1950-1959

De jaren 1950-1959 (van de christelijke jaartelling) zijn een decennium in de 20e eeuw.

Belangrijke gebeurtenissen

Koude Oorlog

• De twee nieuwe Duitse staten worden geïntegreerd in de westelijke respectievelijk de oostelijke wereld. Er is veel weerstand tegen de Duitse herbewapening. Maar het land krijgt een democratische structuur en betaalt wiedergutmachung aan de vele oorlogsslachtoffers.
• In Oost-Europa wordt elke oppositie uitgeschakeld. Zo wordt in Tsjecho-Slowakije Rudolf Slansky opgehangen en in Roemenië Anna Pauker.
• In West-Europa bestaan machtige communistische partijen in Italië en Frankrijk. In Spanje en Portugal handhaven zich semifascistische regimes.
• Wapenwedloop. Er ontstaan twee allianties: NAVO in het westen en Warschaupact in het oosten.
• Hongaarse Opstand
• Op initiatief van Egypte, Joegoslavië en India ontstaat de Organisatie van Niet-gebonden Landen.

Nederland

• De Watersnoodramp van 1953 leidt tot een grote krachtsinspanning: de Deltawerken. Op de radio zamelt het gezamenlijk programma Beurzen open, dijken dicht 6 miljoen gulden in voor de slachtoffers.
• De wederopbouw vraagt veel van het volk. Door middel van de geleide loonpolitiek worden de loontrekkers tot soberheid gedwongen. De woningnood leidt tot inwoning op grote schaal. In 1958 worden door de bestedingsbeperking de overheidsuitgaven beperkt.
• De Rooms-rode coalitie houdt het onder "Vadertje" Drees vol tot 1958. De nadruk ligt niet op individuele welvaart, maar op collectieve voorzieningen. Ko Suurhoff komt in 1956 met de AOW, en Frans van Thiel is de eerste minister van Maatschappelijk werk.
• De verzuiling van voor de oorlog is weliswaar teruggekeerd, maar de scheiding is minder absoluut. De Nederlandse bisschoppen vaardigen echter in 1954 een mandement uit waarin het de gelovigen wordt verboden om lid te zijn van de Partij van de Arbeid, het Vrije Volk te lezen of naar de VARA te luisteren.
• De positie van de vrouw verbetert door de opheffing in 1956 van de handelingsonbekwaamheid van de gehuwde vrouw. De eerste vrouw in de regering is in 1953 staatssecretaris Anna de Waal van Onderwijs. In 1956 wordt Marga Klompé minister van Maatschappelijk werk.
• De motorisering komt op gang. Een auto is nog voor weinigen weggelegd, maar de bromfiets en de scooter worden populaire vervoermiddelen.
• Een nieuwe warmtebron doet haar intrede in de huiskamer: de oliestook. De oliehaard zou schoner zijn dan de kolenkachel, maar niet iedereen vindt deze warmte behaaglijk. Sommigen krijgen er zelfs hoofdpijn van.
• Terwijl de Noordoostpolder al wordt bewoond, wordt Oostelijk Flevoland ontworpen.
• Opkomst van de postorderbedrijven zoals Ter Meulen Post, KeurKoop en Wehkamp. De klanten ontvangen op gezette tijden een catalogus met bestelformulieren. De bestellingen worden door eigen bezorgdiensten rondgebracht.

Zie ook Nederland in de jaren 50

België

• De schoolstrijd laait weer op als een coalitie van socialisten en liberalen onder Achille van Acker probeert het onderwijs te seculariseren.
• Expo 58 vindt plaats. Dit is de eerste wereldtentoonstelling sinds de Tweede Wereldoorlog, en staat volledig in het teken van het geloof in vrijheid en vooruitgang.

Midden-Oosten

• In Egypte komt de nationalistische kolonel Gamal Abdel Nasser aan de macht. Hij nationaliseert het Suezkanaal en weerstaat de Britse en Franse militaire acties. Tegen Israël neemt hij een uiterst vijandige houding aan.
• De Suezcrisis maakt duidelijk dat het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk geen wereldmachten meer zijn. De Sovjet-Unie krijgt vaste voet in het Midden-Oosten. Russische ingenieurs beginnen met de bouw van de Aswandam.
• In 1958 gaat een golf van panarabisme en Arabisch socialisme door de regio. In Irak wordt het hele koningshuis uitgemoord. Syrië en Jemen zetten hun leiders aan de kant en vormen onder leiding van Egypte de Verenigde Arabische Republiek. Een opstand in Libanon wordt door een Amerikaanse interventiemacht onderdrukt.

Amerika

• In de Verenigde Staten komt de Beweging voor de Burgerrechten van de grond. De rassenscheiding in de zuidelijke staten wordt door het Federaal Hooggerechtshof in 1954 verboden, maar president Eisenhower moet federale troepen sturen om toegang tot blanke scholen voor zwarte kinderen af te dwingen. Leider van de Burgerrechtenbeweging is dominee Martin Luther King. Ook de eerste zwarte student James Meredith gaat voor in de beweging. Maar een belangrijke impuls wordt gegeven door een eenvoudige naaister, Rosa Parks, als zij weigert op te staan voor een blanke passagier in de bus die haar na een lange werkdag naar huis brengt. Ze wordt gearresteerd, maar na een lange juridische strijd wordt de segregatie in het openbaar vervoer, alsook in restaurants, bioscopen en andere openbare lokalen, verboden.
• Joseph McCarthy en zijn heksenjacht op communisten in de VS.

Azië

• Koreaanse Oorlog
• Invasie van Tibet in 1950 - 1951 door het Chinese Volksleger. Het theocratische bestuur reageert verdeeld: de tiende pänchen lama is niet bij voorbaat tegenstander van de bezetting, maar de veertiende dalai lama wel. Van het toegezegde zelfbestuur komt niets en Chinezen stromen het staatje binnen om er zich te vestigen. In 1959 moeten de Chinezen een volksopstand onderdrukken. De dalai lama vlucht over de Himalaya naar India: begin van de Tibetaanse diaspora.

Derde wereld

• De eerste landen in Afrika worden onafhankelijk: Marokko, Tunesië, Libië, Soedan, Ghana en Guinee.
• In de Unie van Zuid-Afrika wordt de apartheid ingevoerd onder leiding van Hendrik Verwoerd.
• De Britten voeren koloniale oorlogen in Malakka, Kenia en op Cyprus. Frankrijk wordt in 1954 verdreven uit Indochina, maar raakt vervolgens verstrikt in een bevrijdingsstrijd van Algerije.
• Nederland begint met de dekolonisatie van "de West". Suriname en de Nederlandse Antillen krijgen eigen regeringen. In 1954 wordt hun autonomie vastgelegd in het Statuut voor het Koninkrijk.
• In Belgisch Congo worden de eerste universiteiten gesticht: de katholieke universiteit bij Leopoldstad in 1954 en de staatsuniversiteit in Elizabethstad in 1956.

Lucht- en ruimtevaart

• Een populair vliegtuig is de Vickers Viscount met turboprop. Het grootste passagierstoestel is de Lockheed Constellation, vaak liefkozend "Conny" genoemd.
• Begin van de ruimtevaart met lancering van de Spoetnik 1 door de USSR.

Media

• Het bezit van een radiotoestel is algemeen geworden. De ontvangst wordt beter, vooral met een FM-antenne. Er vinden experimentele stereo-uitzendingen plaats: voor de ontvangst moet men twee toestellen diagonaal tegenover elkaar plaatsen.
• Massaal luistert Nederland naar series als De familie Doorsnee, Paul Vlaanderen en Sprong in het heelal.
• De eerste televisie-uitzendingen gaan van start maar een tv-toestel is nog maar voor weinigen weggelegd. Wie een toestel bezit kan rekenen op veel visite. Gelukkig zijn er maar drie dagen in de week uitzendingen.

Muziek

• Hoogtij van de crooners in Amerika, zoals Frank Sinatra, Dean Martin, Andy Williams en Pat Boone. Gevierde zangeressen zijn Doris Day, Dinah Shore en Jo Stafford. In Engeland en Europa is Vera Lynn populair met haar uit de oorlog stammende repertoire.
• Bloei-jaren van de jazzmuziek met nieuwe stromingen als de bebop en de free jazz. Charlie Parker, Thelonious Monk, Miles Davis en Charles Mingus worden grote namen. De nachtconcerten in het Concertgebouw worden razend populair en een begrip.
• Chicago blues wordt grootgemaakt door mensen als Willy Dixon, Muddy Waters, John Lee Hooker en Elmore James.
• Rock-'n-roll, beroemd gemaakt door Elvis Presley en Bill Haley, de eerste echte jeugdcultuur.
• In de Brusselse Folies Bergère bloeit een succesvolle mix van jonge Belgische muzikanten als Jean Toots Thielemans en Bobbejaan Schoepen.
• De variété-avonden trekken in Nederland volle zalen. Conferenciers als Gerard Walden presenteren programma's met b.v. een goochelaar of acrobaat, enkele instrumentalisten en een zanger of zangeres.
• Bloei van het Jordaanlied, het Limburgse repertoire van de Selvera's, Harry Bordon en van Frits Rademacher.

Cultuur

• Prominent in Europa is nog de Franse cultuur. Het chanson, het existentialisme, de romans van Françoise Sagan, de films van de Nouvelle vague, maar ook die van Roger Vadim en Brigitte Bardot.
• Doorbraak van het pocketboek, zoals de Britse Penguin Books, De Nederlandse Salamanderpockets van Querido en de Zwarte Beertjes.

Belangrijke personen in Nederland

• Koningin Juliana
• Louis Beel
• Jan van den Brink
• Willem Drees
• Jo Cals
• Henk Korthals
• Joseph Luns
• Kees Staf
• Dirk Stikker
• Teun Struycken
• Jan de Quay
• Piet Lieftinck
• Edzo Toxopeus
• Sicco Mansholt
• Marga Klompé
• Jelle Zijlstra

Jaren in het decennium 1950-1959

Decennia in de 20e eeuw