Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Kerstboom
Een kerstboom is een naaldboom die traditioneel rond kerstmis in huis wordt gehaald om versierd te worden met kaarsjes, ballen, slingers, engelenhaar, uiteenlopende decoratieve figuren (engelen, rendieren, pakjes... ) en eventueel een piek. De traditie van de kerstboom is allengs uitgebreid tot verlichte en versierde bomen op pleinen en in parken, straten en tuinen.
De kerstboom gaat terug op een voor-christelijk, ook wel "heidens" vruchtbaarheidssymbool. De groenblijvende boom vertegenwoordigt daarin de vernieuwing van het leven.
In veel gemeenten wordt een grote verlichte kerstboom neergezet, meestal op een markt, plein of andere centrale plaats in de stad of het dorp.
Het moment waarop de kerstboom wordt opgetuigd verschilt van streek tot streek en van religie tot religie. In Nederland geldt de ongeschreven regel dat kerstbomen en andere kerstversieringen pas na Sinterklaas (5 december) mogen worden aangebracht.[1] Uiterlijk met Driekoningen (6 januari) wordt de boom weggehaald: volgens de overlevering brengt het ongeluk als de kerstboom na Driekoningen nog in huis staat.[2]
Oorsprong en ouderdom van het gebruik
Over de ouderdom van het gebruik van de kerstboom lopen de bronnen zeer uiteen. Het heeft waarschijnlijk een Oudgermaanse oorsprong, waarbij de boom (eik) centraal stond in een midwinterviering (eigenlijk de kortste dag). Mogelijk werd die boom dan verlicht.
De christelijke kerken, en vooral de Rooms-katholieke Kerk, hebben de kerstboom lange tijd geweerd. De kerstboom heeft met de inhoud van het christelijke Kerstfeest niets te maken. Opvallend genoeg zijn het juist hun negentiende-eeuwse geestverwanten die ervoor hebben gezorgd dat de kerstboom in Nederland ingang vond. In de negentiende eeuw heeft het Réveil een belangrijke rol gespeeld bij de introductie van deze kerstboom. Kenden in eerste instantie alleen rijke gezinnen het gebruik van een spar in huis, de zondagsschool heeft hem brede populariteit gebracht. De zondagsschool, opgericht door figuren uit het Réveil, was niet alleen een geschikte manier om het evangelie te verspreiden maar ook om armen van middelen te voorzien. Sindsdien staat de kerstboom volgens sommige kerken symbool voor 'het Licht'.
De katholieke kerk heeft haar eigen christelijke betekenis aan de boom gegeven. De driehoekige vorm van de kerstboom zou de heilige drie-eenheid vertegenwoordigen van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
Kerstbomenverkoop
De traditionele straathandel als verkoopkanaal van kerstbomen is de laatste jaren verschoven naar het grootwinkelbedrijf, tuincentra en via internet. Dit heeft vooral te maken met de 'one stop shopping cultuur' van tegenwoordig. Men heeft steeds minder tijd om een kerstboom op straat te kopen. Men gaat liever naar een centraal punt waar men tevens de rest van de dagelijkse boodschappen kan doen. Het verkopen van kerstbomen via internet begint ook steeds populairder te worden.
Tuincentra en grootwinkelbedrijven gebruiken de kerstboom als 'trigger' om bezoekers naar hun winkel te trekken. De kerstboom wordt daar tegen een concurrerende prijs aangeboden. De winst tijdens de kerstdagen wordt niet gemaakt op de kerstbomen, maar meer op de versiering in en om de kerstboom.
Uit milieuoverwegingen maken adoptie-, huur- of statiegeldbomen opgang. De bomen (met kluit) worden gehuurd en kunnen na de kerstdagen weer ingeleverd worden, waarna ze herplant worden.
Het gros van de kerstbomen komt uit Scandinavië en de Ardennen.
Boomsoort
De meest populaire kerstboom is de fijnspar, Picea abies. Ook andere soorten uit de geslachten Zilverspar, Spar, Den en Pseudotsuga zijn in gebruik als kerstboom. In het kerstlied is O, Tannenbaum vertaald als O, dennenboom, wat heel terecht is, aangezien zowel "spar" als "den" oude Nederlandse woorden zijn voor "naaldboom". De laatste decennia wordt de naam "den" meestal gereserveerd voor wat vroeger "pijnboom" heette (het genus Pinus).
Kunstkerstboom
Naast de echte kerstboom bestaan er ook kunstkerstbomen, die vooral in tuincentra te koop zijn. Dergelijke bomen zijn meestal opgebouwd uit een metalen frame en vlamvertragende kunststof. De punten van de takken zijn lichtjes. Dit is gedaan om de boom een zo afgewerkt mogelijke vorm te geven. Tegenwoordig kan men een spuitbus, met de geur van een echte boom, bij de kunstkerstboom kopen om zo toch de illusie te wekken een 'echte' boom te hebben.
Versiering
Een kerstboom wordt vaak versierd. Enkele bekende onderdelen van de versiering:
- Slingers om de kerstboom
- Kerstballen en andere hangende versiersels
- Een piek, ster of engel op de punt van de kerstboom
- Een kerststal onder de boom
- Cadeau's onder de kerstboom
- Engelenhaar
- Kerstboomverlichting, vaak slingers van lampjes die om de boom gewikkeld worden
- Kerstdorp, aardewerken miniatuurhuisjes
Kerstboomverbranding
In het begin van het nieuwe jaar worden tijdens een kerstboomverbranding de kerstbomen verbrand in veel Nederlandse en Vlaamse gemeenten. Vooral jongeren verzamelen dan kerstbomen en leveren ze in op een bepaalde plaats. Vervolgens worden de kerstbomen op een avond in het bijzijn van de brandweer aangestoken en verbrand.
Trivia
- Jaarlijks is bij IJsselstein in Nederland de grootste verlichte kerstboom te zien in de vorm van lichtjes in de zendmast.[3]
- In 2009 baarde de Haagse Hogeschool opzien met een maatregel om dat jaar voor het eerst geen kerstboom te plaatsen, vanwege het 'internationale karakter en de diversiteit' binnen de school. De school vond een kerstboom 'redelijk gerelateerd (...) aan een christelijk feest' en hing alleen slingers en lampjes op, naar het thema 'licht en warmte', dat volgens de directie door iedereen op zijn eigen manier kan worden ingevuld.[4]
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º Driekwart van de bevolking ergert zich aan kerstversieringen bij winkels terwijl Sinterklaas nog in het land is. TNS NIPO, 5 december 1997
- º Met Driekoningen 'moet' de kerstboom weg RTL Nieuws, 5 januari 2007
- º De Grootste Kerstboom ter Wereld
- º Hogeschool vindt kerstboom te christelijk. Nederlands Dagblad, 7 december 2009
|
Zoek kerstboom op in het WikiWoordenboek. |
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Christmas tree op Wikimedia Commons.
| Kerstmis |
|---|
|