Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Das wohltemperierte Klavier
Das wohltemperierte Klavier (vaak afgekort tot WTK) [1] ofwel "het welgetempereerde (= goed gestemde) klavier" is een belangrijke compositiecyclus van Johann Sebastian Bach, geschreven voor toetsinstrument (doorgaans wordt daar klavecimbel mee bedoeld).
Stemming
Het goedgestemde slaat op de in die tijd revolutionaire welgetempereerde stemming van het instrument, een stemming waardoor het mogelijk was om in alle toonsoorten (redelijk) zuiver te spelen. In tegenstelling tot wat velen denken is dit nog niet hetzelfde als de tegenwoordig gangbare gelijkzwevende stemming.
Betekenis
Vanwege de staalkaart aan fuga's en polyfone technieken wordt het werk gezien als een standaardwerk ter bestudering van contrapuntische techniek in de late barokmuziek. Vele pianostudenten dienen verplicht een aantal prelude's en fuga's uit dit werk te studeren in hun opleiding.
Indeling
Het werk bestaat uit twee cycli, in twee banden, met in ieder boek voor iedere majeur- en mineurtoonsoort een prelude gevolgd door een fuga; in ieder boek zijn er derhalve 24 preludes met een bijbehorende fuga. De rangschikking is in beide banden chromatisch oplopend.
Veel componisten volgden Bach en componeerden ook een cyclus van 24 preludes en fuga's. Zo liet Dmitri Sjostakovitsj zich beïnvloeden door Das Wohltemperierte Klavier toen hij zijn 24 Preludes en Fuga's op.87 schreef. Hij rangschikte ze echter niet zoals Bach maar zoals Frédéric Chopin dat met zijn 24 preludes op.28 had gedaan. Chopin overigens liet zijn preludes niet volgen door een fuga en ook Sjostakovitsj heeft een serie van 24 preludes zonder fuga's gecomponeerd (zijn op.34).
De delen
De preludes en fuga's van band 1:
| Prelude en fuga nr | Toonsoort | aantal stemmen van de fuga | Prelude en fuga nr | Toonsoort | aantal stemmen van de fuga | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | C groot | 4 | 2 | c klein | 3 | |
| 3 | Cis groot *[2] | 3 | 4 | cis klein | 5 | |
| 5 | D groot | 4 | 6 | d klein | 3 | |
| 7 | Es groot | 3 | 8 | es klein | 3 | |
| 9 | E groot | 3 | 10 | e klein | 2 | |
| 11 | F groot | 3 | 12 | f klein | 4 | |
| 13 | Fis groot | 3 | 14 | fis klein | 4 | |
| 15 | G groot | 3 | 16 | g klein | 4 | |
| 17 | As groot | 4 | 18 | gis klein | 4 | |
| 19 | A groot | 3 | 20 | a klein | 4 | |
| 21 | Bes groot | 3 | 22 | bes klein | 5 | |
| 23 | B groot | 4 | 24 | b klein | 4 |
De preludes en fuga's van band 2
| Prelude en fuga nr | Toonsoort | aantal stemmen van de fuga | Prelude en fuga nr | Toonsoort | aantal stemmen van de fuga | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | C groot | 3 | 2 | c klein | 4 | |
| 3 | Cis groot * | 3 | 4 | cis klein | 3 | |
| 5 | D groot | 4 | 6 | d klein | 3 | |
| 7 | Es groot | 4 | 8 | es klein | 4 | |
| 9 | E groot | 4 | 10 | e klein | 3 | |
| 11 | F groot | 3 | 12 | f klein | 3 | |
| 13 | Fis groot | 3 | 14 | fis klein | 3 | |
| 15 | G groot | 3 | 16 | g klein | 4 | |
| 17 | As groot | 4 | 18 | gis klein | 3 | |
| 19 | A groot | 3 | 20 | a klein | 3 | |
| 21 | Bes groot | 3 | 22 | bes klein | 4 | |
| 23 | B groot | 4 | 24 | b klein | 3 |
Uitvoeringen
Tegenwoordig wordt het werk of losse delen ervan ook vaak op piano uitgevoerd. Indien men de gehele cyclus speelt is de totale duur ongeveer 3 uur.
Literatuur
- Hans Brandts Buys: Het Wohltemperierte Klavier van Johann Sebastian Bach. Ontstaan, geschiedenis en bouw van het werk benevens bespreking van vele vraagstukken, aanteekeningen en verklaringen ten dienste van luisteraars en bespelers van toetsinstrumenten, bewonderenden ter uitbreiding hunner kennis, onbekenden ter wegwijzing naar deze schatten, voorzien van tabellen en verlucht met vele notenvoorbeelden. Van Loghum Slaterus' Uitgeversmaatschappij N.V., Arnhem in 't jaar MCMXLII
- Alfred Dürr: Johann Sebastian Bach – Das Wohltemperierte Klavier. Bärenreiter, Kassel 1998, ISBN 3-7618-1229-9
- Christof Wolff: Bach, The learned musician.
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties: