Loon (arbeid)

Zie ook : loon (doorverwijzing), voor andere betekenissen van "loon".

---

Arbeidsloon oftewel loon oftewel salaris oftewel maandgeld oftewel traktement is de (meestal financiële) tegenprestatie voor arbeid. Loon wordt betaald door de werkgever aan de werknemer, die arbeid verricht voor de werkgever.

Het is onduidelijk wanneer voor het eerst loon werd betaald. Loon is te zien als een vorm van ruilhandel; arbeid en loon worden tegen elkaar geruild. Arbeid - en dus loon - heeft doorgaans een structurele aard. Om een dergelijke structurele ruilhandel te realiseren, moet een zekere mate van beschavingsontwikkeling hebben plaatsgevonden. Meer specifiek moeten werkgevers aanwezig zijn - wellicht een overheid of een religieus orgaan - die structureel genoeg aanwezig zijn om op zo'n regelmatige basis betalingen voor arbeid te ruilen dat ook daadwerkelijk sprake is van loon. Mogelijk heeft de eerste loon-arbeid-ruilhandel plaatsgevonden tijdens de neolithische revolutie in een stad of dorp ergens tussen 10.000 en 1.000 v.Chr.

Het woord "salaris" betekent letterlijk "zoutrantsoen" en was de betaling van een Romeins soldaat. In gebieden waar zout schaars was is het lange tijd als betaalmiddel gebruikt.

In Nederland werd van oudsher het begrip "salaris" gebruikt voor het loon van ambtenaren en hogere functionarissen in bedrijven, terwijl het loon van arbeiders "loon" werd genoemd. Salaris werd per jaar, per kwartaal of per maand uitbetaald, loon per week of per dag (dagloners). Sinds de jaren 1960 zijn deze verschillen officieel verdwenen, maar het begrip salaris wordt nog steeds gekoppeld aan een hoog inkomen: de topman van een onderneming ontvangt bijvoorbeeld een "topsalaris" en geen "toploon".

Voor ambtenaren, inclusief militairen, wordt voor loon of salaris ook bezoldiging gebruikt. Voor militairen wordt het loon of de salaris ook wedde genoemd. Dienstplichtigen ontvingen in het verleden soldij.

Nederland

Loon als arbeidsvoorwaarde

Loon is een noodzakelijke voorwaarde voor het bestaan van een arbeidsovereenkomst. Het is een primaire arbeidsvoorwaarde.

Volgens het Burgerlijk Wetboek is loon de tegenprestatie waarop de werknemer recht heeft voor arbeid die de werknemer ten behoeve van zijn werkgever verricht (artikel 7:610 BW). Als loon in geld betaald wordt, wordt het vaak salaris genoemd (maar ook bijvoorbeeld een jubileumuitkering is een geldelijke vorm van loon). Loon behoeft echter niet alleen in de vorm van geld verstrekt te worden. Ook de verstrekking van kost en inwoning, onderricht en de verstrekking van woonruimte kunnen loon zijn. In artikel 7:617 van het Burgerlijk Wetboek is geregeld wat loon kan zijn. Naast loon in geld is dit:

• Effecten, (vakantie)bonnen, vorderingen en andere aanspraken en bewijsstukken.
• Verzorgen van diensten of voorzieningen door de werkgever of te betalen door de werkgever, waaronder ook kost en inwoning vallen en het geven van onderricht.
• Gebruik van een woning (en de betaling van vaste lasten als verlichting en verwarming).
• Verstrekken van goederen die geschikt zijn voor persoonlijk gebruik van de medewerker en zijn huisgenoten. Dit zijn bijvoorbeeld een (lease)auto, fiets, computer en telefoon die voor het werk gebruikt worden, en maaltijden (bijvoorbeeld bij overwerk).

Dit betekent ook dat bijvoorbeeld onkostenvergoedingen in civielrechtelijke zin geen loon zijn (deze zijn immers geen tegenprestatie voor de arbeid). Ook alcoholhoudende dranken zijn geen loon, dat wil zeggen dat deze geen tegenprestatie mogen zijn voor de arbeid. Een werkgever mag de werknemer wel bijvoorbeeld een fles wijn geven, maar dat mag dan geen tegenprestatie zijn voor de arbeid van de werknemer. Als de werkgever de werknemer 'betaalt' met iets dat civielrechtelijk geen loon is, dan is de werkgever alsnog het loon in geld verschuldigd. Als de werkgever op een niet-toegestane manier 'betaalt', kan de werknemer binnen zes maanden alsnog het geldelijke loon eisen van de werkgever.

In economische zin is loon is niet hetzelfde als inkomen. Loon is puur de tegenprestatie voor arbeid en is daarmee een vorm van inkomen. Inkomen is een veel breder begrip dan loon. Ook bijvoorbeeld huur- en renteopbrengsten zijn vormen van inkomen.

De hoogte van het loon

Werkgever en werknemer zijn in beginsel vrij om de hoogte van het loon te bepalen. Een beperking van deze vrijheid wordt gevormd door de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag. Deze wet bepaalt dat er een minimum geldt voor het loon. Ook kan deze vrijheid beperkt worden door een CAO. In CAO's worden vaak afspraken gemaakt over de hoogte van het loon. Soms wordt in de CAO zelf de hoogte van het loon exact vastgesteld, soms is een minimumregeling neergelegd. De werkgever kan dan naar boven afwijken. Voor loon dat niet in geld verstrekt wordt, verwijzen CAO's vaak naar lagere "regelgeving". Veelal wordt bepaald dat de werkgever hierover met zijn Ondernemingsraad afspraken moet maken.

Het loon (in geld) hoeft niet een van tevoren vastgesteld bedrag te zijn. Loon kan bijvoorbeeld ook een winstaandeel of provisie zijn. Bij een winstaandeel is de hoogte van een deel van het loon (de winstuitkering) afhankelijk van de winst die de werkgever maakt. Bij provisie is (een deel van) het loon afhankelijk van de productiviteit van de medewerker; de medewerker krijgt dan een percentage van elk product dat hij verkoopt (bijvoorbeeld een makelaar of vertegenwoordiger).

Het recht op loon

De werknemer heeft recht op loon zoals dat in zijn arbeidsovereenkomst (of eventueel de toepasselijke CAO) vastgelegd is. Zoals gezegd is loon de tegenprestatie voor de door de werknemer verrichte arbeid. Dit betekent dat in beginsel geen loon verschuldigd is wanneer de werknemer de arbeid niet verricht. Dit is met name van toepassing wanneer het gaat om loon in geld. Loon dat bestaat in het gebruik van een (dienst)woning of auto zal veelal ook verschuldigd zijn als de werknemer niet werkt.

In een aantal gevallen is de werkgever toch loon (in geld) verschuldigd, ook al werkt de werknemer niet. Dat is met name het geval wanneer de werknemer vakantiedagen opneemt of (gedurende een bepaalde periode) ziek is. Tijdens ziekte is de werkgever verplicht om twee jaar lang 70% van het salaris (met een maximum) door te betalen. Ook als de werknemer niet kan werken door een omstandigheid die in de risicosfeer van de werkgever ligt, zal het loon in het algemeen doorbetaald moeten worden. De werknemer moet dan wel bereid zijn te werken.

Een 'gewone' staking (dat wil zeggen, een georganiseerde staking als middel om kracht bij te zetten aan de wensen van de werknemers met betrekking tot lonen en andere arbeidsvoorwaarden) ligt in de risicosfeer van de werknemer. Dat betekent dat de werkgever niet het loon hoeft door te betalen. Let wel: de werkgever hoeft geen loon door te betalen aan de stakers, maar ook niet aan de werkwillige werknemers!

In de Wet arbeid en zorg wordt een aantal verlofsoorten aangegeven waar de werknemer recht op heeft, en waarbij de werkgever verplicht is het loon door te betalen. Zie bijvoorbeeld het artikel over calamiteitenverlof.

Als een werknemer het werk slecht verricht is de werkgever toch het volledige loon verschuldigd.

Het fiscale loonbegrip

Het begrip loon is in Nederland met name in twee fiscale wetten van belang, te weten de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet inkomstenbelasting 2001.

Voor de premies volksverzekeringen geldt dezelfde grondslag. Bij inwerkingtreding in 2011 of 2012 van de aanhangige Wet uniformering loonbegrip gaat dezelfde grondslag ook gelden voor de premies en uitkeringen van de werknemersverzekeringen en voor de inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringwet, dus voor alle zg. loonheffingen.

Dit uniforme loonbegrip blijft toch nog wel verschillen van het loonbedrag vermeld in de arbeidsovereenkomst. Om het te bepalen wordt bijvoorbeeld bijgeteld:

• voordelen die de werkgever een werknemer verstrekt buiten het civielrechtelijk loon, bijvoorbeeld het privégebruik van de auto van de zaak (zie ook Wet op de loonbelasting 1964)

en worden afgetrokken:

• de ingehouden pensioenpremie
• de inleg in de levensloopregeling

België

Het loon is de financiële vergoeding voor gepresteerde arbeid of dienst. Daarnaast is ook het verkrijgen van "voordelen in natura" een mogelijkheid tot vergoeding voor gepresteerde arbeid. De lonen zijn in principe vrij, maar meestal wordt toch rekening gehouden met:

• het minimumloon (in 2004: 1210 euro/maand, vanaf 21 jaar)
• de collectieve arbeidsovereenkomst (cao) voor de sector waarin men werkt.
• de loon-indexering, waardoor de lonen mee evolueren met de levenduurte.

Het basisloon wordt dan nog verhoogd met premies, zoals voor nachtwerk, gevaarlijk werk, verre verplaatsingen en onregelmatige uren.

Het bruto-loon is het afgesproken loon tussen werkgever en werknemer. Daarvan wordt (aan de bron) afgehouden:

• bijdragen voor de sociale zekerheid: pensioenbijdragen, kinderbijslag, verplichte ziekteverzekering, werkloosheidsuitkering. Wat dan overblijft is het "bruto belastbaar loon"
• de "bedrijfsvoorheffing", eigenlijk een voorafbetaling van de belasting. Wat dan nog overblijft is het "nettoloon"
• Ook bij voordelen in natura wordt bij de bron een evenredig deel ingehouden. Voorbeelden van zo'n voordelen zijn: een lagere hypotheekrente voor de eigen werknemers van de financiële instelling, (bijna) gratis kleding voor werknemers in een kledingzaak.

Loonkloof

De fiscus en de sociale zekerheid heffen een belasting van gemiddeld 56%

Van de 100 euro die een onderneming uitbetaalt voor tewerkstelling (de loonkosten), komt amper 44 euro op de rekening van werknemer→ de rest gaat naar sociale zekerheid en belastingen. We mogen dus concluderen dat de staat beslag legt op gemiddeld 56% van de loonkosten. We zien dat de loonkloof(verschil tussen loonkosten en nettoloon van de werknemer) gestaag maar zeker groeit. De loonkloof loopt hoger op voor de directeur dan voor de gewone arbeider. Toch moet de arbeider tevreden zijn met 49% van de totale loonkost maar zijn troost kan misschien zijn met het feit dat een directeur maar 33% meekrijgt naar huis.

Zie ook

• minimumloon
• uurloon
• stukloon
• loonbelasting
• loonruimte
• loonschaal
• loonstrookje
• uitkering
• koopkracht
• arbeidsinkomsten

Externe links

Nederland

• www.minszw.nl - Informatie van het Ministerie van Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid (o.a. minimumloon, loonstrook, inkomensbeleid)
• bruto-netto berekening