Toon (muziek)

Er is een doorverwijspagina over Toon met mogelijke andere betekenissen.

Toon is een in de muziek gebruikte term. Naast de gewone betekenis van klinkende toon, dus een geluid van een bepaalde toonhoogte, verstaat men in de Westerse muziektheorie onder 'toon' de abstracte aanduiding van nog te klinken fysieke tonen, door de letters a t/m g en daarvan afgeleide symbolen. De tonen met de toonnamen a t/m g heten stamtonen. (In sommige landen worden de stamtonen niet aangeduid met behulp van letters, maar door de "notennamen" do-re-mi enz.) Toon wordt ook gebruikt als aanduiding van een interval: de grote secunde wordt ook wel 'hele' toon, en de kleine secunde 'halve' toon genoemd.

Door de systematiek in de benaming, de nomenclatuur, vervalt de noodzaak pas van een toon te spreken als de precieze toonhoogte vastligt. Ook hoeft bijvoorbeeld de toon c niet altijd precies dezelfde toonhoogte te hebben. Wel staan de tonen in een welgedefinieerd onderling verband, zij het dat dit verband afhangt van het gekozen toonsysteem (stemming). Door het relatieve karakter van muziek zal de precieze toonhoogte van elk der tonen door keuze van de juiste stemming en de toonhoogte van een der tonen vastliggen. Bij het spelen kan daar overigens, om redenen van interpretatie, nog wel enigszins van worden afgeweken.

Zo zal in de huidige gebruikelijke stemming de toon a' een toonhoogte hebben van 440 Hz. In reine stemming heeft de toon c' dan een toonhoogte van 264 Hz. In de gelijkzwevende stemming zal die "zelfde" c' een toonhoogte hebben van 261,6 Hz. Mocht een violist in een strijkkwartet het beter vinden de c' wat hoger te intoneren, en een toon van 265 Hz spelen, dan zal die toon toch als c' ervaren worden. In de neiging de kamertoon op te drijven, kan een ensemble eventueel besluiten te stemmen met een a' van 444 Hz. In reine stemming is de c' nu vanzelf 266,4 Hz.

Naamgeving

Bij de naamgeving zijn ruwweg twee systemen te onderscheiden, namelijk met letters (A, B, C) of met Guidonische lettergrepen (do, re, mi). Er is nog enige verwarring tussen Nederlands en Engels enerzijds en Duits en Scandinavische talen anderzijds, want onze B heet daar H en onze Bes heet daar B. In het Nederlands kan men een toon met een halve toonsafstand verhogen door achter de letter -is te zetten. A wordt dan Ais, B wordt Bis etc. Dubbel verhogen kan ook door achter een letter -isis [giesies] te zetten (G wordt Gisis, D wordt Disis). Een halve toon verlagen kan men doen door -es achter de letter te zetten. B wordt Bes, D wordt Des, maar A wordt As en E wordt es. Dubbel verlagen kan ook, door achter de letter -eses [esses] te zetten (beses, deses].

Nederlands	A	Beses	Bes	B	C	D	E	F	Fis	G	kleine letters voor kleine terts
Duits	A	Heses	B	H	C	D	E	F	Fis	G	kleine letters voor kleine terts
Engels	A	B double flat	B flat	B	C	D	E	F	F sharp	G	altijd hoofdletters
Nederlands (in Vlaanderen)	la	si dubbel mol	si mol	si	do	re	mi	fa	fa kruis	sol	altijd kleine letters
Frans	la	si double bémol	si bémol	si	do	ré	mi	fa	fa dièze	sol	altijd kleine letters
Italiaans	la	si doppio bemolle	si bemolle	si	do	re	mi	fa	fa diesis	sol	altijd kleine letters

    Zie ook: Geluid     Zie ook: Ruis