Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Lijst van religies en spirituele tradities: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(beperkt Toc)
(verschuiven, kleine weglatingen, toevoegingen)
Regel 1: Regel 1:
Hieronder volgt een '''lijst van [[religie]]s''' en spirituele tradities, per categorie zoveel mogelijk gerangschikt volgens de chronologie van hun ontstaan.  
Hieronder volgt een '''lijst van [[religie]]s''' en spirituele tradities, per categorie zoveel mogelijk gerangschikt volgens de chronologie van hun ontstaan.  
<div class="toclimit-3">{{inhoud links}}</div></div>
<div class="toclimit-3">{{inhoud links}}</div></div>
De gebruikte classificatie is slechts één uit vele mogelijkheden. Een groep wordt in een categorie zo dicht mogelijk bij het begin van de lijst ondergebracht als die categorie dat toestaat. Zelfs als meerdere definities van een religie of spirituele traditie mogelijk zouden zijn wordt deze dus in principe maar eenmaal vermeld.  
Onderstaande classificatie is slechts één uit vele mogelijkheden. Een groep wordt in een categorie zo dicht mogelijk bij het begin van de lijst ondergebracht als die categorie dat toestaat. Als meerdere definities of sorteringen van een religie of spirituele traditie mogelijk zijn wordt deze mogelijk maar eenmaal vermeld.  


==[[Dharma|Dharmische]] levensbeschouwingen==
==[[Dharma|Dharmische]] levensbeschouwingen==
Regel 52: Regel 52:


===[[Ayyavazhi]]===
===[[Ayyavazhi]]===
* Zie [[:en:Ayyavazhi|Engelstalige Wikipedia]]


===[[Boeddhisme]]===
===[[Boeddhisme]]===
Regel 97: Regel 96:
(Vanaf circa 2e eeuw, vroege boeddhistische tantrabeoefening in [[India]], vanaf 3e eeuw naar China)
(Vanaf circa 2e eeuw, vroege boeddhistische tantrabeoefening in [[India]], vanaf 3e eeuw naar China)
=====Scholen in [[Volksrepubliek China|China]]=====
=====Scholen in [[Volksrepubliek China|China]]=====
*[[Amitabha-Boeddhisme]] („Amidisme”, „Zuivere Land Boeddhisme”, China sinds circa 150 n.Chr. door Pers [[An Shi Kao]] (uit Parthië))  
*[[Amitabha-boeddhisme]] („Amidisme”, „Zuivere Land Boeddhisme”, China sinds circa 150 n.Chr. door Pers [[An Shi Kao]] (uit Parthië))  
**[[Jodo-shu]]
**[[Jodo-shu]]
**[[Jodo Shinshu]]
**[[Jodo Shinshu]]
Regel 131: Regel 130:
*[[Echte boeddha school]]
*[[Echte boeddha school]]
*[[Shingon]] (Japan, vanaf 9e eeuw, via Chinese Chen-yen)
*[[Shingon]] (Japan, vanaf 9e eeuw, via Chinese Chen-yen)
*[[Tibetaans boeddhisme]] (sinds 642 n.Chr. vanuit [[India]]):
*[[Tibetaans boeddhisme]] („[[lamaïsme]]”, sinds 642 n.Chr. vanuit [[India]]):
**[[Nyingma]]pa („Roodhoeden”: oudste, niet-monastieke school, sinds 817 vanuit India door [[Padmasambhava]])
**[[Nyingma]]pa („Roodhoeden”: oudste, niet-monastieke school, sinds 817 vanuit India door [[Padmasambhava]])
**Narmapa („Nieuwe School”):
**Narmapa („Nieuwe School”):
***[[Kagyü]]pa („Mondelinge Traditie” sinds circa 1040, door Khyungpo Nyaljor vanuit Kadampa traditie in India ([[Atisha]]))
***[[Kagyü]]pa („Mondelinge Traditie” sinds circa 1040, door Khyungpo Nyaljor vanuit Kadampa traditie in India ([[Atisha]]))
***[[Kadam]]pa (sinds 1042 herintroductie in Tibet door [[Atisha]])
***[[Kadam]]pa (sinds 1042 herintroductie in Tibet door [[Atisha]])
****[[Nieuwe kadampa]] (Kadampaboeddhistische traditie die in 1991 door Geshe Kelsang Gyatso werd gesticht met als doel de essentie van Boeddha’s leringen te behouden en bevorderen in een vorm die geschikt is voor de moderne wereld en de moderne manier van leven)
***[[Sakya (boeddhisme)|Sakyapa]] („Grijze Aarde Traditie” sinds 1073, door Khon Konchol Gyalpo vanuit Kadampa traditie)
***[[Sakya (boeddhisme)|Sakyapa]] („Grijze Aarde Traditie” sinds 1073, door Khon Konchol Gyalpo vanuit Kadampa traditie)
***[[Gelug]]pa („Geelhoeden”, circa 1385 vooral vanuit de Kadampa traditie door [[Gyalwa Tsongkhapa]] uit Tibet; zijn leerling was de eerste van de 14 [[dalai lama]]’s)
***[[Gelug]]pa („Geelhoeden”, circa 1385 vooral vanuit de Kadampa traditie door [[Gyalwa Tsongkhapa]] uit Tibet; zijn leerling was de eerste van de 14 [[dalai lama]]’s)
***[[Jonang]]pa (Kleine traditie, bijna verdwenen in de 17e eeuw)
***[[Jonang]]pa (Kleine traditie, bijna verdwenen in de 17e eeuw)
***[[Rimé-beweging]] (oecumenische filosofie, eind 19e eeuw door [[Jamgon Kongtrül]] [[Lodrö Thaye]] in Oost-Tibet)
***[[Rimé-beweging]] (oecumenische filosofie, eind 19e eeuw door [[Jamgon Kongtrül]] [[Lodrö Thaye]] in Oost-Tibet)
***[[Nieuwe kadampa]] (Kadampaboeddhistische traditie die in 1991 door Geshe Kelsang Gyatso werd gesticht met als doel de essentie van Boeddha’s leringen te behouden en bevorderen in een vorm die geschikt is voor de moderne wereld en de moderne manier van leven)
***(nieuwe) [[bön]], stamt ook af van de voorboeddhistische religie in Tibet.


===[[Jaïnisme]]===
===[[Jaïnisme]]===
Regel 181: Regel 181:


===[[Noachide]]n===
===[[Noachide]]n===
* (minimumvereisten voor niet-joden, volgens (rabbijns) jodendom)


===[[Zoroastrianisme]]===
===[[Zoroastrianisme]]===
Regel 190: Regel 191:
===[[Jodendom]]===
===[[Jodendom]]===
====Huidige richtingen====
====Huidige richtingen====
=====Rabbijns Jodendom=====
=====Rabbijns jodendom=====
*[[Orthodox jodendom]]
*[[Orthodox jodendom]]
**[[Charedisch jodendom]]
**[[Charedisch jodendom]]
Regel 262: Regel 263:
*[[Baptisme]] (''Congregationalisme'', sinds 1639, onder andere ''Billy Graham'')
*[[Baptisme]] (''Congregationalisme'', sinds 1639, onder andere ''Billy Graham'')
*[[Quakers|Genootschap der Vrienden]] (Quakers, sinds circa 1650)
*[[Quakers|Genootschap der Vrienden]] (Quakers, sinds circa 1650)
*[[Hernhutters]] (Evangelische Broedergemeente of Moravische Kerk, sinds 1722 vanuit Tsjechische reformatie, waaronder Piëtisme en Calvinisme)
*[[Hernhuters]] (Evangelische Broedergemeente of Moravische Kerk, sinds 1722 vanuit Tsjechische reformatie, waaronder Piëtisme en Calvinisme)
*[[Methodisten|Methodisme]] (sinds circa 1730, vanuit Anglicanisme onder invloed van Moravische Kerk en Nederlandse theoloog [[Jacobus Arminius]])
*[[Methodisten|Methodisme]] (sinds circa 1730, vanuit Anglicanisme onder invloed van Moravische Kerk en Nederlandse theoloog [[Jacobus Arminius]])
*[[Leger des Heils|Leger des Heils bewegingen]] (''Salvation Army'', sinds 1865, vanuit Methodisme in Engeland)
*[[Leger des Heils|Leger des Heils bewegingen]] (''Salvation Army'', sinds 1865, vanuit Methodisme in Engeland)
Regel 271: Regel 272:
*[[Adventisme]] (vanuit Baptisme sinds circa 1830)
*[[Adventisme]] (vanuit Baptisme sinds circa 1830)
**[[Zevendedagsadventisten|Zevendedagsadventisme]] (sinds circa 1860)
**[[Zevendedagsadventisten|Zevendedagsadventisme]] (sinds circa 1860)
*[[Apostolischen]] (sinds circa 1830, [[Het Réveil|Reveil]] vanuit Presbyterianisme, Anglicanisme, Baptisme, Quakers, Rooms-katholicisme)
*[[Apostolischen]] (sinds circa 1830, [[Het Réveil|Reveil]] vanuit presbyterianisme, anglicanisme, baptisme, quakers, rooms-katholicisme)
*[[Kerk van de Levende God, Pilaar en Steun van de Waarheid, Licht van de Wereld]] (sinds 1926)
*[[Kerk van de Levende God, Pilaar en Steun van de Waarheid, Licht van de Wereld]] (sinds 1926)


====Andere christelijke kerken of groepen====
=====Andere christelijke kerken of groepen=====
''(niet katholiek; niet protestants)''
''(niet katholiek; niet protestants)''
*[[Jehovah's Getuigen]] (sinds 1874, met o.a. Adventistische invloeden)
*[[Jehovah's Getuigen]] (sinds 1874, met o.a. adventistische invloeden)


===Nieuwe religies op christelijke basis===
====Nieuwe religies op christelijke basis====
*[[Mormonen|Mormonisme]] (sinds circa 1830)
*[[Mormonen|Mormonisme]] (sinds circa 1830)
*[[Rastafari]]beweging
*[[Rastafari]]beweging
Regel 487: Regel 488:
* [[Bhagwan Sri Rajneesh|Osho]]/[[Bhagwan Sri Rajneesh|Rajneeshisme]]
* [[Bhagwan Sri Rajneesh|Osho]]/[[Bhagwan Sri Rajneesh|Rajneeshisme]]
* [[Sathya Sai Baba]]
* [[Sathya Sai Baba]]
**[[Kardecist Spiritisme]]
* [[Sant Mat]]
* [[Sant Mat]]
* [[Self Realisation Fellowship]] (volgelingen Swami Paramahansa Yogananda)
* [[Self Realisation Fellowship]] (volgelingen Swami Paramahansa Yogananda)
Regel 504: Regel 504:


'''Op het jodendom gerichte nieuwe religieuze bewegingen'''
'''Op het jodendom gerichte nieuwe religieuze bewegingen'''
* [[Talmidaïsme]]
* [[Na Nach]]
* [[Afrikaanse Hebreeërs]]


'''Nieuwe religieuze bewegingen met islamitische wortels'''
'''Nieuwe religieuze bewegingen met islamitische wortels'''
Regel 544: Regel 543:
* [[Padwerk]]
* [[Padwerk]]
* [[Spiritisme]]
* [[Spiritisme]]
**[[Kardecist Spiritisme]]
* [[Thelema]]
* [[Thelema]]
** [[A∴A∴]] (Argenteum Astrum)
** [[A∴A∴]] (Argenteum Astrum)
Regel 659: Regel 659:
*[[Neohumanisme (filosofie)|Neohumanisme]]
*[[Neohumanisme (filosofie)|Neohumanisme]]
*[[Sjamanisme]]
*[[Sjamanisme]]
****oude [[bön]]religie
*[[Suitheïsme]]
*[[Suitheïsme]]
*[[Theïsme]]
*[[Theïsme]]

Versie van 8 mei 2015 13:59

Hieronder volgt een lijst van religies en spirituele tradities, per categorie zoveel mogelijk gerangschikt volgens de chronologie van hun ontstaan.

Onderstaande classificatie is slechts één uit vele mogelijkheden. Een groep wordt in een categorie zo dicht mogelijk bij het begin van de lijst ondergebracht als die categorie dat toestaat. Als meerdere definities of sorteringen van een religie of spirituele traditie mogelijk zijn wordt deze mogelijk maar eenmaal vermeld.

Dharmische levensbeschouwingen

Levensbeschouwingen met het concept van Dharma, ook wel hoofdreligies uit het historische India

Hindoeïstische religies

Vaak panentheïstisch (God is in zowel als voorbij de schepping). Ook andere vormen, zoals non-theïstische levensbeschouwingen, komen voor.

Shaivisme

(vroege verbinding met samnyasa, yoga, tantra en ascese; God is oneindige Hoogste Bewustzijn)

Shaktisme

(vanaf circa 400, gebaseerd op tantra's en yoga; verering van de Hoogste Moeder-God om te komen tot het oneindige Hoogste Bewustzijn)

Smartisme

(hervormd door Shankara in de 9e eeuw; aanbidden zes vormen van God; vnl.jnana yoga)

Vaishnavisme

(met een persoonlijk godsbeeld, devotioneel en met avatara's)

Agama Hindoe Darma (Indonesisch hindoeïsme)

(sinds 2e eeuw vanuit India via Java en West Borneo)

De Zes Hoofdscholen van de hindoefilosofie

Ayyavazhi

Boeddhisme

Historische 18 vroege boeddhistische scholen

(bestaand tussen 500 en 300 v.Chr. in Zuid-Azië, met uitzondering van het Theravada verdwenen)

Theravada (School der Ouderen)

(meest traditionele school, nadruk op leringen in de Pali Canon en naleving van de Vinaya; hieronder alleen de nog bestaande groeperingen)

Mahayana (Grote Voertuig)

(vanaf eerste eeuw n.Chr. vanuit India, opbloei vanuit historische Mahāsamghika school (sinds 383 v.Chr.))

Mantrayana

(Vanaf circa 2e eeuw, vroege boeddhistische tantrabeoefening in India, vanaf 3e eeuw naar China)

Scholen in China
Scholen in Japan

Vajrayana (Diamanten Voertuig of Tantrayana)

(Tantra yoga vanuit Madhyamaka en Yogacara, de combinatie van Theravada boeddhisme en Mahayana boeddhisme: vanaf circa 300 n.Chr. in India, onder andere Bengalen, Assam en Uddiyana)

  • Chen-yen (of Mi-tsung, China vanuit India, vanaf circa 660)
  • Echte boeddha school
  • Shingon (Japan, vanaf 9e eeuw, via Chinese Chen-yen)
  • Tibetaans boeddhisme („lamaïsme”, sinds 642 n.Chr. vanuit India):
    • Nyingmapa („Roodhoeden”: oudste, niet-monastieke school, sinds 817 vanuit India door Padmasambhava)
    • Narmapa („Nieuwe School”):
      • Kagyüpa („Mondelinge Traditie” sinds circa 1040, door Khyungpo Nyaljor vanuit Kadampa traditie in India (Atisha))
      • Kadampa (sinds 1042 herintroductie in Tibet door Atisha)
        • Nieuwe kadampa (Kadampaboeddhistische traditie die in 1991 door Geshe Kelsang Gyatso werd gesticht met als doel de essentie van Boeddha’s leringen te behouden en bevorderen in een vorm die geschikt is voor de moderne wereld en de moderne manier van leven)
      • Sakyapa („Grijze Aarde Traditie” sinds 1073, door Khon Konchol Gyalpo vanuit Kadampa traditie)
      • Gelugpa („Geelhoeden”, circa 1385 vooral vanuit de Kadampa traditie door Gyalwa Tsongkhapa uit Tibet; zijn leerling was de eerste van de 14 dalai lama’s)
      • Jonangpa (Kleine traditie, bijna verdwenen in de 17e eeuw)
      • Rimé-beweging (oecumenische filosofie, eind 19e eeuw door Jamgon Kongtrül Lodrö Thaye in Oost-Tibet)
      • (nieuwe) bön, stamt ook af van de voorboeddhistische religie in Tibet.

Jaïnisme

Sikhisme (Sikhreligie)

(„Er is geen hindoe en er is geen moslim” (Guru Nanak); Nirguna bhakti mede geïnspireerd door vaishnavisme, soefisme, siddha’s (zowel hindoe als boeddhistisch) en Nath yogi’s; vanaf circa 1500) [1]

Bestaande stromingen in volgorde van hun ontstaan (vetgedrukt waren tot 1880 de vier orthodoxe stromingen):

Openbaringsreligies

Geloven in één God; ook wel klassiek monotheïsme

Noachiden

  • (minimumvereisten voor niet-joden, volgens (rabbijns) jodendom)

Zoroastrianisme

Abrahamitische religies

Geloven in één God; ook wel klassiek monotheïsme; zien zichzelf (als letterlijke of geestelijke) afstammelingen van aartsvader Abraham

Jodendom

Huidige richtingen

Rabbijns jodendom
Niet-rabbijns jodendom

Verdwenen of voormalig joodse groepen

Verdwenen joodse richtingen
Talmidaïsme
Verborgen jodendom
Messiaanse bewegingen
Samaritanisme

Mandaeërs

(zie ook Gnosticisme)

Christendom

Zie ook de Lijst van richtingen in het Christendom

Niet-Chalcedonisch christendom

Historische (verdwenen) Arianisme (niet-trinitarisch)

(rond 280 vertegenwoordigd door Arius, presbyter van Alexandrië, vanaf 325 schisma met roomse kerk; verdwenen rond 8e eeuw)

Nestorianisme

(sinds 431, schisma Kerk van het Oosten of Oost-Syrische Kerk en Byzantijnse Moederkerk)

Oriëntaalse of Oude Orthodoxie

(sinds 451, schisma met Byzantijnse Moederkerk)

Chalcedonisch christendom

Oosterse of Nieuwe Orthodoxie

(sinds 1054, schisma met Roomse Kerk)

Rooms-katholicisme

(sinds 1054, schisma met Oosterse-orthodoxe Kerk)

Protestantisme
Andere christelijke kerken of groepen

(niet katholiek; niet protestants)

Nieuwe religies op christelijke basis

Islam

Ahmadiyya
Jezus-moslims
Kharidjieten (Khawarij)
Koranische islam
Sjiisme (Shia)
Soennisme (Soena)
Soefisme
Volksislam
Zikrisme

Bábisme

Bahai

Historisch gnosticisme (verdwenen) en gnostiek (verdwenen)

(zie ook niet sektarische en transsektarische bewegingen)

Endemische religies

De mondeling overgeleverde canon van autochtone volkeren, veelal met een vorm van animisme

Niet-geopenbaarde levensbeschouwingen

Filosofieën die niet werden geopenbaard door een heilige profeet

Duivelsaanbidding

Syncretische godsdiensten

Religies die ontstaan zijn door fusie van andere religies of religies die alle of enkele religies als varianten van hetzelfde beschouwen

Entheogene (hallucigene) religies

Godsdiensten gebaseerd rond (bepaalde) geestelijk inspirerende substanties (drugs)

Nieuwe religieuze bewegingen

Op het hindoeïsme afgestemde nieuwe religieuze bewegingen

Op het boeddhisme gerichte nieuwe religieuze bewegingen

Op het jodendom gerichte nieuwe religieuze bewegingen

Nieuwe religieuze bewegingen met islamitische wortels

Op het christendom gerichte nieuwe religieuze bewegingen

Chinees georiënteerde nieuwe religieuze bewegingen

Op Japan georiënteerde nieuwe religieuze bewegingen

Op Korea georiënteerde nieuwe religieuze bewegingen

Op Vietnam georiënteerde nieuwe religieuze bewegingen

Westerse esoterische groepen

Neopaganisme of modern heidendom

Inheemse nieuwe religieuze bewegingen

Afrikaanse Diaspora / Latijns-Amerikaanse nieuwe religieuze bewegingen

Blanke suprematie religies

„Alien” godsdiensten

Overige nieuwe religieuze bewegingen

Mystiek

Levensbeschouwelijke hoofdcategorieën

(vada = leer van het ....)

Weblinks

Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Lijst_van_religies_en_spirituele_tradities&oldid=168519"