Wonderboom

Wonderboom
De vruchten en blad van een wonderboom (Ricinus communis).
Taxonomische indeling
Rijk: Plantae (Planten) Stam: Embryophyta (Landplanten) Klasse: Spermatopsida (Zaadplanten) Clade: Bedektzadigen Clade: 'nieuwe' Tweezaadlobbigen Clade: Fabiden Orde: Malpighiales Familie: Euphorbiaceae (Wolfsmelkfamilie) Geslacht: Ricinus (Wonderboom)
soort
Ricinus communis L. (1753)

De wonderboom oftewel Ricinus communis is een snelgroeiende tropische boom. De vrucht van de boom wordt wonderboon genoemd, hoewel de plant niet tot de vlinderbloemenfamilie behoort (zoals de boon), maar tot de wolfsmelkfamilie (Euphorbiaceae). Uit wonderbonen wordt wonderolie geperst. De overblijvende pulp wordt wel als veevoeder gebruikt maar bevat het zeer sterke gif ricine dat eerst door een langdurige hittebehandeling onschadelijk moet worden gemaakt. Uit de overgebleven resten worden ook wel meststoffen gemaakt die in biologische teeltwijzen gebruikt worden.

Wonderbonen zijn erg giftig. Voor kinderen kan de consumptie van vijf à zes zaden al dodelijk zijn, de dodelijke dosis voor volwassenen is 15 à 20 bonen.

De naam Ricinus is het Latijnse woord voor teek, dit waarschijnlijk omdat de bonen een patroon en een bobbel aan het eind vertonen, die overeenkomsten vertonen met de visuele kenmerken van bepaalde teken. In de Middeleeuwen heeft iemand aan Ricinus communis de naam Christuspalm (Palma Christi) gegeven, niemand weet waarom. Het kan symbolisch zijn, maar het kan ook zijn omdat men Ricinus voor vele doeleinden gebruikte en de beoogde resultaten wonderbaarlijk waren (zie wonderolie).

Hoewel de boom oorspronkelijk waarschijnlijk uit Oost-Afrika komt, is hij tegenwoordig wereldwijd verspreid. Je kunt hem vaak vinden op braakliggend terrein en in de buurt van spoorwegen en hij wordt ook vaak decoratief toegepast in parken.

Wonderolie wordt al heel lang door de mens gebruikt. Wonderbonen zijn aangetroffen in Egyptische tomben uit 4000 v.Chr. en het gebruik van wonderolie, onder andere als lampolie, werd beschreven door Griekse reizigers, waaronder Herodotos. In India is de olie al minstens sinds 2000 v.Chr. in gebruik als lampolie en laxeermiddel en ook in China wordt zij al eeuwen gebruikt, voornamelijk medicinaal. Het zou vroeger ook gebruikt zijn als weeënopwekkend middel bij hoogzwangeren.

Hoewel er slechts één soort wonderboom is, is er een veelheid aan verschijningsvormen. Naast kleine bomen komen ook dwergtypen voor die als eenjarige plant worden gekweekt. Verder is er een enorme verscheidenheid in bladvorm en -kleur, wat tot de teelt als sierplant heeft bijgedragen

De wereldwijde productie van wonderbonen ligt op ongeveer 1 miljoen ton per jaar. De belangrijkste producenten bevinden zich in India, China, Brazilië en de voormalige Sovjet-Unie. Er zijn ook een aantal actieve kweekprogramma's

Toepassingen

Een modern voorbeeld van gebruik van olie van de wonderboom is een door DSM gemaakte plasticsoort met olie uit de wonderboom.

Trivia

In Jona 4 (religieus boek) wordt beschreven dat een wonderboom in een dag opgroeit, tot vreugde van de profeet, en daarna weer verwelkt. Deze boom groeide door een wonder van God, doch het is toeval dat de boom in het Nederlands 'wonderboom' heet.

Referenties

  Vrije mediabestanden over Ricinus communis op Wikimedia Commons

Meer informatie is te vinden in Wikispecies, de gids van alle soorten leven, bij pagina: Ricinus communis