Weerstand (medisch)

De afweer oftewel weerstand is de immuniteit bij de mens tegenover ziekteverwekkers (pathogenen) kan kunstmatig ingedeeld worden in aangeboren immuniteit ("innate") en verworven immuniteit ("adaptive"). Het is de taak van het immuunsysteem om ziekteverwekkers te detecteren en vervolgens te elimineren.

Voorbeelden:

• Aangeboren immuniteit : macrofagen en het complement-systeem dat in het bloed aanwezig is.
• Verworven immuniteit : antilichamen uit B-cellen.

Er zijn verschillende manieren om ziekteverwekkers af te weren, dit zijn de belangrijkste:

1. Een mechanische: de intacte huid en slijmvliezen vormen voor verreweg de meeste soorten een niet te nemen barrière.
2. Een inwendige: Dit is bijvoorbeeld het zuur in de maag of de zuurgraad van de schede, maar ook de natuurlijk aanwezige bacteriën op de huid en in de darmen.
3. Een cellulaire: sommige witte bloedcellen kunnen bacteriën omhullen en zo onschadelijk maken.
4. Een humorale: in bloed en lichaamsvloeistof kunnen zich antistoffen bevinden, die bacteriën, virussen en soortvreemde eiwitten onschadelijk maken.

De witte bloedcellen, waarvan we er ca. 5000 per mm³ hebben, doden de ziekteverwekkers die in het bloed terechtkomen. Ze kunnen namelijk van vorm veranderen (type: macrofaag) en door omvloeiing (fagocytose) de ziekteverwekker opnemen. Dode witte bloedcellen vormen samen met de opgenomen schadelijke stoffen etter en kunnen zo deze schadelijke stoffen het lichaam uit werken.

Barrières

De afweer wordt over het algemeen ingedeeld in drie barrières. Hieronder worden deze barrières kort uitgelegd.

Barrière 1, de huid

De huid is (op een paar plekken na, mond, ogen etc.) een gesloten orgaan. Hier kunnen dus geen organismen doorheen. Door talgklieren in de huid wordt talg afgescheiden (vet), hierdoor wordt de huid waterafstotend en bestendig tegen micro-organismen. De bacteriën in de huid maken het pathogene bacteriën moeilijk zich te handhaven. Deze bacteriën worden onderscheiden in residente (blijvende) en transiënte (voorbijgaande) populaties. Ook na zorgvuldig wassen van de handen blijft de residente populatie aanwezig.

Barrière 2, slijmvliezen en zuur

Zodra barrière 1 overkomen is (bijvoorbeeld door innemen met voedsel) komen ze bij barrière 2, dit zijn voornamelijk slijmvliezen en zure gebieden. Slijmvliezen scheiden antistoffen uit die potentiële ziekteverwekkers uitschakelen. In zure gebieden kunnen de meeste micro-organismen niet overleven.

Barrière 3, het immuunsysteem

Het immuunsysteem bestaat uit 2 verschillende onderdelen, de algemene (aspecifieke) afweer en de specifieke afweer.

specifieke afweer

De specifieke afweer is de afweer die (door de aspecifieke afweer) wordt geactiveerd ter bestrijding van een specifieke ziekteverwekker. Hij bestaat uit B- en T-cellen. T-helpercellen activeren B-cellen en T-killercellen (lymfocyten). T-lymfocyten worden alleen gebruikt bij bestrijding van virussen, ze binden zich aan een geïnfecteerde cel zodat die dood gaat. B-cellen maken antistoffen die koppelen aan de ziekteverwekker. Bij virussen zorgen de antistoffen ervoor dat ze geen cellen meer binnen kunnen gaan. Bij bacteriën zorgen ze er samen met complementfactoren voor dat ofwel de cel direct kapot gaat ofwel hij makkelijk vernietigd kan worden door fagocyten. Bij toxinen(giftige stoffen die ook worden gemaakt door bacteriën) zorgen ze ervoor dat die geneutraliseerd worden.

Aspecifieke afweer

De aspecifieke afweer bestaat uit stoffen en cellen die zich niet specifiek richten tegen een ziekteverwekker. Fagocyten zijn cellen die andere cellen vernietigen ('opeten', fagocytose) en eventueel het antigeen op hun membraan plaatsen zodat het in de lymfeknopen kan worden gepresenteerd aan andere witte bloedcellen waardoor de specifieke afweer wordt geactiveerd.

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Immunology op Wikimedia Commons.