Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Zeeuws-Vlaanderen
Regio in Nederland 
| |||
| |||
| Bestand:LocatieZeeuwsVlaanderen.png | |||
| Provincie | Zeeland | ||
| Gemeente | Sluis Terneuzen Hulst | ||
| Oppervlakte | 875,80 km² | ||
| - land | 733,19 km² | ||
| - water | 142,61 km² | ||
| Inwoners (03-01-2013) | 106.161 (145 inw/km²) | ||
| Postcode | 4500-4599 | ||
| Netnummer | 0114, 0115, 0117 | ||
| Belangrijke verkeersaders | N253, N290, N61, N62 (Westerscheldetunnel) | ||
| |||
Zeeuws-Vlaanderen (ook wel gespeld Zeeuwsch-Vlaanderen, Zeeuws: Zeêuws-Vlaonderen) is het zuidelijkste gedeelte van de Nederlandse provincie Zeeland en het enige gedeelte van die provincie dat niet aan minstens drie zijden door water wordt omsloten. Het is ook het noordelijkste gedeelte van het historische Graafschap Vlaanderen. Het ligt ten zuiden van de Westerschelde (of Honte) en wordt begrensd door de Belgische provincies West- en Oost-Vlaanderen.
Het gebied was tot 14 maart 2003 vanuit de rest van Nederland (en Zeeland) uitsluitend via veerdiensten o.a. van de Provinciale Stoombootdiensten in Zeeland over water bereikbaar, of men moest "omrijden" via Antwerpen. Op die datum in 2003 ging de Westerscheldetunnel open, die nu de voornaamste verbinding met overig Zeeland vormt; de veerdienst Kruiningen-Perkpolder is opgeheven, de dienst Vlissingen-Breskens werd vervangen door een fiets- en voetveer.
Het openbaar vervoer in Zeeuws-Vlaanderen wordt gevormd door een netwerk van buslijnen. Er zijn goede busverbindingen met Antwerpen en Brugge. Ook is er een busverbinding van Middelburg, via Terneuzen, naar Gent, waarvan de frequentie afhankelijk is van het seizoen. Sinds 1952 rijdt er geen reizigerstrein meer in Zeeuws-Vlaanderen.
Geografie
Zeeuws-Vlaanderen is te verdelen in een oostelijk en een westelijk deel, vroeger gescheiden door de Braakman, een (grotendeels ingepolderde) oude zeearm. Langs het Kanaal Gent-Terneuzen liggen de plaatsen Terneuzen, Sluiskil, en Sas van Gent met florerende industriële bedrijvigheid.
Aan beide uiteinden van het gebied liggen belangrijke natuurgebieden: westelijk het Zwin, op de grens met België, en oostelijk het Verdronken Land van Saeftinghe.
Na de gemeentelijke herindeling van 1 januari 2003 (zie gemeenten in Zeeuws-Vlaanderen), bestaat Zeeuws-Vlaanderen nog uit drie gemeenten: Sluis, Terneuzen en Hulst.
- De gemeente Sluis, in het westen, ligt aan de Noordzee en is voor strandvakanties geliefd bij toeristen. Cadzand en Breskens zijn de bekendste badplaatsen. De stranden van Nieuwvliet en Groede blinken uit door hun ongereptheid. Vooral de oude vestingstad Sluis, de derde winkelstad van Zeeland, (met het enige belfort van Nederland) en de oudste stad van Zeeland Aardenburg zijn erg geliefd.
- De gemeente Terneuzen ligt in het midden van Zeeuws-Vlaanderen en omzoomt het industriële Kanaal van Gent naar Terneuzen. Terneuzen is tegenwoordig de belangrijkste stad van Zeeuws-Vlaanderen, waar zich de meeste centrale voorzieningen bevinden. Een attractie is het, vooral door Vlamingen, drukbezochte mosseldorp Philippine.
- De gemeente Hulst in het oosten profileert zich als de "meest Vlaamse stad" van Nederland, zoals Middelburg de meest Vlaamse hoofdstad in Nederland is. Vooral de onvervalst Vlaamse levensstijl van de vestingstad Hulst trekt daarom veel Vlaamse toeristen.
Zeeuws-Vlaanderen is met een bevolkingsdichtheid van 147 inwoners per km² een dunbevolkte regio voor Nederlandse begrippen. Het is ook een stuk dunner bevolkt dan de Vlaamse provincies ten zuiden van het gebied. Qua oppervlakte maakt het ca. 40% van de provincie Zeeland uit.
Interessant is dat de grens tussen Zeeuws-Vlaanderen en België vrijwel gelijkloopt met de fysisch geografische verschillen in de ondergrond. Zo bestaat Zeeuws-Vlaanderen vooral uit kleigrond en wordt de bodem aan de Belgische kant duidelijk zandiger.
Geschiedenis
Het huidige Zeeuws-Vlaanderen, met destijds als belangrijkste plaatsen Sluis (stadsrecht 1290) en Hulst (stadsrecht 1180) maakte tot rond 1600, deel uit van het graafschap Vlaanderen. Het werd tot 1795 als Staats-Vlaanderen bestuurd door de Staten Generaal van de Noordelijke Nederlanden. De garnizoenen in Axel, Biervliet, Terneuzen, Lillo en Liefkenshoek (de committimus genaamd[bron?]), werden door de Staten van Zeeland bestuurd. Het innen van belasting geschiedde, in deze vijf plaatsen van de committimus ook door de Zeeuwse regering. De rechtspraak in Staats-Vlaanderen was in handen van de in 1599 in Middelburg opgerichte en zetelende Raad van Vlaanderen. Vanaf juli 1814 is Zeeuws-Vlaanderen deel van de provincie Zeeland.
Sluis was tot in de 16e eeuw hoofdplaats van het Vrije van Sluis, en Hulst was hoofdplaats van Hulster Ambacht; een van de Vier Ambachten. De andere drie Ambachten waren: Axeler Ambacht, Boekhouter Ambacht en Asseneder Ambacht. Sluis behoorde, in de 15e eeuw, met bijna 10.000 inwoners rond 1472, tot de grotere steden van de Nederlanden. Het stadhuis van Sluis uit tweede helft 14e eeuw, met belforttoren, is het oudste in zijn oorspronkelijke vorm gebleven raadhuis van Nederland. Vanaf 1387 was Sluis de belangrijkste Bourgondische vloothaven. Na 1487 nam Veere, als belangrijkste marinehaven van de Bourgondische Nederlanden, de functie van Sluis over. De zeemacht werd 8 januari 1488 door Keizer Maximiliaan I opgericht. Tot 1558 herbergde Veere de oorlogsvloot van de Nederlanden.
Aardenburg, de oudste stad van Zeeland, was in de 1e en 2e eeuw een Romeinse legerplaats (castellum) en kreeg in de 12e eeuw, als een van de eerste steden in de Nederlanden, stadsrechten. Tussen Aardenburg en Oudenburg lag de Romeinse weg waaraan halverwege Brugge ontstond).
 Zie Staats-Vlaanderen voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De geografie van de streek heeft zich in de loop van de geschiedenis sterk gewijzigd. Hoewel het gebied nu een deel van het Europese vasteland is, is dat zeker niet altijd zo geweest.
Terneuzen, Zaamslag en Axel lagen oorspronkelijk op eilanden, die vanuit Middelburg bestuurd werden. Dit deel van de streek heeft daardoor een sterk calvinistisch karakter. Bij Zaamslagveer begon het eigenlijke vasteland aan de oostzijde, het land van Hulst. Dit heeft nog steeds een sterk katholiek karakter, het werd later door de Republiek op de Spanjaarden veroverd. De hele streek was frontlijn in de Tachtigjarige Oorlog. Het gebied rond Axel, Zaamslag, Terneuzen, Hoek en Biervliet werd als 'committimus' vanuit Middelburg door de staten van Zeeland bestuurd. De rest van het uiteindelijk veroverde gebied werd een generaliteitsland: Staats-Vlaanderen. Tegenwoordig, alhoewel er zeker nog wel cultuurverschillen te merken zijn, speelt het geloof nauwelijks een rol.
Ten westen van Terneuzen was oorspronkelijk veel water. De Braakman, een zeearm die pas in de jaren vijftig werd afgedamd, is hier een rest van. Ook het westen van de streek heeft een bewogen geschiedenis. Breskens heet niet voor niets de Bresjes; er waren daar ooit vele eilandjes. Het Zwin, dat nu niet meer dan een slufter is die de doorwaadbare landsgrens vormt, was ooit een fikse zeearm die Brugge via Damme met de Noordzee verbond. Sluis ligt nu een aardig stuk landinwaarts, maar de Slag bij Sluis (1603) was een heuse zeeslag in de haventoegang van Sluis.
Op 20 juli 1814 bepaalde soeverein vorst Willem I (zie Staatsblad 83) de vereniging van Staats-Vlaanderen, onder de nieuwe naam Zeeuws-Vlaanderen met Zeeland. Staats-Vlaanderen heette vanaf die datum Zeeuws-Vlaanderen. Van 1795 tot 1814 was het een onderdeel van Frankrijk. Voor juli 1814 hoorde het nog enige maanden bij de nieuwgevormde provincie (Noord-) Brabant.
Toen in 1830 België onafhankelijk werd van Nederland, hebben Franse en Belgische militairen onder Ernest Grégoire en Louis-Adolphe de Pontécoulant wel geprobeerd om Zeeuws-Vlaanderen te veroveren. Want eigenlijk moest ook Zeeuws-Vlaanderen bij België worden gevoegd maar omdat er in West-Zeeuws Vlaanderen, oa. Biervliet en Oostburg, orangisten onder leiding van kolonel Ledel weerstand hielden is dit niet doorgegaan. Bij gebrek aan landverbinding met de rest van Zeeland en dus Nederland vonden de Belgen dat het beter bij België zou worden aangehecht. Een ander bijkomend feit was dat de Scheldeverdieping en de uitbreiding van de Haven van Antwerpen later dan een heel ander perspectief kreeg. In 1843 werd met het verdrag van Maastricht de grens met België officieel vastgelegd waardoor Zeeuws-Vlaanderen definitief bij Nederland hoorde.
Het arsenaal in Terneuzen heeft nog steeds een functie en op de grens bij Knokke-Heist ligt het plaatsje Retranchement met zijn fortificaties uit de vroege 17e eeuw.
De Belgische Koning Leopold II had plannen om zowel Zeeuws-Vlaanderen als delen van Noord-Brabant en Nederlands Limburg te annexeren. Hiervoor stuurde hij reeds in 1854, nog voor hij koning was, spionagemissies naar Nederland, die de sterkte van het Nederlands leger in kaart moesten brengen. Ook stelde hij een aanvalsplan op en zocht via diplomatiek de goedkeuring van Frankrijk.[1]
In de 20 eeuw was de streek voor velen een smokkelparadijs voor onder andere boter en sigaretten.
Ook na de Eerste Wereldoorlog ontstonden in België, vooral bij imperialistische Franstaligen, annexatieplannen ter compensatie van de geleden oorlogsschade en omdat de Nederlanders zich niet neutraal zouden hebben gedragen in de Eerste Wereldoorlog. Ze zouden hebben gecollaboreerd met de Duitsers. Ook Limburg (Nederland) werd daarom in de annexatieplannen opgenomen. In reactie hierop ontstond het Zeeuws-Vlaams volkslied; Zeeuws-Vlaanderen wilde Zeeuws en Nederlands blijven.[bron?]
Een hernieuwd soort zelfbewustzijn kreeg de streek in 1958, door de protestacties tot behoud van de vrije veren onder leiding van de veehandelaar Honoré Colsen uit Sluiskil. De drie Zeeuws-Vlaamse gemeenten presenteerden op 5 januari 2009 tijdens hun nieuwjaarsrecepties een officiële vlag van Zeeuws-Vlaanderen.[2]
In 2014 maakte Zeeuws-Vlaanderen, na 400 jaar hechte banden met het gewest Zeeland, 200 jaar officieel deel uit van de Provincie Zeeland.
Reizigerstrein
Tot 1952 reed er een reizigerstrein tussen Zeeuws-Vlaanderen en België; spoorlijn 54 Terneuzen - Mechelen werd in 1951 opgeheven, het deeltraject Hulst - Sint-Niklaas een jaar later.[3] Spoorlijn 55 Terneuzen - Gent reed van 1869 tot en met 1939.[4]
Het Zeeuws-Vlaams volkslied
Het Zeeuws-Vlaams volkslied is geschreven in 1917 door ds. Jacob Pattist en J. Vreeken. De muziek is van A. Lijssen.
Het lied is net als het Zeeuws volkslied een reactie op de Belgische annexatieplannen naar aanleiding van de Eerste Wereldoorlog. Nederland was daarin neutraal gebleven, maar de Belgen vonden dat Nederland zich door die neutraliteit pro-Duits had opgesteld en eisten daarom Zeeuws-Vlaanderen en Limburg op. In Zeeland werd fel op de Belgische eisen gereageerd. In Zeeuws-Vlaanderen werd een strijdlied geschreven dat de band tussen het 'landje apart' en Nederland benadrukte. Later groeide het lied uit tot het Zeeuws-Vlaams volkslied.
De bekendste strofe is het refrein: Van d'Ee tot Hontenisse, van Hulst tot aan Cadzand. Dat is ons eigen landje, maar deel van Nederland.
Kernen
Aardenburg - Absdale - Axel - Axelsche Sassing - Biervliet - Biezen - Boerenhol - Breskens - Cadzand - Clinge - Draaibrug - Drie Hoefijzers - Driewegen - Eede - Emmadorp - Graauw - Griete - Groede - Heikant - Heille - Hengstdijk - Hoek - Hoofdplaat - Hulst - IJzendijke - 't Jagertje - Kapellebrug - Kijkuit - Koewacht - Kloosterzande - Kijkuit - Kreverhille - Kruisdijk - Kruispolderhaven - Kuitaart - Lamswaarde - Luntershoek - Nieuw-Namen - Nieuwvliet - Nummer Eén - Magrette - Mauritsfort - Oostburg - Ossenisse - Othene - Paal - Prosperdorp - Pyramide - Perkpolder - Philippine - Retranchement - Reuzenhoek - Sas van Gent - Sasput - Schapenbout - Schoondijke- Schuddebeurs - Sint Anna ter Muiden - Sint Jansteen - Sint Kruis - Slijkplaat - Sluis - Sluiskil - Spui - Terhole - Turkeye - Terneuzen - Val - Vogelwaarde - Walsoorden - Waterlandkerkje - Westdorpe - Zaamslag - Zaamslagveer - Zandberg - Zandstraat - Zuiddorpe - Zuidzande
Bekende Zeeuws-Vlamingen
- Lodewijk van den Berg, ruimtevaarder
- Willem Beukelszoon, uitvinder van het haring kaken
- Jean Paul de Bruijn, biljarter
- Richard Bukacki, wielrenner
- Emile Buysse, schrijver
- Honoré Colsen, politicus
- Johan Hendrik van Dale, lexicograaf
- Dick Dees, politicus
- Jan Gerard van Deinse, politicus
- Frans Dieleman, geograaf
- Tonnie Dieleman, muzikant
- Mathilde de Doelder, muze van Carel Willink
- Jan Eekhout, schrijver
- Thea Fierens, politica
- Omer Gielliet, houtsnijder en priester
- Jacques Hamelink, schrijver en dichter
- Willem van Hanegem, voetballer en voetbaltrainer
- Sergio Herman, chef-kok
- Cornelius Jansenius, bisschop
- Ate de Jong, regisseur
- Annabel Kosten, zwemster
- Jan Kuipers, schrijver
- Martin Martens, schaker
- Gert de Meijer, musicus
- José de Meijer, politicus
- Guido Metsers, beeldhouwer en kunstschilder
- Hugo Metsers II, acteur
- Theo Middelkamp, wielrenner
- Jacques de Milliano, arts en medeoprichter en voorzitter van Artsen zonder Grenzen in Nederland
- Marie-Cécile Moerdijk, zangeres en schrijfster
- Frans Mostaert, schilder
- Jos de Mul, hoogleraar filosofie
- Roelof Nelissen, politicus en bankier
- Pieter Paulus, 1753 - 1796, jurist en grondlegger van de Nederlandse democratie en staatkundige eenheid
- Jos de Putter, regisseur
- George van Renesse, pianist en dirigent
- Jan III van Renesse, veldheer en aanvoerder van de Vlaamse troepen tijdens de Guldensporenslag
- Sandra Roelofs, voormalig first lady van Georgië (echtgenote van ex-president Micheil Saakasjvili)
- Franciscus Maria Amandus van Schaeck Mathon, katholiek bestuurder
- Paul Tingen, schrijver, journalist, musicus[5]
- Kees Torn, cabaretier
- Ad Verbrugge, filosoof
- Annelies Verstand, politica
- Cornelis de Vos, schilder
- Herman Wijffels, Nederlands bewindvoerder van de Wereldbank in Washington
Zie ook
| Bronnen, noten en/of referenties
|
Staatkundige vereniging Zeeuws-Vlaanderen met Zeeland op Wikisource
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Zeelandic Flanders op Wikimedia Commons.
