Engelandvaart over zee

Engelandvaarders waren mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog bezet gebied tegen de wil van de vijand verlieten om elders de geallieerden te helpen. De meesten gingen naar Engeland, enkelen ook naar andere landen van het Verenigd Koninkrijk. Een paar gingen per vliegtuig, de meesten verlieten Nederland over land maar ook probeerden ruim 500 mensen over zee te gaan. Slechts iets meer dan 200 bereikten Engeland. Hoevelen hun poging moesten staken, hoevelen er voor vertrek of op zee gearresteerd werden en hoevelen onderweg verdronken, zal nooit volledig bekend worden, maar van 292 mensen en enkele naamlozen is bekend dat hun overtocht mislukte.

De Engelandvaarders vertrokken vanaf 40 verschillende vertrekplaatsen aan de Nederlandse kust en aan de Zuid-Hollandse en Zeeuwse zeearmen. Het meest werd Katwijk gebruikt, waar bij het Zeehospitium een tunneltje onder de weg doorging, waar de bootjes vooraf verstopt konden worden en waarvan de zee gemakkelijk te bereiken was.

Gewoonlijk telt men 31 succesvolle overtochten. Bij aankomst werden ze uitgebreid door de Britse en Nederlandse Inlichtingendiensten ondervraagd en daarover bestaat dus betrouwbare documentatie. Er zijn 203 mensen aangekomen inclusief 14 vrouwen en zeven personen uit andere landen dan Nederland: twee Britse piloten (26-7-1943), de Nieuw-Zeelandse piloot Mike Mora en vier Georgische soldaten (9-4-1945). Ook drie Duitsers die kwamen mee, maar werden gearresteerd. Hun aantal is niet in bovenstaande getallen of onderstaande lijst opgenomen.

De meeste overtochten waren in 1941, toen het strand nog begaanbaar was, hoewel er goed gepatrouilleerd werd, zowel langs de kust en bij de havens als op zee en vanuit de lucht.

Van de 80 pogingen slaagden er maar 16. Soms gingen Engelandvaarders als verstekeling mee op een vissersschip en kaapten zij het schip na enkele uren. Ook werden vaak vletjes van rond 7 meter gebruikt. Zelfs met een kano hebben 32 mensen geprobeerd naar de overkant te gaan, van hen zijn slechts 8 mannen aangekomen.

Personen uit andere landen dan Nederland worden soms niet meegerekend tot de Engelandvaarders.

Geslaagd

Nr Datum Engelandvaarders Boot Vertrek Aankomst Info 1940 0 15-05 29 mannen, 15 vrouwen en 2 kinderen: 4x Arnheim (of Aruheim), Wim Belinfante en zijn zuster Ada, John Blitz, Jo Bongaerts, Ro Cohen, Karel René Dahmen, Daniels, Morris en Alida (Max en Aal) Drukker, echtpaar Fischer, echtpaar Goldschmidt, Hendricus Lucas Joannes Hack, Marien de Jonge, Joseph Jacob van der Laan, Herman Marx (neef van Leo Polak), Victor en Liselotte Mayer, Jacob Meier, echtpaar Meuleman, Lourens Marinus (Lou) Meyers, Otto Neurath & Marie Reidemeister, Leo & Lucie Polak en hun zoon Thijs, Singer, Simon Speijer (Dik), Joseph & Anna Velmans en hun zoon Loet, Van Weezel, Max Louis Wessel, Dr Simon Weyl of Weijl, Zactichek of Zaitichik. Zeemanshoop Scheveningen Dover 1 05-07 Fred Vas Nunes, Kees van Eendenburg en Karel Michielsen De Bèbèk Noordwijk Great Yarmouth 2 01-08 Daan Sajet en Bruin Tammes Veere 1941 3 15-02 Jo Buizer, Jan de Haas IJmuiden Harwich 4 16-03 Zeven Scheveningse vissers (17-19 jaar): Krijn Kleijn, Leen Bruin, Rinus den Heijer, Jacob de Reus, Hugo van Roon, Jacob Vrolijk en Henk Westerduin motorvlet Scheveningen 5 18-03 Aart Alblas en ir A.M. Westerhout raceboot Goudswaard Edinburgh 6 22-03 Ab Homburg, Willem de Waard, Cor Sporre IJmuiden Harwich [1] 7 04-04 Ir H. Woltjer, E. Klein, ir J.M.D. de Niet en drie marineofficiers: J. Giel, J. Keesom en L. van der Veen sloep 'Kees' van een werf in Slikkerveer 8 28-04 Jan Storm van 's Gravesande en Abraham de Jong Hondsbossche Zeewering 9 11-06 Pieter Dourlein, K. de Korver, Jan Adrianus den Ouden, Ben Ubbink IJmuiden Sheerness 10 18-06 Ben Sajet (arts), 2 zoons Herman en Jaap, Kees de Graaf, Louis Gerards, majoor Willem de Boer en Herman Corbière Hondsbossche Zeewering 11 20-06 Coen de Iongh en Robbie Cohen kano Zeehospitium in Katwijk Lowestoft 12 21-06 Rudi van Daalen Wetters en Jaap van Hamel kano Zeehospitium in Katwijk Lowestoft 13 30-06 Erik Hazelhoff Roelfzema, Peter Tazelaar en Bob van der Stok St-Cergue Rotterdam 14 ?-09 Armand Maassen, een Delftse TH-student, eind september met zijn studiegenoot Jan Jacob van Rietschoten kano Zeehospitium in Katwijk 15 03-09 D J ter Beek, Rudy Burgwal, R. Daniëls, Jan Linzel, Sietse Rienksma, Bob van der Stok, F. Stumpff, Cees Waardenburg, H P Witkamp Nooit Volmaakt Rozenburg 16 17-09 Herman Broekman, Jan Emmer, Armand de Jong, R.E. Sanders, K.H. Schilp Callantsoog 17 19-09 Henri Peteri en Willem H. Peteri kano Zeehospitium in Katwijk Sizewell 18 20-11 Klaas Buisman, Dirk Hagemeijer en zijn boer Toon Hagemeijer, Nico Koehler, Pieter Smits Flying Dutchman Brielse Maas 19 20-11 Gerardus van Asch (1922), Jan Bastiaan (1921), Adriaan van der Craats (1921), Theo Daalhuysen (1917), Jan Jansen (1917), de 47-jarige oud-militair Walrave van Krimpen (1894-1943), het joodse echtpaar Abraham (1910) en Greta Cato Levi-Mendels (1910-2004) uit Assen en Ton Loontjens (1922) reddingsvlet Hoek van Holland Reculver, Kent 1942 20 10-02 Jo Buizer, Jan de Haas, Ab Homburg Beatrice IJmuiden 21 07-04 Bob van Arem, Jacob Bakker, Felix en Elizabeth Nauta, Louis Leonard de la Bretoniere, Ferry Meynderts, J P Servaas en Joseph Zwalf KW 2 IJmuiden Great Yarmouth 22 16-05 Jan Martinus Dronkers, John Alphonsus Mulder, Jan Bruno de Langen Joppe Hellevoetsluis Harwich 23 29-08 Willem Bron, Jacob Harteveld, Cor den Heyer, Jan Klein, Jacob de Mos, Arie de Mos, Jacob de Roode, Willem Spaans, Mink Verbaan, Nico van der Zwan en ook Dirk Bakkenes en Jan Roest logger KW 110 IJmuiden Scarborough 24 30-09 Bram Erasmus, Jaap Erasmus met drie Duitse passagiers Vlissingen Ramsgate 1943 25 29-04 Hein Kaars Sijpesteijn, Jan Bartlema en zijn vrouw Yvette Bartlema-Sanders, Hein Louwerse en Henning Meyer Yvette Brielse Maas 26 05-05 Christiaan de Bakker, Gerard Bruyne, Jaap Burger, Piet Hendrik de Groot, Christiaan Gutteling, Mike Mora, Ir K.A. de Munter, Ben Reynders, Johan Anton Stroeve, Willy Weijhenke, Robert Weijhenke Nooit Volmaakt Oud-Beijerland 27 10-06 Leen den Hollander, Leen Hellenberg vlet Noordwijk Great Yarmouth 28 26-07 A. le Comte, C.J.K. van Dam en zijn broer D. van Dam, Henk Elfrink, Huibert Herklots, Eddie Jonker, Wim Koole, Daan L Otten, Anton Schrader en piloot Jan Bernard Marinus Haye en Alfred Hagen Nooit Volmaakt Haringvliet 29 08-10 M C W van Arenthals, Rein Bangma, Tobias Biallosterski, Jan de Bloois, Brunings, Jules Ferdinand Marie Hubertus Goossens, Jacob van Grondelle, Johannes Cornelis Jansen, Folkert de Koning, Philippe Pierre Robert Kruis, Anton Schrader, Jacob Snijders Nooit Volmaakt Haringvliet 1944 30 23-02 Henk Baxmeier, Hein Fuchter, Edzard Moddemeyer, John Osten en Flip Winckel Marko Haringvliet Great Yarmouth 1945 31 09-04 schipper Jan Bakker, Wim de Bloois, Klaas Doornekamp, Cor Dros, Remmert Hooijberg, Jaap Knol, Marinus Kooger, Klaas van der Kooi Jzn, Jaap Westdorp, 4 Georgische soldaten De Cocksdorp De groep in de Zeemanshoop (groep 0) wordt meestal niet tot de Engelandvaarders gerekend omdat het vooral joodse vluchtelingen betrof. Alleen Marien de Jonge vertrok om tegen de Duitsers te vechten. De pogingen met nummer 9, 15, 25, 26, 28, 29 en 30 werden geholpen door de groep van Anton Schrader. In 1998 kwam het boek Vrijheid achter de horizon uit, door Jan Bruin en Jan van der Werff. Daarin staan 27 geslaagde Engelandvaarten in beschreven en alle toen bekende mislukte pogingen. Niet geslaagd 15-05-1940: Hugo Pos, Kees en Rob: kwamen bij Belgische kust terecht 19-07-1940: Hans Hoets, Berend Benjamin de Groot, Frits Ruimschotel, Frans Borgman Brouwer, vanuit Scheveningen zomer 1940: Gideon Willem Boissevain en zijn broer Jan Karel Boissevain, bij Texel teruggestuurd 28-07-1940: Jan ten Holder, zijn broer Tonny ten Holder, Theo Colsen, Kees Schelfhout, vanuit Wissekerke, teruggedreven naar Franse kust: Oranjehotel, tuchthuis in Münster 13-08-1940: Erik Michielsen, Carel Kranenburg en Jean Mesritz zouden de SCH 107 op zee kapen, plan geannuleerd 15-08-1940: Anton de Haseth Möller, Erik Hazelhoff Roelfzema, Carel Kranenburg, Jean Mesritz en Erik Michielsen, kwamen niet door de branding 19-08-1940: Erik Hazelhoff Roelfzema, niet vertrokken, benzine was gestolen Martinus Johannes van der Burgt, poging vanuit IJmuiden en Rozenburg5 Jelke Bosch, Harry van den Brink, eerste luitenant Abraham Turfreijer 04-02-1941: Johannes Marinus Kerkhoff (vlieger, neergeschoten †27 februari 1941) en Aad Oosters in kano vanuit Katwijk, verdronken? 26-02-1941: Eduard von Baumhauer en Arnold Cohen, verdronken 09-03-1941: Alfred Veerman, Robbie Veerman, Mimi de Vries en onbekende, vanuit Scheveningen 09-03-1941: Jan Roos en 2 onbekenden, vanuit Noordwijk aan Zee, onbekenden werden gearresteerd, Roos verdween 28-03-1941: Wijnand Langeraar, John de Zwart, Willem van Gorkom, vanuit Zandvoort 29-03-1941: Leo Bus, Joop de Jong, Marinus Bos, Cornelius Johan van Dijk, vanuit Zandvoort 02-04-1941: Han Stijkel, Cornelis Jan Gude, Jean Chrétien Baud, Willem van der Plas, Arie van der Plas, vanuit Scheveningen 03-04-1941: Bob Schreiner, Hans Fles, Lorent Meerman, Mozes Brandon Bravo, Henk Kooistra, Jacques Dooremaalen, Aäron Polak, A. van Dalen: groep verraden door Piet Rothert en Jan de Jong van de Sicherheitsdienst ?-04-1941: L.A.J. Stöcker en lt Kooy, beiden KNIL 07-04-1941: Gerbrand IJspelder, Evert Groen, Gart IJspelder 18-04-1941: Tom de Haas, Kees Moree, Alfred Groot, vanuit St. Maartenszee 19-04-1941: Pim van Doorn en Tolo Saryusz Makowski, in kano bij Zeehospitium vertrokken 20-04-1941: Piet Coenen, Gerrit Jan Kuenen, Jan Schellevis, Slings, onbekend, onbekend + echtgenote, 2 onbekende Amsterdammers, Veltman, onbekende uit IJmuiden, vanuit Wijk aan Zee ?-05-1941: Rudy Burgwal, Jan Linzel, Sietske Rienksma, Bob van der Stok, Theo Vrins, Kees Waardenburg ?-05-1941: Pieter Dourlein, R.N. Buitenhuis 24-05-1941: Ad van Riel & verloofde Tineke, Sven Floris, Koos Veenstra, Ed Salm, Dick van der Vijver, joods echtpaar, vanuit strand tussen Egmond en Castricum 28-05-1941: Jan Eigeman, Walther ter Schiphorst, Wim Sap, Max Weehuizen, vanuit Petten 02-06-1941: Bob Gazan, Rob Kieviets, vanaf de Hondsbossche Zeewering 03-06-1941: Hans Maas, Bob van der Stok, Hans Plesman ?-06-1941: Him de Haan, Jan Heino Hommes †2009, Engeland, zeven onbekenden, vanuit Katwijk 11-06-1941: Ben Ruesink en Freddy van der Upwich, beide KNIL, vanuit Noordwijk 23-06-1941: Hubert Cornelis van de Stadt, Arnold Koldewijn, Hendrikus Johannes Bouvy, J. van der Plas en Willem Gerbrandy ?-06-1941: Jan van der Meer en Hans van Zanten, vanuit Wassenaarse Slag 23-07-1941: Jelke Bosch, Hendrikus Johannes Bouvy, Harry van den Brink, Willem Gerbrandy, Arnold Koldewijn, Wijnand Langelaar, J.C. van der Plas, Huib van der Stadt, Abraham Turfreijer, vanuit Petten, gearresteerd zomer 1941: Bram Wolff en F.W.E. Dessauvagie, op Scheveningse strand gearresteerd zomer 1941: John Flemer, D. Knappert en R. Bouwmeester vanaf de Wassenaarsche Slag 02-08-1941: Wim de Bruin, Koos Jansen, Cees Kamstra, Koos Riedijk, Bert Timmers en Bernard Tabben, vanuit Hoek van Holland ?-08-1941: Tjebbe Maas, gearresteerd en naar Sachsenhausen-Oranienburg gebracht, † 1944 ?-08-1941: Willem Snip, Jaap Snip en Jo Kuipers, vanaf Camperduin, boot werd lek gestoten voor vertrek 01-09-1941: Carel Steensma, Lodie Voûte en Boy Ruys de Perez, vanuit Spijkenisse 17-09-1941: H.A.A. Evenaar, Bastiaan Baggeraar en Piet Schoorl, vanuit Scheveningen 20-09-1941: Jelke Bosch, Henk Bouvy, Hendrik Cohen, Rudolph Cort van der Linden, Joop van der Meij, John Siliacus en Jan van der Slikke, vanuit Wieringen 25-09-1941: Willem Heilbron, Dolf Scherpbier, Delftse studenten, vouwkano, uit Katwijk; kano liep vol, teruggegaan 27-09-1941: Dirk van Swaay en Paul Theodoor Eckenhausen 27-09-1941: Wim Heilbron, A.G.H. Maassen, Jan Jacob van Rietschoten en Dolf Scherpbier, vanuit Katwijk 28-09-1941: Daan Boom en Henk Jonkers, vanuit Noordwijk ?-09-1941: Bert Sloth Blaauboer en Koos Schouwenaar, 2 roeiers van LAGA, vouwkano vanuit Noordwijk aan Zee ?-09-1941: Frits Glaser en Jaap Cohen, vouwkano, niet vertrokken. Cohen vertrok later over land naar Barcelona/West-Indië. Glaser ging na de oorlog naar Israël. ?-10-1941: Oscar de Brey 15-10-1941: P.C. van Mil, vanuit Scheveningen ?-10-1941: Joke Sanders en de gebroeders Harry en Sam Meijer, vanuit Noordwijk herfst 1941: Van der Berg, Epi Broches, Herman Broeckmans, Jacques Streep en drie onbekenden, vanuit Noordwijk, motorpech, opgepakt door Ned. visser herfst 1941: Johan Smit, spoorloos herfst 1941: Leo Herman Frijda en Theodorus Jacobus Hondius, niet vertrokken, vanuit Scheveningen ?- ? -1941: Balthe Kooning en zijn vriend Jan, vanuit Katwijk aan Zee 10-11-1941: Jan Derksen en onbekende, vanuit Noordwijk 12-11-1941: K.W.A. Broese, Jobs Jacobson en Hans Maas, vanaf Camperduin 13-11-1941: Wieger Bote Schrage en Cor Sporre, vanaf Camperduin 14-11-1941: Dirk van Swaay en Jan van Blerkom 14-11-1941: Ernst Moltzer, Dick van der Flier en Cornelis Kolff, vanuit Egmond aan Zee 19-11-1941: Ed Barten, Chris van Blitterswijk, Jacobus Pieter Brechmann, Casper Jönsthövel en Hendrik Eerdmans, vanuit Vlaardingen 20-11-1941: Han Baudet, Adri Hommerson en zijn broer Ab, vanuit Zeeland 10-12-1941: Wim Diehl en enkele anderen, vanuit Monster 18-12-1941: Faber, Willem Gerbrandy, William Leo Kalkhoven, Krijgsman, Laurentius Heico Quant, Ida Laura Veldhuyzen van Zanten, Jan Wieringa en een schoolarts, vanuit Ockenburg ?- ?- 1942: Herman Lucas en Cor Nijman, vanuit Hoek van Holland ?- ?- 19??: 2 joodse echtparen en een kind, vanuit Noordwijk 04-01-1942: Albert Beek, Philip Beek, Jan de Brabander, Jacob Cohen, Eddie Diamant, Leo Fonteijn, Simon Fonteijn (broer van Leo), Jan de Korver, Albert Levy, Alexander Mazei, Simon van Wieringen, Willem van Wieringen (vader van Simon) wilden vanuit Scheveningen vluchten. 13-01-1942: Paul van Danzig en Henk Verschuur, vsnuit Scheveningen. 17-01-1942: Frans Goedhart en Herman Wiardi Beckman, in Scheveningen gearresteerd 18-01-1942: Ed Barten en Henk Peper, vanuit Zandvoort 15-02-1942: Hendrik Jan Aberson, Albert de Gier, Jacobus Christiaan Kwinkelenberg en Christiaan Jan Reyers, vanuit Callantsoog 09-03-1942: Ir Johannes Andriesse en Guus van Poeteren 21-03-1942: F.J. Goedhart, Carl Zellermeyer, Mikta Baum, Max Meijers, Bernard Meijers, Wilhelmus Blomme, Cornelis Grashoff, prof.dr.Josef Ludvik Fischer, Jacob Rechters, vanuit Simonshaven ?- ?-1942: François van den Berghe en een onbekende, vanuit Noordwijk ?- ?-1942: Eric Antoine Plate, 1x teruggezwommen, 1x naar Lyon, 1x naar Zwitserland. 18-05-1942: Jan Cornelis de Bruijn, Karel Glaser, Sjef de Groot, Willem Hendrik 't Hart, Wolter Adriaan Joan Jozef van Hellenberg Hubar, Anton Kortlandt, Gerardus Adrianus Lablans, ir K.A. de Munter, Bram Nol, Mozes Nol, Lex van Os, Cosmo Rooske, Arie Schotsman, vanuit IJmuiden 31-08-1942: Jaap van Mesdag en Ernst Sillem, vanuit Ouddorp 20-09-1942: Jelke Bosch, Henk Bouvy, Rudolph Cort van der Linden, Joop van der Meij, John Siliacus en Johannes Evert van der Slikke ?- ?-1942: Henk Deinum met Risselada, geannuleerd ?-10-1942: Arie Bal, Arie Toet en Simon Visser, met de Zilvermeeuw vanuit Scheveningen, net voor vertrek door Duitsers verjaagd; 02-03-1943: Max Boogaerdt, Wim Bruning (stuurman), Nanning van Foreest, Roel Huizinga, Pieter Kien, R J de Vries, Theo Vrins, Erik Cornelis Scheffer, vanuit Hellevoetsluis 23-06-1943: Hendrikus Johannes Bouvy, Arnold Koldewijn, Wijnand Langeraar en luitenant-ter-zee Hubert Cornelis van de Stadt, bij Katwijk gearresteerd 30-06-1943: Nico Phaff en Jan van Zutphen, vanaf eiland Rozenburg vertrokken. 23-08-1943: Theo Vrins met 14 mannen: Willem Otto Beck, Joris Beekenkamp, Willem Bruyne, Jan Willem Coenraads Nederveen, Frits Driessen, Maarten Gutteling, Nico van Hasselt, Willy Otto Ernst Korver, Rudolf Nelemans, Eduard Willem le Rütte, Hans Zaaijer, Rinus Zaaijer, Bob van Zuylen, Cor van Zuylen, van Theo Vrins de 3de poging, door de Duitse marine gearresteerd. 17-09-1943: Henk de Jonge, Theo van Lier, Jan van Lier, Dirk, Leen en twee machinisten, vanuit Scheveningen. 29-09-1943: Jan de Blooys, Frenkel, Philippe Pierre Robert Kruis, Edzard Moddermeyer en John Osten, vanuit Piershil sept/okt. 1943: Daniel Jacob Wagner (2 april 1919, student economie), vanuit ? 26-04-1944: Theo van Lier, Victor Henri Rutgers, prof. Lourens Baas Becking, C. Bijl en een onbekende, vanuit Klundert Schepen waarmee gevaren werd of zou worden KW 110, Nooit Volmaakt, SCH 81, SCH 107, Yvette Jacobus Christiaan Boogaard heeft 2 pogingen met een kano gedaan, met enkele anderen, en is daarna in het verzet gegaan. Hij kwam bij de Ordedienst, werd gearresteerd en is op 3 mei 1942 in Oranienburg gefusilleerd met 73 anderen. Bronnen, noten en/of referenties Literatuur Bruin, Jan; Werff, Jan van der (1998) Vrijheid achter de horizon: Engelandvaart over de Noordzee. Houten: Van Reemst Verwijzingen