Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Zoethout: verschil tussen versies
(aanpassen van versie die uit Wikipedia afkomstig was. 1. de stukjes zijn niet altijd kort. https://nl.pit-pit.com/products/zoethoutstokken. 2. verschuivingen) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 21: | Regel 21: | ||
'''Zoethout''' zijn stukjes van de [[wortelstok]] van ''Glycyrrhiza glabra'', een plant die van oorsprong voorkomt in Eurazië, Noord-Afrika en West-Azië, Inmiddels is de niet-bedreigde plant wereldwijd te vinden. De plant bevat een [[zoetstof]] die zo’n 30 tot 50 keer zo sterk is als [[sucrose|suiker]], maar niet schadelijk is voor de [[tand]]en.<ref>Willem Wever Vraag & Antwoord op http://www.willemwever.nl/vraag_antwoord/dieren-en-planten/hoe-komt-het-dat-je-zoethout-wel-kan-eten-en-gewoon-hout-niet</ref> Er moet flink op [[kauwen|gekauwd]] en gezogen worden om de zoetstof te proeven. Toch werd zoethout — vooral door kinderen — gewaardeerd voordat de [[snoep]]industrie deze markt overnam met veel makkelijker te consumeren producten. | '''Zoethout''' zijn stukjes van de [[wortelstok]] van ''Glycyrrhiza glabra'', een plant die van oorsprong voorkomt in Eurazië, Noord-Afrika en West-Azië, Inmiddels is de niet-bedreigde plant wereldwijd te vinden. De plant bevat een [[zoetstof]] die zo’n 30 tot 50 keer zo sterk is als [[sucrose|suiker]], maar niet schadelijk is voor de [[tand]]en.<ref>Willem Wever Vraag & Antwoord op http://www.willemwever.nl/vraag_antwoord/dieren-en-planten/hoe-komt-het-dat-je-zoethout-wel-kan-eten-en-gewoon-hout-niet</ref> Er moet flink op [[kauwen|gekauwd]] en gezogen worden om de zoetstof te proeven. Toch werd zoethout — vooral door kinderen — gewaardeerd voordat de [[snoep]]industrie deze markt overnam met veel makkelijker te consumeren producten. | ||
De [[zoetstof]] in zoethout heet [[glycyrrhizinezuur]], dit is een stof die de [[bloeddruk]] verhoogt. Zowel van drop als van zoethout is dit effect beschreven en dit kan tot klinisch significante [[hypertensie]] leiden.<ref>https://www.ntvg.nl/artikelen/hypertensie-door-consumptie-van-drop-en-zoethoutthee/volledig</ref> | De [[zoetstof]] in zoethout heet [[glycyrrhizinezuur]], dit is een stof die de [[bloeddruk]] verhoogt. Zowel van drop als van zoethout is dit effect beschreven en dit kan tot klinisch significante [[hypertensie]] leiden.<ref>Boganen H., van Hee K., Grundmeijer H.G.L.M., ''Hypertensie door consumptie van drop en zoethoutthee'', ''Ned Tijdschr Geneeskd.'' 2007;151:2825-8 https://www.ntvg.nl/artikelen/hypertensie-door-consumptie-van-drop-en-zoethoutthee/volledig</ref> | ||
==Naamgeving== | ==Naamgeving== | ||
Zoethout in het algemeen heeft de wetenschappelijke benaming ''Glycyrrhiza'', van het Grieks: {{Grieks|γλυκόριζα}}, wat „zoete wortel” betekent ({{hopper|γλυκύς}}, zoet + ({{hopper|ῥίζα}}: wortel). | |||
Er zijn drie [[soort]]en in het geslacht Glycyrrhiza: ''Glycyrrhiza glabra'' L. (zoethout), de ''[[Glycyrrhiza echinata]]'' L. en de ''[[Glycyrrhiza uralensis]]''. Deze [[planten]] worden alle gebruikt als sierplant in de [[tuin]]. ''Glycyrrhiza glabra'' wordt in Zuidoost-Europa voor het zoethout geteeld. In Zuid-[[Europa (werelddeel)|Europa]] en het [[Midden-Oosten]] groeit ''Glycyrrhiza echinata'' en in [[Volksrepubliek China|China]] wordt ''Glycyrrhiza uralensis'' geteeld. | Er zijn drie [[soort]]en in het geslacht Glycyrrhiza: ''Glycyrrhiza glabra'' L. (zoethout), de ''[[Glycyrrhiza echinata]]'' L. en de ''[[Glycyrrhiza uralensis]]''. Deze [[planten]] worden alle gebruikt als sierplant in de [[tuin]]. ''Glycyrrhiza glabra'' wordt in Zuidoost-Europa voor het zoethout geteeld. In Zuid-[[Europa (werelddeel)|Europa]] en het [[Midden-Oosten]] groeit ''Glycyrrhiza echinata'' en in [[Volksrepubliek China|China]] wordt ''Glycyrrhiza uralensis'' geteeld. | ||
De [[Engels]]e naam voor zoethout is ''liquorice'' ( | De [[Engels]]e naam voor zoethout is ''liquorice'' (in het Amerikaans Engels geschreven als: ''licorice ''). Dit is afgeleid van de Latijnse/Griekse benaming ''Glycyrrhizha''. Liquorice of licorice betekent in het Engels niet alleen zoethout, maar ook [[drop]]. | ||
In [[Vlaanderen]] heet het ook wel ''kalissenhout'', ''kalisjenhout'', ''kalissiehout'' of gewoon ''kalisse'', en wordt drop ook nog wel ''kalisse'' of ''kalisj'' genoemd (ook geschreven als ''caliche'').<ref>{{nl}} | |||
[http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/kalisjenhout kalisjenhout], [http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/kalisse kalisse] en [http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/caliche caliche] in het ''Het Vlaams woordenboek''</ref> | [http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/kalisjenhout kalisjenhout], [http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/kalisse kalisse] en [http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/caliche caliche] in het ''Het Vlaams woordenboek''</ref> | ||
Dit is een verbastering van het Franse woord voor zoethout, ''réglisse''. Dit was op zijn beurt afkomstig van de uitspraak ''ricolice'', wat zelf een vervorming is van ''licorice''. | |||
==Snoep== | ==Snoep== | ||
| Regel 37: | Regel 42: | ||
Aan zoethout worden geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven, en de wortel wordt gebruikt voor de bereiding van [[kruidenthee]]. | Aan zoethout worden geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven, en de wortel wordt gebruikt voor de bereiding van [[kruidenthee]]. | ||
Glycyrrhiza heeft een lichte [[glucocorticoïde]]-achtige werking en werkt mogelijk [[synergie|synergistisch]] met [[cortisol]]. Inhoudsstoffen van de zoethoutwortel (voornamelijk [[glycyrrhizine]], dat structureel verwant is aan [[corticosteroïde]]n) kunnen zich binden aan glucocorticoidereceptoren en hebben een synergistisch effect op cortisol (verlenging van de [[Halveringstijd|halfwaardetijd]] door remming van het [[enzym]] 5-betareductase).<ref name="Kuroyanagi">{{en}}Kuroyanagi T, Sato M. Effect of prednisolone and glycyrrhizin on passive transfer of experimental allergic encephalomyelitis. Allergy 1966;15:67-75.</ref> Echter, inhoudsstoffen van zoethout kunnen ook enkele van de [[immuunsuppressivum|immunosuppressieve]] effecten van grote hoeveelheden glucocorticoïden tegengaan.<ref name="PMID6072412">{{en}}Kumagai A, Nanaboshi M, Asanuma Y, et al. Effects of glycyrrhizin on thymolytic and immunosuppressive action of cortisone. (1967) Endocrinol Jpn 14:39-42. PMID 6072412.</ref> | Glycyrrhiza heeft een lichte [[glucocorticoïde]]-achtige werking en werkt mogelijk [[synergie|synergistisch]] met [[cortisol]]. Inhoudsstoffen van de zoethoutwortel (voornamelijk [[glycyrrhizine]], dat structureel verwant is aan [[corticosteroïde]]n) kunnen zich binden aan glucocorticoidereceptoren en hebben een synergistisch effect op cortisol (verlenging van de [[Halveringstijd|halfwaardetijd]] door remming van het [[enzym]] 5-betareductase).<ref name="Kuroyanagi">{{en}}Kuroyanagi T, Sato M. ''Effect of prednisolone and glycyrrhizin on passive transfer of experimental allergic encephalomyelitis''. Allergy 1966;15:67-75.</ref> Echter, inhoudsstoffen van zoethout kunnen ook enkele van de [[immuunsuppressivum|immunosuppressieve]] effecten van grote hoeveelheden glucocorticoïden tegengaan.<ref name="PMID6072412">{{en}}Kumagai A, Nanaboshi M, Asanuma Y, et al. ''Effects of glycyrrhizin on thymolytic and immunosuppressive action of cortisone''. (1967) Endocrinol Jpn 14:39-42. PMID 6072412.</ref> | ||
In hoge doseringen kan de consumptie van zoethout resulteren in [[bijwerking]]en als [[hypertensie]], [[oedeem]], [[hoofdpijn]] en [[kortademigheid]]. Dergelijke verschijnselen treden in ongeveer 20% van de gevallen op. Voor dergelijke effecten zijn meestal doseringen van ten minste 10 tot 14 gram zoethoutwortel nodig, maar kan in individuele gevallen variëren tussen slechts 1 à 2 gram en bijna 30 gram in andere gevallen. Deze bijverschijnselen verdwijnen weer zodra de consumptie van zoethout wordt gestopt. Suppletie van het mineraal [[kalium]] kan deze bijverschijnselen tegengaan.<ref name="PMID8191541">{{en}}Schambelan M. Licorice ingestion and blood pressure regulating hormones. (1994) Steroids 59:127-130. PMID 8191541.</ref> | In hoge doseringen kan de consumptie van zoethout resulteren in [[bijwerking]]en als [[hypertensie]], [[oedeem]], [[hoofdpijn]] en [[kortademigheid]]. Dergelijke verschijnselen treden in ongeveer 20% van de gevallen op. Voor dergelijke effecten zijn meestal doseringen van ten minste 10 tot 14 gram zoethoutwortel nodig, maar kan in individuele gevallen variëren tussen slechts 1 à 2 gram en bijna 30 gram in andere gevallen. Deze bijverschijnselen verdwijnen weer zodra de consumptie van zoethout wordt gestopt. Suppletie van het mineraal [[kalium]] kan deze bijverschijnselen tegengaan.<ref name="PMID8191541">{{en}}Schambelan M. ''Licorice ingestion and blood pressure regulating hormones''. (1994) Steroids 59:127-130. PMID 8191541.</ref> | ||
Zoethoutwortel wordt gebruikt bij personen met een tekort aan cortisol. Glycyrrhiza uralensis wordt in [[China]] gebruikt in combinatie met corticosteroïden in de vroege stadia van de [[ziekte van Addison]].<ref name="Chinese Herb Selection Guide">{{en}}Belanger CA. The Chinese Herb Selection Guide: A Traditional and Modern Clinical Repertory with a Summary Materia Medica for the Health Care Practitioner. Richmond, CA: Phytotech Databased Publishing Co.; 1997:763-764. ISBN 0965731030; ISBN 978-0965731034</ref> Het synergistische effect van zoethout op de cortisolwerking heeft aanleiding gegeven tot zorg wanneer mensen die al een hoge cortisolspiegel hebben zoethout zouden consumeren, hoewel in een klinisch onderzoek geen stijging werd gevonden van de plasma cortisolconcentraties bij gezonde vrijwilligers die acht weken lang dagelijks een heetwaterextract van 100 gram zoethoutwortel (equivalent met 0,7 g/d glycyrrhizinezuur) hadden geconsumeerd.<ref name="PMID2522135">{{en}}Forslund T, Fyhrquist F, Frøseth B, et al. Effects of licorice on plasma atrial natriuretic peptide in healthy volunteers. (1989) J Intern Med 225:95-99. PMID 2522135.</ref> | Zoethoutwortel wordt gebruikt bij personen met een tekort aan cortisol. Glycyrrhiza uralensis wordt in [[China]] gebruikt in combinatie met corticosteroïden in de vroege stadia van de [[ziekte van Addison]].<ref name="Chinese Herb Selection Guide">{{en}}Belanger CA. ''The Chinese Herb Selection Guide: A Traditional and Modern Clinical Repertory with a Summary Materia Medica for the Health Care Practitioner''. Richmond, CA: Phytotech Databased Publishing Co.; 1997:763-764. ISBN 0965731030; ISBN 978-0965731034</ref> Het synergistische effect van zoethout op de cortisolwerking heeft aanleiding gegeven tot zorg wanneer mensen die al een hoge cortisolspiegel hebben zoethout zouden consumeren, hoewel in een klinisch onderzoek geen stijging werd gevonden van de plasma cortisolconcentraties bij gezonde vrijwilligers die acht weken lang dagelijks een heetwaterextract van 100 gram zoethoutwortel (equivalent met 0,7 g/d glycyrrhizinezuur) hadden geconsumeerd.<ref name="PMID2522135">{{en}}Forslund T, Fyhrquist F, Frøseth B, et al. ''Effects of licorice on plasma atrial natriuretic peptide in healthy volunteers''. (1989) J Intern Med 225:95-99. PMID 2522135.</ref> | ||
==Contra-indicaties== | ==Contra-indicaties== | ||
Wie de neiging heeft tot hoge bloeddruk, | Wie de neiging heeft tot hoge bloeddruk, dient geen zoethout te gebruiken, aangezien dit de bloeddruk verhoogt. | ||
{{Appendix|2= | {{Appendix|2= | ||
* {{en}}[[Monografie]]: (2005) ''Glycyrrhiza glabra. Monograph.'' in: ''Altern Med Rev'', jrg.10 (nr.3): p. 230-237. '''PMID 16164378''' [http://www.thorne.com/media/Licorice_Mono.pdf gratis volledige artikel] | * {{en}}[[Monografie]]: (2005) ''Glycyrrhiza glabra. Monograph.'' in: ''Altern Med Rev'', jrg.10 (nr.3): p. 230-237. '''PMID 16164378''' [http://www.thorne.com/media/Licorice_Mono.pdf gratis volledige artikel] [https://altmedrev.com/wp-content/uploads/2019/02/v10-3-230.pdf andere link] | ||
{{Commonscat|Glycyrrhiza glabra}} | {{Commonscat|Glycyrrhiza glabra}} | ||
---- | ---- | ||
Versie van 21 aug 2023 17:43
| Zoethoutplant | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Zoethout met eetbare wortel | |||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| soort | |||||||||||||||||||
| Glycyrrhiza glabra L. (1753) |
Zoethout zijn stukjes van de wortelstok van Glycyrrhiza glabra, een plant die van oorsprong voorkomt in Eurazië, Noord-Afrika en West-Azië, Inmiddels is de niet-bedreigde plant wereldwijd te vinden. De plant bevat een zoetstof die zo’n 30 tot 50 keer zo sterk is als suiker, maar niet schadelijk is voor de tanden.[1] Er moet flink op gekauwd en gezogen worden om de zoetstof te proeven. Toch werd zoethout — vooral door kinderen — gewaardeerd voordat de snoepindustrie deze markt overnam met veel makkelijker te consumeren producten.
De zoetstof in zoethout heet glycyrrhizinezuur, dit is een stof die de bloeddruk verhoogt. Zowel van drop als van zoethout is dit effect beschreven en dit kan tot klinisch significante hypertensie leiden.[2]
Naamgeving
Zoethout in het algemeen heeft de wetenschappelijke benaming Glycyrrhiza, van het Grieks: γλυκόριζα, wat „zoete wortel” betekent (γλυκύς, zoet + (ῥίζα: wortel). Er zijn drie soorten in het geslacht Glycyrrhiza: Glycyrrhiza glabra L. (zoethout), de Glycyrrhiza echinata L. en de Glycyrrhiza uralensis. Deze planten worden alle gebruikt als sierplant in de tuin. Glycyrrhiza glabra wordt in Zuidoost-Europa voor het zoethout geteeld. In Zuid-Europa en het Midden-Oosten groeit Glycyrrhiza echinata en in China wordt Glycyrrhiza uralensis geteeld.
De Engelse naam voor zoethout is liquorice (in het Amerikaans Engels geschreven als: licorice ). Dit is afgeleid van de Latijnse/Griekse benaming Glycyrrhizha. Liquorice of licorice betekent in het Engels niet alleen zoethout, maar ook drop.
In Vlaanderen heet het ook wel kalissenhout, kalisjenhout, kalissiehout of gewoon kalisse, en wordt drop ook nog wel kalisse of kalisj genoemd (ook geschreven als caliche).[3]
Dit is een verbastering van het Franse woord voor zoethout, réglisse. Dit was op zijn beurt afkomstig van de uitspraak ricolice, wat zelf een vervorming is van licorice.
Snoep
Zoethoutstokjes werden vooral vroeger in snoepwinkeltjes verkocht. Het glycyrrhizinezuur dat verantwoordelijk is voor de zoete smaak, is 50 keer zoeter dan suiker, maar heeft geen schadelijke werking op de tanden. Het veroorzaakt wel een stijging van de bloeddruk.
Het sap uit de wortel is het basisingrediënt van drop. Eventueel samen met zout salmiak. In 1731 slaagde de Italiaan Giorgio Amarelli erin om het sap uit de wortel tot drop te verwerken. Op die manier werd de industriële verwerking van de zoethoutwortel mogelijk.[4]
Eigenschappen
Aan zoethout worden geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven, en de wortel wordt gebruikt voor de bereiding van kruidenthee.
Glycyrrhiza heeft een lichte glucocorticoïde-achtige werking en werkt mogelijk synergistisch met cortisol. Inhoudsstoffen van de zoethoutwortel (voornamelijk glycyrrhizine, dat structureel verwant is aan corticosteroïden) kunnen zich binden aan glucocorticoidereceptoren en hebben een synergistisch effect op cortisol (verlenging van de halfwaardetijd door remming van het enzym 5-betareductase).[5] Echter, inhoudsstoffen van zoethout kunnen ook enkele van de immunosuppressieve effecten van grote hoeveelheden glucocorticoïden tegengaan.[6]
In hoge doseringen kan de consumptie van zoethout resulteren in bijwerkingen als hypertensie, oedeem, hoofdpijn en kortademigheid. Dergelijke verschijnselen treden in ongeveer 20% van de gevallen op. Voor dergelijke effecten zijn meestal doseringen van ten minste 10 tot 14 gram zoethoutwortel nodig, maar kan in individuele gevallen variëren tussen slechts 1 à 2 gram en bijna 30 gram in andere gevallen. Deze bijverschijnselen verdwijnen weer zodra de consumptie van zoethout wordt gestopt. Suppletie van het mineraal kalium kan deze bijverschijnselen tegengaan.[7]
Zoethoutwortel wordt gebruikt bij personen met een tekort aan cortisol. Glycyrrhiza uralensis wordt in China gebruikt in combinatie met corticosteroïden in de vroege stadia van de ziekte van Addison.[8] Het synergistische effect van zoethout op de cortisolwerking heeft aanleiding gegeven tot zorg wanneer mensen die al een hoge cortisolspiegel hebben zoethout zouden consumeren, hoewel in een klinisch onderzoek geen stijging werd gevonden van de plasma cortisolconcentraties bij gezonde vrijwilligers die acht weken lang dagelijks een heetwaterextract van 100 gram zoethoutwortel (equivalent met 0,7 g/d glycyrrhizinezuur) hadden geconsumeerd.[9]
Contra-indicaties
Wie de neiging heeft tot hoge bloeddruk, dient geen zoethout te gebruiken, aangezien dit de bloeddruk verhoogt.
Bronnen, noten en/of referenties
|
