Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Zomergasten (televisieprogramma)
| Zomergasten | ||
| Peter van Ingen was de eerste Zomergasten-presentator. Hij vervulde deze rol van 1988 tot 1995. | ||
| Peter van Ingen was de eerste Zomergasten-presentator. Hij vervulde deze rol van 1988 tot 1995. | ||
| Genre | Interview | |
| Speelduur | 3 uur | |
| Bedenker(s) | Krijn ter Braak | |
| Presentatie | Wilfried de Jong (2013-2014) | |
| Redactie | Marijntje Denters Jurgen van Uden Martien Vlietman | |
| Eindredactie | Peter van Ingen | |
| Regie | Edith Ruyg | |
| Intromuziek | Bugge Wesseltoft "Existence" (1998) | |
| Land |  Nederland
| |
| Taal | Nederlands | |
| Locatie(s) | Studio Plantage (tot 2010) Media Park (2011-heden) | |
| Gerelateerde series | Wintergasten | |
| Productie | ||
| Producent(en) | Nicole Frints | |
| Uitzendingen | ||
| Start | 1988 | |
| Afleveringen | 129 | |
| Seizoen(en) | 26 | |
| Netwerk(en) | VPRO | |
| Zender(s) | Nederland 2 | |
| Website | ||
| (en) IMDb-profiel | ||
Zomergasten is een Nederlands televisieprogramma van de VPRO dat elk jaar in de zomer, meer bepaald rond augustus, op zondagavond rechtstreeks uitgezonden wordt. Het programma bestaat sinds 1988 en werd bedacht door Krijn ter Braak. In een avondvullend programma mag iedere zondag een bekende of interessante Nederlander, Vlaming of Nederlandssprekende buitenlander zijn of haar favoriete televisieavond samenstellen. De gast komt meestal uit de literatuur, wetenschap, televisie, de politiek of het bedrijfsleven. De gekozen fragmenten worden getoond en aan de hand daarvan wordt de gast geïnterviewd door een interviewer/presentator. Het programma is in zijn anno 2013 25-jarig bestaan uitgegroeid tot een van de bekendste programma's van de Nederlandse publieke omroep. Na elke aflevering van het programma wordt sinds een aantal jaren een film uitgezonden die door de zomergast van de avond werd uitgekozen.
Geschiedenis
Het programma kwam in 1988 tot stand nadat men binnen de VPRO al enkele jaren op zoek was naar een format om in de zomer uitzendingen te kunnen verzorgen zonder terug te vallen op herhalingen van het afgelopen seizoen. Die winter was vanuit financieel perspectief zo kostbaar geweest dat men voor de zomer slechts 50.000 gulden beschikbaar had — dit is het bedrag dat door toenmalig zakelijk leider Johan Berends is genoemd, presentator van het eerste uur Peter van Ingen houdt het op ruim het dubbele.[1][2] Uiteindelijk kwam programmamaker en hoofd televisiedrama Krijn ter Braak met het idee van een avondvullend interview, afgewisseld met tv-fragmenten die werden toegelicht door de gast in kwestie. Niet alleen kon men zo een belangrijk deel van de zendtijd vullen met een inhoudelijk sterk programma en ontdook men door de lengte de door veel VPRO'ers gehate STER-reclameblokken, maar de productie was ook vrij goedkoop; er was slechts één studio nodig, en de gasten werden aangemoedigd fragmenten te kiezen die de VPRO reeds in bezit had om daarmee de kosten voor de beeldrechten te reduceren.
Waar de inspiratie voor Zomergasten vandaan kwam is een bron voor discussie. Over het algemeen wordt aangenomen dat het ontleend was aan de Marathoninterviews die al sinds 1986 op de VPRO-radio werden uitgezonden en qua lengte, type gasten en thematiek meerdere overeenkomsten vertoonden. In een ingezonden brief aan de Volkskrant in juli 2012 sprak Ter Braak, in een reactie op een eerdere brief, dat echter tegen. "Mocht er van VPRO-zijde nog eens iets over Zomergasten gepubliceerd of gezegd worden, weet dan dat het idee ervoor niet is ontleend aan de Marathoninterviews. De duur van de Marathoninterviews is mogelijk later wel eens door mij in stelling gebracht toen er bezwaren opgeworpen werden tegen de lange duur, vier uur, die ik voor Zomergasten in gedachten had. Ik bracht toen naar voren: waarom zou een spanningsboog van vier uur op de radio wel en op de televisie niet kunnen."[3]
Toenmalig hoofdredacteur van de VPRO Roelof Kiers toonde zich enthousiast over het initiatief van Ter Braak, en samen met een aantal andere programmamakers werd het verder uitgewerkt. Voor de functie van presentator annex interviewer werd gekozen voor de toen 37-jarige journalist Peter van Ingen. Van Ingen was reeds in vaste dienst bij de omroep en zijn honorarium was derhalve geen grote kostenpost. De opnames werden gemaakt in een televisiestudio binnen de Amsterdamse Plantage, in een huiselijke setting met twee fauteuils waar een tv-toestel naast stond. Ter Braak zelf nam de eindredactie en de regie op zich, en zou dat blijven doen tot hij na een zakelijk conflict in 1990 bij de VPRO vertrok. Zijn naam werd vervolgens van de aftiteling geschrapt, maar bij latere uitzendingen is op initiatief van Kiers de zinsnede "Naar een idee van Krijn ter Braak" toegevoegd. Ook tegenwoordig wordt zijn naam aan het eind van de uitzending nog vermeld.
Presentatoren
Peter van Ingen
Op 3 juli 1988 ontving Van Ingen de eerste Zomergast; televisiepresentator en kunstjournalist Pierre Janssen. Destijds duurden de afleveringen vier uur en volgden ze direct op het NOS Journaal of werden ze daardoor onderbroken; interviewer en geïnterviewde hadden de nieuwsuitzending eveneens gezien en zouden er in sommige gevallen bij (her)aanvang ook commentaar op leveren. Tevens werden niet alle uitzendingen daadwerkelijk live uitgezonden: Van Ingen wilde graag met zijn nog jonge kinderen op vakantie kunnen in de zomer, dus sommige interviews waren van tevoren opgenomen. Dat eerste jaar zouden nog vier gasten plaatsnemen op de stoel; schrijfster Renate Rubinstein (die zich uitermate televisieverslaafd verklaarde), regisseur Pieter Verhoeff (die naar eigen zeggen enkel gekozen was vanwege een formatvoorstel dat hij eerder aan de VPRO had gedaan[4]), journalist en uitgever G.B.J. Hiltermann (die de gehele avond zijn aktetas voor zich hield om een buikje te maskeren[2]) en vredesactiviste Sienie Strikwerda.
Anderen
Na zijn vertrek zijn er meerdere presentatoren geweest, waarbij de meesten slechts een jaar bleven, terwijl sommigen een aantal jaren het programma presenteerden. In 2004 werd Zomergasten, dat jaar gepresenteerd door Joost Zwagerman, onderwerp van een brede discussie doordat gaste Ayaan Hirsi Ali haar korte film Submission tijdens haar ideale televisieavond vertoonde. Een paar maanden later was dit een van de aanleidingen voor de moord op Theo van Gogh. In het seizoen 2005 werd Zomergasten gepresenteerd door schrijfster Connie Palmen. De laatste uitzending in 2005, met actrice Katja Schuurman, moest in het laatste uur voortijdig worden afgebroken vanwege een storing op het Mediapark in Hilversum.
Op zondag 2 september 2007 presenteerde Paul de Leeuw een speciale jubileumaflevering van Zomergasten, omdat het programma twintig jaar bestond en er 100 gasten waren geweest. In deze uitzending kwamen kijkers zelf aan bod met een favoriet film- of televisiefragment. In 2012 was er voor het eerst een Vlaamse presentator: Jan Leyers.
Vanaf 2005 tot begin 2012 was er ook een winterse variant: Wintergasten (begonnen als Wereldgasten).
Jan Leyers
In een uitzending van de talkshow De Wereld Draait Door in mei 2012 werd de Belgische journalist en televisiemaker Jan Leyers gepresenteerd als de presentator van het vijfentwintigste seizoen van Zomergasten. De 54-jarige Leyers was de eerste niet-Nederlandse presentator van het programma, maar daarmee nog geen onbekend gezicht; zijn Canvas-series De weg naar Mekka en De weg naar het avondland waren al eerder uitgezonden door de VPRO en in 2008 en 2009 presenteerde hij samen met Leon Verdonschot de Vlaams-Nederlandse coproductie Iets met boeken.[5]
Het seizoen werd ingeleid door een jubileumuitzending die eerdere presentatoren en gasten aan het woord liet en memorabele fragmenten uit vroegere interviews toonde, waaronder het ongemakkelijke gesprek tussen Van Dis en Kader Abdolah en de hevige discussies tussen Van Ingen en Ischa Meijer en Brandt Corstius en Leon de Winter. De eerste reguliere uitzending was Henny Vrienten, voormalig zanger van de skaband Doe Maar, te gast in een interview dat zeer ontspannen verliep. De uitzending die daarop volgde, met cabaretier Micha Wertheim, verschilde danig in toon. Het gesprek werd door meerdere recensenten omschreven als "ongemakkelijk" en vol wrijving en beiden bleken regelmatig niet op één lijn te zitten.[6][7] Het interview met Jolande Withuis op 5 augustus begon in dat opzicht rustiger en was volgens velen zeer boeiend, maar na een half uur begon de sociologe symptomen te vertonen van een migraine-aanval; ze zweette hevig en had moeite zich te concentreren. Toen ze aangaf niet meer verder te kunnen werden er twee reservefilmfragmenten ingestart, terwijl Withuis in de coulissen verzorgd werd. De aanval bleek echter te hevig om het interview voort te zetten, hetgeen er toe leidde dat Leyers aan het publiek moest meedelen dat de uitzending voortijdig is beëindigd. Vervolgens werd de keuzefilm van de gaste uitgezonden, Cría cuervos uit 1976. Dit was de eerste aflevering in de geschiedenis van het programma die voortijdig werd afgebroken omdat de geïnterviewde niet meer verder kon. Kort na het einde van de uitzending maakte eindredacteur Van Ingen bekend dat de VPRO op zoek was naar een tijdstip om het interview af te maken.[8] Hoewel er diezelfde week nog ruimte was op zaterdagavond, bleek de hoofdpijn van Withuis op dat moment nog niet te zijn verlicht. Uiteindelijk toonde de NCRV zich bereid om op 1 september zendtijd af te staan om de aflevering voort te zetten, bij de sociologe thuis in Zutphen.[9]
De vierde aflevering van het seizoen was minder opvallend; het gesprek tussen Leyers en trendvoorspeller Lidewij Edelkoort werd door pers en publiek redelijk tot goed ontvangen, hoewel er enige kritiek was op het wollige taalgebruik en de onduidelijke inzichten van Edelkoort.[10] Ook over het interview met Ben Verwaayen, topman van onder meer KPN en British Telecom, bestond enige onvrede; de bestuurder zou te arrogant overkomen en te weinig tegengas krijgen van de presentator.[11][12] De finale van het seizoen, een interview met schrijver en voormalig Zomergasten-presentator Adriaan van Dis, kende daarentegen lyrische kritieken. Leyers zelf was niet nadrukkelijk aanwezig, maar Van Dis toonde zich zeer erudiet en had een helder verhaal. Meerdere recensenten beschouwden deze uitzending als de beste van het jaar.[13][14]
Kritieken
De meningen over het eerste seizoen van Jan Leyers waren verdeeld. De uitzendingen met Withuis en Van Dis werden goed tot zeer goed ontvangen, anderen werden bekritiseerd vanwege een vermeend gebrek aan inhoud. Televisierecensent Jean-Pierre Geelen weet het vooral aan een gebrek aan chemie tussen interviewer en gast; daarnaast zou de presentator niet afdoende interesse tonen en te weinig doorvragen.[15] Deze houding werd echter ook uitgelegd als een van Vlaamse bescheidenheid, waarbij de gast alle ruimte werd gelaten. Volgens schrijver Hugo Camps in een stuk in De Morgen was de kritiek een gevolg van Hollandse arrogantie; Derk Jan Eppink, columnist in dezelfde krant, sprak dit tegen en wees op een gebrek aan inhoudelijk sterke gasten.[16] De recensies van het NRC Handelsblad, dat voor dit seizoen een samenwerkingsverbond met de VPRO had afgesproken, waren over het algemeen gematigd positief, en herkenden weinig grote hoogte- of dieptepunten. Waar het de kijkcijfers (zie grafiek) betrof scoorde Zomergasten dit jaar matig; naar de jubileumuitzending vooraf keken nog 755.000 mensen en het gesprek met Adriaan van Dis werd door 701.000 televisiekijkers gezien, maar het gemiddelde van 518.000 per aflevering (552.000 als de jubileumuitzending wordt meegerekend) was de laagste score sinds 2008. Als reden werd door een aantal media gewezen op andere evenementen die tegelijkertijd werden uitgezonden, waaronder de sluitingsceremonie van de Olympische Spelen[17] en een lijsttrekkersdebat voor de Tweede Kamerverkiezingen.
Overzicht
 Zie Lijst van seizoenen van Zomergasten voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Externe link
