Scheren en geschoren worden

Scheren en geschoren worden en Haargroei en haarberoving.

Bij de Merovingische Franken

Bij de Merovingers had de koning lang haar.

In zijn propagandistisch werk over Karel de Grote schrijft Einhard dat Childerik III, de laatste Merovingische vorst, werd afgezet en in een klooster opgesloten en dit, aldus beweert Einhard verkeerdelijk, op last van paus Stephanus II. Overigens, zo schrijft Einhard, was het Merovingisch geslacht reeds lang van zijn kracht beroofd. "Aan de Merovingische vorst bleef, afgezien van zijn titel, slechts de voldoening over op zijn troon te zetelen, met lang haar en volle baard, en de schijn te wekken dat hij regeerde."

Aan deze woorden van Einhard hebben we misschien het verhaal van de "vadsige koningen" te danken. Over deze haartooi, ogenschijnlijk slechts een onbeduidend detail, weten we dat de Frankisch-Merovingische vorsten zich van de overige Franken onderscheidden door hun lange haarlokken, die ze onbelemmerd op hun schouders lieten hangen. Zeer waarschijnlijk hadden zij, zoals hun tijdgenoot, de Byzantijnse dichter en historicus Agathias Scholastikos schrijft, "een scheiding in het midden van hun hoofd, waar vanaf het haar over de schouders en de rug, niet samen- of opgebonden, maar loshangend." Dit lange haar was niet alleen een sociaal herkenningsteken van hun koninklijke macht, maar ook voorwaarde daartoe.

Het is de regel voor Frankische koningen om nooit geschoren te worden; hun haar wordt inderdaad nooit geknipt van kindsbeen af, en hangt in overvloed op hun schouders... Het haar van hun onderdanen wordt ringsom gesneden en het is hen niet toegelaten het verder te laten groeien. — Agathias

Zonder de lange haardos was uitoefening van de koninklijke macht onmogelijk. De "gewone" Franken droegen een lange snor en gevlochten haarstrengen aan beide zijden van hun hoofd, of een paardenstaart. De koning daarentegen mocht zijn haar los hangen en een baard dragen. Daarom was het een grote vernedering en schande wanneer de baard en het hoofdhaar van de koning geschoren werd. Dit toonde dat hij zijn status verloor en hij werd verbannen naar een klooster of zelfs vermoord.

Literatuur

• J. M. Wallace-Hadrill, The Long Haired Kings, 49–70. Oxford, 1962.
• Cameron, Averil, How did the Merovingian kings wear their hair, Revue Belge de philologie et d’histoire 43, 1965. P. 1203–16.
• Diesenberger, Maximilian, Hair, sacrality and symbolic capital in the Frankish kingdoms, in: The Construction of Communities in the early Middle Ages. Texts, Resources and Artefacts, ed. Richard Corradini, Maximilian Diesenberger und Helmut Reimitz (The Transformation of the Roman World 12), Leiden, New York, Köln (Keulen) 2003, p. 173–227.

Bronverwijzingen

• Eduardo Fabbro, University of Colombia, Conspiciously by their absence: long-haired kings, symbolic capital, sacred kingship, and other contemporary myths, http://www.revistasignum.com/signum/index.php/revistasignumn11/article/view/71/69