laatdunkend uit over de betekenis die Hiëronymus aan de Hebreeuwse tekst toekende. De door Hiëronymus bewerkte tekst, later de Vulgata genoemd, werd echter al spoedig aanvaard door de Latijnse Kerk. Sinds de Karolingische renaissance heeft de Vulgata de vroegere vertalingen geheel verdrongen, al werden er nog tot in de 13e eeuw sporadisch teksten gekopieerd volgens de oudere traditie. - Vertalingen van kerkvaders
Hiëronymus maakte ook Latijnse vertalingen en bewerkingen van allerlei geschriften van diverse Griekse kerkvaders (onder meer van Origenes, die hij later verwierp). - Bijbelcommentaren
Zijn bijbelcommentaren bevatten een neerslag van de vroegere exegetische literatuur. Ze getuigen van een grote kennis, al vertonen zij vaak formele tekortkomingen als gevolg van de haast waarmee ze zijn geschreven. In zijn Quaestiones hebraicae in Genesin maakt hij duidelijk waarom hij de voorstelling dat de Septuaginta geïnspireerd zou zijn, niet aanvaardde. - De viris illustribus
De grootste bekendheid genieten zijn De Viris illustribus uit 392. Hierin behandelde hij in het kort de levens van 135 schrijvers. Dit zijn meestal christelijke schrijvers, maar tussenin behandelt Hiëronymus ook een aantal voorchristelijke en joodse auteurs. In titel en opzet volgde hij daarbij het voorbeeld van Suetonius. Het is de oudste christelijke literatuurgeschiedenis los van de kerkgeschiedenis. Zijn bedoeling was de andersdenkenden te wijzen op de vele waardevolle christelijke tegenhangers die er bestonden. - Chronica
Hiëronymus vertaalde de kerkgeschiedenis (Chronica; Kronieken) van de Griekse schrijver Eusebius van Caesarea en vulde deze aan met de gebeurtenissen tot het jaar 378. Als verzameling van historisch feitenmateriaal is het belangrijk, maar op literair vlak minder . - Heiligenlevens
Hij schiep een nieuwe soort literatuur: de religieuze roman. Hij schreef Vitae (Levens, nl. die van Paulus, van Malchus en van Hilarion), geromanceerde hagiografieën in een onderhoudende schrijfstijl. - Brieven
Zijn krachtige, emotionele persoonlijkheid blijkt het best uit zijn ca. 120 Brieven. Deze waren voor publicatie bestemd en zijn historisch belangrijk, inhoudelijk gevarieerd en qua vormgeving voortreffelijk afgewerkt. Talrijke werken van Hiëronymus hebben een dogmatisch-polemisch karakter: vooral met Rufinus vierde hij een felle pennenstrijd, onder meer over diens voorliefde voor de opvattingen van Origenes.
Verwijzingen
(en) St. Jerome, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: 
)
(en) Jerome (Eusebius Hieronymus Sophronius), in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: )
St. Jerome (Hiëronymus, in full: Eusebius Sophronius Hiëronymus) in: Encyclopædia Britannica, 1911.
Hieronymus in: Meyers Konversations-Lexikon, Verlag des Bibliographischen Instituts, Leipzig en Wenen, vierde oplage, 1885-1892
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Saint Jerome op Wikimedia Commons.
Je bent uitgenodigd om deze pagina te helpen verbeteren. — Meer informatie