Darts (sport)

Darts of darten is een spel dat gespeeld wordt met drie darts (pijltjes) en een dartbord. Een oude Nederlandse en in de Vlaamse spreektaal nog gebruikelijke naam van het spel is vogelepik (of het minder gebruikelijke vogeltjepik).

Het spel werd vanouds voornamelijk in Engelse pubs gespeeld, maar sinds de successen van Raymond van Barneveld is de sport ook in Nederland behoorlijk populair geworden. Het bekendste darttoernooi is het World Professional Darts Championship (voorheen ook wel bekend als The Embassy, nu ook wel bekend als The Lakeside), dat jaarlijks op de Lakeside Country Club in het Engelse Frimley Green wordt gespeeld.

De internationale bond is de World Darts Federation (WDF). In onze contreien zijn er de Nederlandse Darts Bond (NDB) en de Belgische Darts Bond (BDB).

Onder invloed van de Engelse commerciële omroep Sky Sports is in 1992 een tweede internationale dartbond opgericht: de Professional Darts Corporation (PDC). De belangrijkste darter van deze bond is Phil Taylor. De bekendste Nederlandse darter bij de PDC was Roland Scholten, tot de overstap van Van Barneveld in februari 2006 en van Jelle Klaasen, Michael van Gerwen en Vincent van der Voort in januari 2007 naar deze bond. Het PDC World Darts Championship wordt tegenwoordig als het meest prestigieuze toernooi gezien, zo is de prijzenpot drie keer zo groot als die van The Lakeside.

Geschiedenis

Darten is een eeuwenoud spel. Waar het precies vandaan komt is niet bekend, maar waarschijnlijk is het begonnen met het gooien van korte speren op bijvoorbeeld omgekeerde bodems van wijntonnen en later op doorgezaagde boomstamschijven. Op de schijven werd een puntentelling aangebracht.^[1]

De term vogelpik is afkomstig van een soortgelijk spel dat vroeger gespeeld werd in cafés. Dit spel bestond uit een roos met ringen, niet zoals het actueel dartbord dus, en een nagemaakte vogel met een scherpe snavel. De vogel werd met een koord aan het plafond opgehangen en de spelers probeerden de snavel van de vogel in de roos te 'zwieren'.

Kansspel of sport?

In 1908 werd de Engelse kroegbaas "Foot" Anakin in Leeds voor de rechter gedaagd, omdat er in zijn café gedart werd. Kansspelen waren destijds verboden in pubs, en justitie claimde dat darten een kansspel was. In de rechtszaal hing de kroegbaas een dartbord op en gooide drie pijlen in de 20. Vervolgens vroeg hij de rechters hetzelfde te doen, wat geen van hen lukte. Hiermee had hij aangetoond dat darts een sport van oefening is en geen kansspel.^[2]

Darten werd steeds populairder, voornamelijk in Engeland, en in 1927 werd een belangrijke stap gezet om de sport internationaal te maken; de News of the World Darts Championship werd georganiseerd. De basisregels werden opgesteld door de National Darts Association, die rond 1924 was opgericht.

De sportattributen

Het dartbord

Het wedstrijdbord dat tegenwoordig gebruikt wordt komt uit Londen. Het dartbord bestaat uit een ronde vezelplaat van 18 millimeter dik, waarop sisalvezelborsteltjes onder grote druk gelijmd en geperst worden. Het geheel wordt omlijst door een metalen band. Het bord wordt voorzien van een vakindeling door middel van verschillende kleuren. Vervolgens wordt er een metalen web op bevestigd dat diezelfde vakindeling heeft. De functie van dit web is er voor te zorgen dat altijd duidelijk is in welk vak een dart gegooid is. Op de buitenzijde wordt een metalen ring aangebracht waarop volgens de vakindeling bepaalde cijfers zijn bevestigd. Deze ring is los te maken, zodat de cijfers ten opzichte van het bord verschoven kunnen worden. Het is de bedoeling dat het vak (bed) 20 middenboven zit. Op deze 20 wordt normaal gesproken het meest gegooid. Hierdoor zal de bodemplaat dan ook in dit vak het eerste kapot gaan. Elke dart die gegooid wordt tast de vezeltjes van het bord aan. Door de lijmlaag valt het bord niet uit elkaar, maar na verloop van tijd wordt op bepaalde plaatsen een opeenhoping van vezeltjes zichtbaar, in de vorm van bulten. Om dit te voorkomen dient het bord om de zoveel tijd gedraaid te worden, zodat het cijfer twintig weer boven een nieuw, minder gehavend deel van het bord staat. De 20 staat wel altijd boven een zwart deel. Moderne sisalvezelborden moeten beslist niet geregeld worden natgemaakt zoals nog wel wordt gedacht.

Nummering op het dartbord

De nummering, die aan de buitenzijde van het dartbord rondom het scorende gedeelte te zien is, lijkt willekeurig te zijn aangebracht, maar hoge scores staan nooit naast elkaar. Er zit geen echte logica in, maar toch is het met opzet zo gedaan. In 1896 ontwierp Jack Bury, een toen 44-jarige timmerman uit Lancaster, de nummering van het dartbord, zoals die nu nog bekend is. Enkele bronnen melden dat Brian Gamlin degene was die de nummering van het dartbord ontworpen had.

Als Gamlin de nummers in telvolgorde had geplaatst, zou er veel minder nagedacht hoeven te worden. Omdat de nummering zo door elkaar loopt, speelt geluk een veel minder belangrijke rol. De nummering is nu zo geplaatst dat naast ieder hoog getal twee lage getallen zitten; 20, 1 en 5; 19, 7 en 3; 18, 1 en 4; 17, 2 en 3. Het gebruik van deze nummering zorgt ervoor dat niet de speler met het meeste geluk wint, maar de speler die de techniek het meest beheerst.

Puntentelling

Het dartbord is verdeeld in ringen en sectoren. De getallen langs de rand geven het aantal punten aan voor een pijltje in de desbetreffende sector. Deze sectoren zijn onderverdeeld in nog een aantal kleinere vakken.

In het midden is de double bull of bull's eye (rood), 50 punten.
Daaromheen de single bull (groen), 25 punten.
Daaromheen een brede ring, het bed (zwart en wit), waarvoor het aantal punten geldt dat op de rand van het bord staat.
Daaromheen een smalle ring, de triple (of treble) ring (rood en groen). Deze levert drie maal het puntenaantal op.
Daaromheen weer een bed.
Daaromheen de double ring (rood en groen) met twee keer het aantal punten dat bij het betreffende vak staat.

Een dart in de buitenste zwarte rand (waar de cijfers staan) of naast het bord levert geen punten op. Ook een bouncer, een dart die van het bord terugkaatst, heeft geen score tot gevolg.

De baan

Voor een wedstrijdbaan is een minimale ruimte nodig met een lengte van 4 meter, een breedte van 3 meter en een hoogte van 3 meter. Thuis kan er ook met een kleinere ruimte worden volstaan. Het dartbord moet zo worden opgehangen dat het midden van het bord (de bullseye) 1,73 meter (5 ft 8 in) boven de vloer hangt. De afstand van de werplijn (oche, uitspraak: 'okkie') tot de voorkant van het dartbord bedraagt 2,37 meter (7 ft 9¼ in). De oche moet minimaal 61 centimeter (2 ft) breed zijn. Ter controle van deze 2 afmetingen kan de diagonale lijn tussen het hart van het dartbord tot de oche gemeten worden. Deze behoort dan 2,93m te zijn. Naast het dartbord hangt vaak een scorebord. Verder moet er voldoende verlichting aanwezig zijn, zodanig dat er geen hinderlijke schaduw op het bord ontstaat als de darts in het bord zitten.

De darts

Zie Dart (pijl) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De darts zijn de pijltjes waarmee op het dartbord gegooid wordt. Een setje darts bestaat uit drie pijlen, en elke pijl bestaat uit vier onderdelen.

Punt (point)

De punt of point is van metaal en zit vastgeklemd in de barrel door een taps toelopend gat. Bij het soft-tip darts is de punt van plastic. Deze punten zijn door de gebruiker zelf te vervangen, omdat de plastic punten snel kunnen afbreken.

Barrel

De barrel is het onderdeel dat de darter vasthoudt en bepaalt het gewicht van de dart. Er bestaan verschillende soorten 'grips': van heel veel profiel naar glad. Ook in breedte en lengte variëren barrels, alsook in gebruikte materialen. Goedkopere barrels worden vervaardigd uit een legering met voornamelijk koper, in duurdere bestaan ze vooral uit nikkel en zilver, de duurste bestaan dan weer vooral uit maximaal 98% tungsten of wolfraam.

Shaft

De shaft is het onderdeel tussen de flight en de barrel. Deze wordt bevestigd met een schroefdraad of direct in de barrel geduwd. De lengte en het materiaal (meestal kunststof of aluminium) varieert. Sinds 2011 wordt er door een Nederlandse fabrikant een combinatie van kevlar en carbon ( extreem licht en stevige materialen) toegepast bij het ontwikkelen van shafts.

Flight

De flight is de stabilisator van de dart. Flights variëren in lengte en breedte. Normaal gesproken heeft een flight 4 vleugels, maar tegenwoordig zijn ze er ook met 3 vleugels, de tri-fin.

De dart mag niet zwaarder zijn dan 50 gram en niet langer zijn dan 30,5 centimeter.

Spelverloop

Er zijn verschillende manieren om te darten, maar de bekendste gaat als volgt: elke speler krijgt 501 punten (dit kan in andere varianten ook 301, 701 of zelfs 1001 zijn) die hij/zij moet wegspelen door om de beurt drie pijltjes te gooien. De speler moet precies op 0 uitkomen, de laatste beurt wordt niet meegerekend als het puntenaantal daarmee onder de 0 zou komen. De laatste pijl moet altijd een double zijn (dus de buitenste ring of de Bull's eye). Degene die als eerste op 0 uitkomt wint de game of leg. Meestal wint diegene die als eerste drie legs wint, de set, soms wordt ook gespeeld met het twee legs is 1 set principe. De uiteindelijke winnaar hangt af van de afspraak: bij bijvoorbeeld een best-of-9-sets wint de speler die het eerste vijf sets wint.

Een andere bekende spelvorm, en zeker voor beginners interessant, is tac-tics. Hierbij moet iedere speler proberen zo snel mogelijk de getallen 10 t/m 20 en de bull drie keer te raken (dicht gooien). Punten kunnen gescoord worden voor iedere keer dat een speler een getal raakt nadat hij/zij dit getal dicht heeft gegooid en de tegenstander nog niet. De winnaar is degene die als eerste alle getallen heeft dichtgegooid en de meeste punten heeft. Bij grotere groepen kan dit spel ook met teams worden gespeeld, van bijvoorbeeld 2 of meer personen, of zelfs met meerdere teams, hoewel dan de punten moeten worden vervangen door strafpunten.

Dan zijn er verder nog minder bekende spelsoorten die als oefening of gewoon voor de lol gebruikt worden, zoals: follow me (of big 6), killers, cricket, halveren,etc.

Terminologie

Zoals bij elke sport heeft ook darten zijn eigen terminologie. Aangezien de oorsprong in Engeland ligt zijn alle termen Engels, hoewel er voor sommige wel Nederlandse vertalingen zijn.

9-darter: Game bij 501, die met het minimum van 9 pijlen uitgegooid is.
Bed & Breakfast: Eén pijl in de single 5, één in de single 20 en één in de single 1. Dit is afkomstig van de vroeger Bed & Breakfast prijzen, de prijs was 26 pence.
Bottom of the house: Dubbel 3.
Bouncer: Dart die van het bord terugkomt en geen score tot gevolg heeft.
Bull('s eye) (of roos): Midden van het bord; 50 punten. Ook wel dubbel bull genoemd.
Double (of dubbel): De buitenste smalle ring van het bord en de bull's eye. Hierbij is de score het dubbele van het aangegeven getal.
Double Trouble: Het langdurig niet kunnen finishen op een dubbel.
Madhouse: Dubbel 1.
Matchdart: De dart die gegooid wordt, waarmee de wedstrijd kan worden gewonnen.
Maximum: Score van 180, het maximaal haalbare met drie darts.
Maximum finish: Hoogste uitgooi: 170 (T20, T20, bull's eye).
Robin Hood: Situatie waar de punt van een pijl in de flight van een andere pijl die al in het bord zit wordt gegooid (pijl op pijl). Dit is te vergelijken met de legende van Robin Hood die een pijl splijt met de volgende pijl die hij afschiet.
Shanghai: Een combinatie van een triple, een single, en een double, alle drie van hetzelfde getal. Wordt meestal alleen gebruikt als term bij het getal 20. 120 wordt namelijk zo goed als altijd op deze wijze uitgegooid (shanghai 20).
Single: De 2e, 4e of 5e ring van buitenaf. Hierbij is de score gelijk aan het aangegeven getal. Voor de 5e ring (single bull) betekent dit 25 punten.
Staphorst (ook wel homo genoemd): Eén pijl in de single 5, één in de single 20 en één in de single 1.
Tops: Dubbel 20.
Treble (of triple): De 3e ring van buitenaf. Hierbij is de score het drievoudige van het aangegeven getal.

Bekende darters

Hieronder volgt de top 10 van zowel de WDF-ranglijst (mannen^[3] en vrouwen^[4]) als de PDC-ranglijst^[5]. Veel bekende darters hebben een eigen bijnaam. Deze bijnamen worden meestal gebaseerd op hun achternaam, uiterlijk of karakter.

Zie de Lijst van bekende darters voor een uitgebreider overzicht, inclusief de bijnamen.

World Darts Federation (BDO)	World Darts Federation (BDO)	Professional Darts Corporation (PDC)
mannen (15-11-2011)	vrouwen (15-11-2011)	mannen (06-11-2011)
1. Martin Adams	1. Deta Hedman	1. Phil Taylor
2. Scott Waites	2. Julie Gore	2. Adrian Lewis
3. Dean Winstanley	3. Trina Gulliver	3. James Wade
4. Robbie Green	4. Lorraine Farlam	4. Gary Anderson
5. Gary Robson	5. Karen Lawman	5. Simon Whitlock
6. Jan Dekker	6. Anastasia Dobromyslova	6. Mark Webster
7. John Walton	7. Irina Armstrong	7. Wes Newton
8. Tony O'Shea	8. Karin Krappen	8. Raymond van Barneveld
9. Ross Montgomery	9. Francis Hoenselaar	9. Paul Nicholson
10. Willy van de Wiel	10. Cindy Pardy	10. Terry Jenkins