Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Zijnde
Een zijnde is in filosofische context een afbakening in ruimte en tijd van het zijn. Het zijn doordringt als fundamenteel wezenskenmerk al wat is. Met het zijnde wordt dan “datgene wat is” aangeduid. Equivalente aanduiding in het Duits is das Seiende, in het Frans l'étant. In het Engels wordt minder genuanceerd tussen zijn en zijnde, al wordt de term being uitzonderlijk ook verzelfstandigd als a being, maar dan meestal betrokken op een levend subject ("a living being").
Relatie zijn en zijnde
Zijn en zijnde vormen twee tegengestelde polen van een geheel. Het zijnde kan zowel een object als een subject zijn, het kan levend of dood zijn of het kan een toestand, begrip of relatie zijn. Ook leven en dood zijn zijnden. Kenmerkend voor het zijnde is dat het een begin en een einde heeft (al kunnen beide eindeloos ver uit elkaar liggen), daar waar het zijn zelf eindeloos onbeperkt gegeven in ruimte en tijd is. Het zijn op zich valt 'materieel' samen met het absolute niets, de stilte, de oneindige ruimte, de eindeloze tijd. Maar in combinatie met een zijnde vormt het zijn ‘iets’.
Het zijnde als golf
Het zijn wordt ook wel, vooral in de oosterse filosofieën, (en in vele mythologieën) voorgesteld als een eindeloze oceaan, met daarin min of meer van elkaar gescheiden, maar toch ook weer deels in elkaar overgaande golven. Die golven vormen dan de zijnden, het relatieve aspect tegenover het absolute van het zijn zelf (dat dan met de oeroceaan als geheel samenvalt). De beweging van de golven staat in voor hun beperking in ruimte en tijd. Ze kunnen dus van elke mogelijke omvang zijn, en van iedere mogelijke duur. Het zijnde vormt zich als trillingen van het zijn. Zie ook onder 'snaartheorie'.
Relatieve complicaties
Elk zijnde kan, bovenop zijn kwaliteit van beperkt zijn, ook nog allerlei gecompliceerde samenstellingen van vormen hebben, die al dan niet met elkaar interageren of relaties van een andere orde aangaan. Op dat niveau beschouwd zitten we in de relatieve wereld van objecten, subjecten, krachten, relaties enzovoort.
Zijnde als entiteit
Een synoniem voor zijnde is entiteit. Toch wordt het begrip entiteit eerder met betrekking tot levende wezens gebruikt, maar dan wel om precies hun wezensaspect als voornaamste kenmerk te benadrukken. Men benadert in deze vorm de werkelijkheid op haar subjectieve aspect ('het ik ben'). Er wordt dus een zekere bewustheidsgradatie geïmpliceerd. "Entiteit" is in die zin vaak een algemene term voor een veelheid aan specifieke geestelijke levensvormen. Entiteiten kunnen op die manier zowel godheden zijn, als zielen, natuurkrachten, geestverschijningen en dergelijke meer.
Oosters zijnde
In de Indiase filosofie wordt de werkelijkheid altijd veel minder vanuit haar objectieve dan vanuit haar subjectieve aspect benaderd. Objectiviteit behoort tot het analyserend en indelend intellect, daar waar de oosterling de werkelijkheid altijd meer in haar geheel en als een subjectieve beleving ervaart. Toch wordt er ook daar wel geanalyseerd, maar dan steeds zonder het verband met het geheel los te laten. Men gebruikt voor het begrip zijnde de term atman, wanneer het om een specifieke entiteit gaat. Het atman is het individuele aansluitingspunt van het zijnde als entiteit op het zijn, (dus op het brahman). In de Chinese filosofie spreekt men over het Tao dat zich in vele vormen voordoet. In het boeddhisme spreekt men van de Dhamma.
Het zijnde of een zijnde
Met een zijnde duidt men de zijnsbasis van willekeurig welk object of subject aan. Met het zijnde bedoelt men de collectiviteit van al die zijnden. Het zijnde krijgt op die manier ook een notie van continuïteit mee, parallel aan die van het zijn, al moet het om die continuïteit te handhaven voortdurend zichzelf vernieuwen, regenereren en in beweging blijven, daar waar het zijn op zich in feite als volkomen stabiel en inert wordt beschouwd. Zijnden kunnen zich compromitteren. Het zijn blijft altijd aan zichzelf gelijk, zoals het water van de oceaan zichzelf blijft ondanks de golven.
Filosofen die zich met het zijnde inlaten
Literatuur
- Martin Heidegger, Sein und Zeit
Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)