Antirevolutionaire Partij

De Antirevolutionaire Partij oftewel Anti-Revolutionaire Partij oftewel ARP was de eerste politieke partij in Nederland. Ze bouwde verder aan een al bestaande parlementaire stroming, die was begonnen door Guillaume Groen van Prinsterer. De naam 'antirevolutionair' verwijst naar het verwerpen van de ideeën van de Franse Revolutie. Een aanhanger of lid van de Antivolutionaire Partij wordt een Anti genoemd.

Geschiedenis

De partij werd opgericht door Abraham Kuyper in 1879. Het belangrijkste strijdpunt van de ARP was de gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs. De traditionele achterban van de ARP vormen de 'kleine luyden'. Kuyper begreep dat hij meer zetels nodig had om invloed uit te oefenen en pleitte daarom voor uitbreiding van het kiesrecht, hetgeen daadwerkelijk geschiedde in 1917. De politieke strategie van Kuyper was de antithese, het bewerkstelligen van een politieke scheidslijn tussen confessionele partijen, zoals zijn eigen ARP en de katholieken, enerzijds en de seculiere partijen anderzijds. Hiermee kon hij een meerderheid krijgen voor zijn politieke standpunten.

De ARP had een sterke binding met de (door Kuyper gestichte) Gereformeerde Kerken in Nederland (kortweg Gereformeerde Kerk genoemd); ruim 80% van de ARP-kiezers was gereformeerd. Eenzelfde percentage van de ARP-bestuurders was lid van de Gereformeerde Kerk. Voor het overige deel stemden vooral leden van de Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde Kerk en de Christelijke Gereformeerde Kerk op de ARP. Vaak zaten voor de ARP dominees in de Tweede Kamer.

De ARP kende een sterke aanhang in Friesland, Overijssel, het Gelderse en Zuid-Hollandse platteland en Zeeland. De gemeenten Urk, Grijpskerke, Grootegast, Almkerk en Zuidland golden als grootste bolwerken van de ARP.

Partijleiders na Kuyper waren Hendrik Colijn, Jan Schouten, Sieuwert Bruins Slot en Willem Aantjes. In de Tweede Wereldoorlog ging de ARP ondergronds. Veel antirevolutionairen namen deel aan het verzet.

De ARP had grote moeite met de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië. Toen die kwestie eenmaal was afgehandeld, ging ze zich ontwikkelen in meer vooruitstrevende richting. Zo bleven ARP-ministers en -Kamerfractie in de nacht van Schmelzer trouw aan het kabinet Cals-Vondeling. Maar vervolgens haalde de Anti-Revolutionaire voorman Jelle Zijlstra als premier van een tussenkabinet de kooltjes voor de KVP uit het vuur.

In 2001 verscheen er onder auspiciën van de Vereniging van Christen-Historici een nieuw standaardwerk over de geschiedenis van de partij: De Anti-Revolutionaire Partij, 1829-1980, onder redactie van George Harinck, Roel Kuiper en Peter Bak (uitgeverij Verloren, Hilversum).

Afsplitsingen

Omdat de Anti-Revolutionaire Partij sterk verbonden was met de Gereformeerde Kerken in Nederland, werkten kerkelijke conflicten vaak in de ARP door.

In 1894 zorgde een conflict tussen Kuyper en de invloedrijke Alexander de Savornin Lohman over uitbreiding van het kiesrecht (Kuyper was voor, maar Lohman tegen) dat Lohman uit de fractie stapte en de Vrij-Antirevolutionaire Partij stichtte (een van de voorlopers van de Christelijk-Historische Unie).

Ter linkerzijde van de ARP stichtte A.P. Staalman, die vond dat partijleider Kuyper te weinig een sociaal gezicht liet zien, in 1905 de Christen-Democratische Partij.

In 1918 richtten enkele bevindelijk-gereformeerden de Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) op, uit onvrede over de samenwerking van de ARP met de rooms-katholieken en het overwegend Kuyperiaanse karakter van de partij. Hun voorman ds. G.H. Kersten was het niet eens met enkele leerstellingen van de Gereformeerde Kerken en de ARP, en vond dat de bevindelijk-gereformeerden hieruit politieke consequenties moesten trekken.

Toen de ARP eind jaren veertig geen positie wilde kiezen in een kerkelijk conflict binnen de Gereformeerde Kerken in Nederland over doop en genadeverbond, dat leidde tot de zogenaamde Vrijmaking, volgde een politieke afsplitsing in de vorm van het Gereformeerd Politiek Verbond (GPV), waarbij veel vrijgemaakt-gereformeerden zich aansloten.

Ledental

Leden Anti-Revolutionaire Partij

Jaar	Aantal leden	Jaar	Aantal leden
23 februari 1946	86.500	31 december 1967	90.904
1950	102.737	31 december 1968	87.378
1955	98.028	31 december 1969	83.127
31 december 1956	95.038	31 december 1970	80.695
31 december 1957	97.186	31 december 1971	74.118
31 december 1958	99.340	1 januari 1973	69.742
31 december 1959	99.613	1 januari 1974	65.116
31 december 1960	97.980	1 januari 1975	61.761
31 december 1961	98.544	1 januari 1976	59.495
31 december 1962	100.847	1 januari 1977	57.661
31 december 1963	98.016	1 januari 1978	57.642
31 december 1964	95.796	1 januari 1979	56.405
31 december 1965	94.164	1 januari 1980	54.500
31 december 1966	93.398

Christen Democratisch Appèl

In 1967 was de ARP samen met de Christelijk-Historische Unie (CHU) en de Katholieke Volkspartij (KVP) in gesprek over het begrip 'christelijke politiek'. De respectieve fractieleiders Biesheuvel, Mellema en Schmelzer kwamen op televisie het motto 'samen uit, samen thuis' toelichten. Onder leiding van Piet Steenkamp richtten de drie partijen in 1973 het Christen Democratisch Appèl (CDA) op. In 1980 werden ARP, CHU en KVP opgeheven. Opvallend is, dat de ARP samen ging met een katholieke partij (KVP), terwijl zij tot laat in de jaren vijftig nog een licht negatieve opvatting had over het rooms-katholicisme.

Zie ook

• Schoolstrijd (Nederland)

Referenties

Bronvermelding :

• ARP - ledentallen
• Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen