Symposium (Plato)

Dit artikel is een deel van de serie over: De Dialogen van Plato

Vroege periode:

Apologie van Socrates – Charmides

Protagoras - Euthyphro

Ion – Crito – Alcibiades I

Hippias Major – Hippias Minor

Laches – Lysis – Euthydemus

Middenperiode:

Cratylus – Gorgias

Menexenus – Meno

Phaedo - Symposium

Staat – Phaedrus

Late periode:

Parmenides – Theaetetus

Timaeus – Critias

Sofist – Staatsman

Philebus – Wetten

Betwiste geschriften:

Clitopho – Epinomis

Brieven – Hipparchus

Minos - Theages

Alcibiades II – Minnaars

Niet geschreven:

Hermocrates - Ongeschreven leer

In de dialoog Symposium van Plato is Socrates een van de gasten op een feestmaal dat ter ere van de gastheer, de tragedieschrijver Agathon, is georganiseerd. De twee belangrijkste thema's die in de gesprekken aan bod komen zijn de oorsprong, de aard en het doel van de liefde, en het menselijk kenvermogen.

De toespraken

• Apollodorus vertelt aan een niet nader genoemde metgezel een verhaal dat hij van Aristodemus hoorde over een symposium, een feestmaal, gehouden ter ere van de tragedieschrijver Agathon. Socrates is bij die gelegenheid te laat gekomen, doordat hij in gedachten verzonken ergens in de stad alle besef van tijd is kwijtgeraakt. Nadat ze klaar zijn met eten, herinnert Eryximachus iedereen aan Phaedrus' suggestie dat iedere aanwezige op zijn beurt een spreekbeurt zou moeten geven ter ere van de god van de liefde.
• Phaedrus steekt van wal en zegt dat Liefde (Eros) een van de oudste goden is, en ook degene die het best de deugd van de mensen bevordert.
• Pausanias volgt hem als spreker op en maakt een onderscheid tussen 'Gewone Liefde' die draait om geestloos begeren, en 'Hemelse Liefde', die steeds plaatsvindt tussen een man en een jongen. In het geval van de Hemelse Liefde verleent de jongen, de geliefde, seksuele diensten aan de oudere man in ruil voor een intellectuele en morele opvoeding.
• Eryximachus, de geneesheer, wijst erop dat 'goede liefde' aanzet tot matigheid (wijsheid) en orde. Ook zegt hij dat liefde zich niet beperkt tot relaties tussen mensen, maar ook gevonden kan worden in muziek, geneeskunde en tal van andere zaken.
• Aristophanes is de volgende spreker.

Hij vertelt een boeiende mythe over hoe we als mensen eens als één wezen bestonden, maar dat we wegens onze overmoed door Zeus als man en vrouw in twee werden verdeeld. Sindsdien zwerven we over de aarde, op zoek naar onze andere helft, waar we ons mee willen verenigen om weer heel te zijn.

• Agathon volgt Aristophanes op en geeft een retorisch uitgewerkte speech ten beste waarin Liefde geïdentificeerd wordt als jong, mooi, gevoelig en wijs. Liefde is volgens hem ook verantwoordelijk voor de aanwezigheid van alle deugden in ons.
• Socrates stelt een en ander in vraag en vindt dat Agathons redevoering niet over de Liefde zelf ging, maar over de objecten van de liefde. Hij vertelt dan het verhaal van de wijze vrouw Diotima. Volgens Diotima was Liefde helemaal geen god, maar eerder een geest die bemiddelt tussen mensen en het object van hun begeren. Liefde zelf is noch wijs, noch mooi, maar is eerder het verlangen naar wijsheid en schoonheid. Liefde kan zich op twee manieren uitdrukken: door zwangerschap en voortplanting - het lichamelijke aspect - of door het delen en voortbrengen van ideeën. De grootste wijsheid van al, vertrouwt zij Socrates toe, is kennis van de Vorm van Schoonheid. Dat is het dat we allen moeten nastreven.
• Alcibiades:

Aan het eind van Socrates' toespraak komt een dronken Alcibiades tussenbeide, valt op de grond, en prijst Socrates luidruchtig om zijn wijsheid. Ondanks Alcibiades' pogingen om ook Socrates te laten proeven van de zinnelijke geneugten, is hij daar nooit in geslaagd, want Socrates is helemaal niet geïnteresseerd in zinnelijk genot.

Het feest eindigt in chaos en een drinkpartij, waarbij Aristodemus in slaap valt. Als hij de volgende morgen wakker wordt, ziet hij hoe Socrates nog steeds energiek aan het discussiëren is met Agathon en Aristophanes. Als iedereen uiteindelijk in slaap is gevallen, staat Socrates op en begint aan zijn nieuwe dag. Hij wandelt naar het lyceum en brengt de rest van de dag door op zijn gewone manier, zonder te gaan slapen voor het donker wordt.