Beredenerend en begrijpend denken

De term begrip wordt met een lidwoord gebruikt (een begrip) om een abstract gegeven aan te duiden, als ook en woord. Het gaat om een entiteit waarmee een bepaalde klasse, een idee of een relatie als object aangeduid kan worden. De term begrip zonder lidwoord (zoals in begrip tonen, begrip hebben van of voor iets) duidt op een eigenschap van het subject, namelijk het begrijpen. De meeste mensen zijn begripsdenkers en denken dus in begrippen. Begrijpend denken is een andere omschrijving voor beelddenken, wat niét de begrippen (woorden) gebruikt, maar beelden en eerdere ervaringen. Het begrip over een woordelijke beredenering is dan ook een samenvattende expliciete aanduiding voor een bepaald (meeromvattend, begrepen) begrip, ter communicatie (gesproken of schriftelijk) naar anderen toe. Door de ontwikkeling / het aanleren van een woordelijke taal (ter communicatie, middels beredeneringen) hebben de meeste mensen ook een beredenerend denken ontwikkeld, waarbij de beredeneringen zwaarder wegen dan het bijbehorende begrip erover.

In de semantiek wordt 'een begrip' ook wel geduid als 'een bekend gegeven'. Het is lineair (rechtlijnig) denken (naar een bepaalde beredenering).

Om een gegeven als een begrip te kunnen beschouwen zijn twee factoren van belang:

1. Een begrip moet op een of andere wijze duidelijk en eenduidig zijn beschreven.
2. Een begrip moet ook door anderen begrepen kunnen worden, en mogelijk onderbouwd en/of aangevuld.

Het als begrip betitelen (er een term op plakken, beredeneren) van een duidelijk omschreven fenomeen maakt dus nog niet dat dit fenomeen al een begrip is. Een begrip leidt pas tot begrip als het ook onder de juiste doelgroep bekend is en blijft. Veelal hebben bepaalde doelgroepen een gezamenlijke visie en gezamenlijk 'begrip' van dingen. 'Begrip' blijft echter bepaald door ieder afzonderlijk individu, ze hebben niet allemaal dezelfde 'doordrongenheid' van 'begrip'. Begripsdenken geschiedt in de linker hersenhelft.

Theorie tweespalt

Schematische weergave van
beredenerend denken versus begrijpend denken.
(vanuit het begrijpend denken beredeneerd.)

• De doordrongenheid van begrip geschiedt onbewust. Doordat geen 'bewuste filtering' plaatsvindt, wordt een 'impliciet begrip' verkregen (naar ervaringen). In het geheugen wordt een veelvoud aan 'herkenningspunten' onthouden, die bij nieuwe waarnemingen een veelvoud aan begrippen teweeg brengen. De perceptie van waarnemingen levert direct een veelvoud aan begrippen op (zonder beredenering, maar naar eerdere ervaringen begrijpend).

• De doordrongenheid van begrip geschiedt bewust. Doordat bewuste filtering (alertheid), een 'expliciet begrip' wordt verkregen (naar eerdere beredeneringen). Een samengevat patroon van 'herkenningspunten' wordt onthouden, die bij nieuwe waarnemingen meer rechtlijnig naar eerdere beredeneringen leiden. De perceptie van waarnemingen levert direct bepaalde beredeneringen op (het begrip als vanzelfsprekend houden, maar rechtlijnig beredeneringen hanterend.

Beredenerend en begrijpend denken t.o.v. de tijd.

Ten aanzien van de bevolking zijn er mensen te herkennen welke een impliciet begrip hebben en ook een zodanige alertheid, en het andere uiterste waarbij een expliciet begrip de toon aangeeft. Een derde type mens hanteert beide, maar neigt naar wat algemeen gehanteerd wordt (veelal expliciet). De uitdrukking "weten is één, maar begrijpen is een tweede" (zie ook : Essay : expliciete en impliciete vormen van begrip) vertaalt dit enigszins, wat blijkt bij menig theoretisch geschoolde, welke de ervaring van de praktijk nog nodig heeft om het echt goed te begrijpen.

Wat bij mensen van het begin af aan aangeleerd / gestimuleerd wordt tijdens de opvoeding, is het voorrang geven aan de beredeneringen en woorden, en daarna pas het bijbrengen van het bijbehorende begrip erover. Dit heeft tot gevolg dat binnen het denken (en/of proberen te begrijpen) diezelfde beredeneringen eveneens voorrang krijgen. Wanneer meer intuïtief gedacht wordt (niet-rechtlijnig), verkrijgen de diverse begrippen samenhang (onbewust), wat vervolgens één geheel van begrippen over alles vormt, waarbij alles elkaar bevestigt of verklaart. Een begrip, gestoeld op een beredenering, heeft dan ook slechts die ene poot waar die op staat, terwijl een betreffend begrip vanuit een begrijpend denken meestal ook de tegenhanger ervan begrijpt, oftewel het tegenovergestelde (ook de andere kant van alles begrijpen, doordat zichzelf niet beperkt wordt daarin). Dit maakt het dat vrijwel alles gestoeld is op meerdere poten (i.p.v. enkelpotig-gestoelde beknotte begrippen). Veel mensen zullen dit beredeneren als zijnde hetzelfde als wat iedereen doet, echter is wat iedereen doet meer een bundeling van afzonderlijke (beknotte) begrippen bijelkaar, met de eigenschap niet te associëren met de andere begrippen, wat een onbewuste inperking is door een te bewuste manier van denken. Maarja, het zit inmiddels al ingebakken, en zie dan maar eens te doen / worden wat niet als normaal (gewoon) beschouwt wordt.