Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Willem Joekes
Dirk Willem Joekes (Semarang, 3 februari 1916) zat tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet op Java. Hij is de zoon van de voormalige PvdA-minister Dolf Joekes en E. Joekes-van Wulfften Palthe en de broer van VVD-politicus Theo Joekes.
Voor de oorlog
De ouders van Willem Joekes woonden van 1912-1918 in Semarang, waar Willem geboren werd, en gingen daarna terug naar Nederland. Tijdens zijn militaire diensttijd zat Joekes bij de Bereden Artillerie in Ede. In 1937 werd hij door de Amsterdamse handelsonderneming Harmsen, Verwey en Dunlop (HVD) naar Japan gestuurd. Het kantoor was in Osaka, hij woonde met Maarten Knottenbelt en twee andere vrienden in een Europees huis in Kobe. HVD verkocht goederen aan Chinese handelaren op Java. In 1940 werd hij overgeplaatst naar Soerabaja. In Japan had hij een vrouw ontmoet die in Japan was geboren maar Schots/Engelse ouders had. Zij reisde hem achterna.
Oorlogsjaren
Toen de oorlog uitbrak werd Joekes gemobiliseerd. Hij moest vanuit Soerabaja aan de noordkust van Java stellingen laten bouwen ter bescherming tegen Japanse landingen vanuit zee. Later werd er door het Nederlandse leger voor de kust ook een mijnenveld aangelegd. Na de aanval op Pearl Harbor op 7 december 1941 kreeg zijn eenheid opdracht zich terug te trekken naar Soerabaja en uiteindelijk naar Madoera, met als doel daarna naar Australië uit te wijken. Vanwege de capitulatie gebeurde dat uiteindelijk niet. Op Madoera zochten ze onderdak in een verlaten hospitaal in afwachting van de komst van de Japanners. Er kwamen echter slechts enkele Japanners, en die vroegen specifiek naar Joekes. Men wist kennelijk dat hij Japans sprak, en hij werd meegenomen naar Java. Daar werd hij tolk bij het kantoor van de spoorwegen. Daar woonde hij met zijn vrouw en dochter in een eigen huis, en daar kregen ze behoorlijk te eten. Zijn vrouw werd tolk van de baas, Joekes van de onderbaas.
Op een avond kreeg Joekes bezoek van Wim, een tandarts die hem vroeg zich aan te sluiten bij een groep die inlichtingen wilde verzamelen. Joekes wist immers welke treinen er gingen, en welke troepen vervoerd werden. Hij werd al in 1942 opgepakt door de Japanse militaire politie, de Kempeitai. Hij werd veroordeeld door de Japanse krijgsraad in Batavia en heeft drie gevangenissen overleefd. Wel liep hij in het laatste kamp tbc op. Na honderd dagen kwam hij vrij. Honderd dagen had hij zich niet geschoren. De gevangeniskapper verwijderde zijn baard maar liet zijn snor staan.
- Bersiap periode
Na de Japanse capitulatie op 15 augustus 1945 was hij erg verzwakt. Van het Engelse leger kreeg hij betere kleding. De Bersiap periode brak aan. Hij wist nog van niets toen hij een stel agressieve Javanen tegenkwam die 'Dood aan de Hollanders' riep. Toen hij hen in het Engels vroeg "What's the matter, boys", mocht hij ongedeerd doorlopen. Dit was 'Door het oog van de naald', zoals hij in 2012 zijn boek noemde, waarin hij zijn oorlogsjaren beschreef.
Na de oorlog
Nadat tbc was geconstateerd, werd Joekes naar Nederland gebracht door de MS Oranje, die als hospitaalschip dienst deed. Daarna ging Joekes naar Davos om van zijn tbc te genezen.
Hij werkte voor het Ministerie van Economische Zaken. Als secretaris van het bestuur voerde hij voor de BEB onderhandelingen in Berlijn en later in Warschau, waar hij weer tbc opliep. Hij genas in een sanatorium in Doorn.
In 1959 werd hij secretaris van het bestuur van de Nederlandse Rotogravure Maatschappij (NRM, 1914-1960) in Leiden. De NRM werd in 1960 overgenomen waarna de top op straat stond. Hij werd binnengehaald door Centraal Beheer, waar hij vervolgens twintig jaar werkte. In die periode werd een nieuw hoofdkantoor in Apeldoorn gebouwd, en werden de 'onderlinge' maatschappijen in NV's omgezet, Centraal Beheer had alle aandelen. De verhuizing van het bedrijf naar Apeldoorn hield in dat ongeveer 600 van de 800 werknemers verhuisden. Joekes bleef in Den Haag. Hij was onder meer voorzitter van de Haagsche Schoolvereeniging [1]. Later verhuisde hij naar Hilversum.
Persoonlijk
Willem Joekes woont in Den Haag. Hij trouwde in Indië met Nancy Elisabeth Kinnes en kreeg met haar een dochter, Jackie, die op haar 69ste verjaardag aan botkanker overleed. Zijn tweede echtgenote, Peggy, is in 2010 overleden. Hun dochter Monique was getrouwd met André Spoor [2], de zoon van generaal Simon Spoor; André Spoor en Monique Joekes kregen in 1992 in Oostenrijk een zoon, Alexander Spoor, die als muzikant bekend was onder de naam mc Base of kortweg Base. André Spoor overleed in september 2012.
In het begin van de jaren zestig kocht Joekes en zijn echtgenote een huisje in Limburg om daar de weekends door te brengen. Na zijn pensionering woonden ze daar permanent. Vanwege gezondheidsproblemen verhuisden ze in 2009 naar Den Haag.
Boek
Op 95-jarige leeftijd schreef hij zijn eerste boekː Door het oog van de naald. Hij beschrijft hierin hoe hij als lid een verzetsgroepje werd gearresteerd door de Japanse militaire politie, de Kempetai; daarna werd hij voorgeleid bij de Japanse krijgsraad in Batavia. Hij zat vervolgens in drie gevangenissen. Aan het einde van de oorlog woog hij nog maar 51kg. Het boek werd in 2015 ook in het Japans vertaald.
Aanspraak
In het blad Aanspraak, uitgegeven door de Sociale Verzekeringsbank, staat in het nummer van september 2015 een interview met de 99-jarige Willem Joekes. De foto aan het begin van het artikel, op pagina 10, is niet van Joekes, maar van zijn vriend Alan Groom, die op pagina 13 wordt genoemd.
| Bronnen, noten en/of referenties
Door het oog van de naald, Aspekt B.V., Uitgeverij, ISBN 9789461530813 [3]
|
