Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie en digitaal erfgoed, wenst u prettige feestdagen en een gelukkig 2025

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Volksbeschermingseenheden

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
rel=nofollow

De Volksbeschermingseenheden (Koerdisch: Yekîneyên Parastina Gel, YPG) zijn een Koerdische militie in Rojava, opgericht in 2004 ten tijde van de Kamishli rellen, waar Syrische Arabieren en Syrische Koerden slaags raakten voor aanvang van een voetbalwedstrijd en later opgevolgd werd door protesten tegen het Ba'ath regime.[1][2][3] Ze vormen de militante tak van de Democratische Unie Partij (PYD). De leider van de groep is Salih Muslim Muhammad en de groep heeft als doel het stichten van een autonome Koerdische regio in Syrië. De groep verdedigt deze gebieden verder tegen de invloed en/of aanwezigheid van andere partijen.

De YPG vormen het hoofdonderdeel van de Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF), de noordelijke Syrische Alliantie die in de Syrische burgeroorlog tegen IS (Daesh) strijdt.

Samenstelling

Militaire situatie in de Syrische burgeroorlog.

██ In handen van de Syrische overheid

██ In handen van Koerdische troepen (Rojava)

██ In handen van Islamitische Staat

██ In handen van andere rebellen: VSL en Islamitisch Front

██ In handen van Jabhat al-Nusra

De PKK speelde een cruciale rol bij de oprichting van de PYD. De PYD en de PKK maken samen deel uit van de koepelstructuur Groep van Gemeenschappen in Koerdistan (KCK), die door PKK-leider Cemil Bayik wordt geleid. Nog steeds heeft de PYD/YPG leiders en strijders die rechtstreeks uit de PKK komen.[4] Zoals Ferhat Abdi Şahin alias Mazlum Kobani alias Şahin Cilo (1967, Afrin), die tussen 2009 en 2012 aan het hoofd stond van de gewapende vleugel van de PKK: de HPG.[5] Op voorspraak van Amerika werd deze link tussen de PKK en de SDF (YPG) bij monde van (ex-)SDF woordvoerder Talal Silo gebagatelliseerd/ontkent.[6] Echter, in 2013 maakte Osman Öcalan, de jongere broer van Abdullah Öcalan, al in een interview voor de Iraakse televisie Zelal kenbaar dat hij zowel de PYD als het PJAK had opgericht en deze verbonden zijn met de PKK en acteren op diens orders.[3]

De YPG bestaat uit mannen en vrouwen uit de gemeenschappen van Rojava. Hoewel de organisatie hoofdzakelijk etnisch-koerdisch is zijn er ook Arabieren op aansporing van het Assad-regime, en buitenlandse vrijwilligers in de rangen.[7] In het gouvernement Al-Hasakah (kanton Jazira) werkt de YPG samen met de MFS (Syriac Military Council), een Assyrische organisatie met dezelfde doelstelling als de YPG. Amerikaanse troepen met YPG-uniformen in het dorp Fatisah ten noorden van Raqqa bewijzen dat de Amerikanen naast de officiële lezing van president Barack Obama en het Pentagon meer deden dan advies verlenen. Zowel de fotograaf van het Franse persbureau AFP, als twee commandanten van de YPG; Hawkar Kobane en Baraa al-Ghanem bevestigen de deelname van Amerikaanse commando's aan verschillende operaties. Amerikaanse soldaten gebruikten onder meer TOW-raketten om IS te beschieten, aldus commandant Kobane. Volgens commandant Al-Ghanem zijn de Amerikanen vertegenwoordigd op alle posities aan het front en zijn ze actief op de grond en in de lucht.[8] De YPG wordt ook bijgestaan door particuliere militaire uitvoerders, zoals Castle International LLC, vergelijkbaar met Blackwater. Het contract is vastgelegd door woordvoerder Redur Xelil en Naser Hajimansur van de YPG, en Dan Chirkoff, Ram A. Patten en Michal Qarajouli van Castle International.[9][10]

De organisatie beschouwt zichzelf als een democratische volksmilitie en houdt interne verkiezingen om officieren te benoemen.

Sinds 2012 bestaat een vrouwelijke afdeling van YPG, genaamd de Vrouwelijke Volksbeschermingseenheden (YPJ).

De militie beschikt ook over medische eenheden die de Yekîneyên Bijîşkî Taktîkî (tactische medische eenheden) worden genoemd.

Internationale steun en tegenwerking

Eind juli 2012 nam de YPG de steden Kobani, Amuda en Afrin over van de Syrische regeringstroepen.[11] Vanaf eind 2014 wordt er samengewerkt met de internationale coalitie tegen IS, die kwam tot stand nadat deze de stad Kobani belegerde. De YPG verdedigde de stad en slaagde erin met behulp van de luchtsteun IS begin 2015 weer te verdrijven. Deze samenwerking werd in Al-Hasakah voortgezet en zorgde in 2015 voor successen in de strijd tegen IS.[12] In juni 2017 volgde de slag om Raqqa die aanving na een reeks van luchtaanvallen van de Verenigde Staten. Op 17 oktober 2017 is Raqqa na een maandenlange belegering ingenomen door de YPG en YPJ. De YPG en YPJ droegen de verovering van Raqqa op aan PKK-stichter Abdullah Öcalan door een huizenhoge vlag te laten wapperen op het Naim-plein.[13] Echter, ontdekte de BBC een geheime overeenkomst tussen strijdende partijen. Zo'n 250 strijders van IS en 3.500 familieleden kregen vlak voor de val van Raqqa een veilige aftocht beloofd door de pro-westerse SDF/YPG, bevestigde kolonel Ryan Dillon, woordvoerder van Operation Inherent Resolve.[14][15]

Vanaf medio 2014 sloten westerse vrijwilligers zich aan bij de YPG om strijd te leveren tegen IS. Daaronder waren veel Britse en Amerikaanse ex-militairen die eerder in Afghanistan of Irak hadden gediend.[16] De internationale vrijwilligers waren aanvankelijk te verdelen naar ideologische motivatie in rechtse (veelal christelijke) en linkse strijders.[17] Veel rechtsgeoriënteerden vertrokken al snel weer vanwege de socialistische ideologie van de YPG naar Dwekh Nawsha, een christelijke militie.[18]

Verenigde Staten

De YPG worden met training en materieel gesteund door de Verenigde Staten. Meer dan 2.000 (lokale bronnen noemen 4.000) vrachtwagens aan zware wapens, gepantserde voertuigen en tanks zijn geleverd. De VS zal ook zijn aanwezigheid in Syrië blijven continueren onder andere door zijn militaire bases.[19][20] Anno 2017 zijn er 2.000 Amerikaanse soldaten in Syrië gestationeerd, vier keer zoveel als in eerdere officiële Amerikaanse publicaties bekend is gemaakt.[21]

De Amerikaanse minister van defensie onder Barack Obama, Ashton Carter, gaf in de Amerikaanse Senaat toe dat de YPG “substantiële banden” heeft met de PKK.[22] Een recent rapport van de Director of National Intelligence, de supervisor van de Amerikaanse inlichtingendiensten, noemt de YPG “de Syrische militie van de PKK”; terwijl in het World Factbook van de CIA de PYD “de Syrische arm van de PKK” worden genoemd.[23][24] Generaal Raymond Thomas maakt er geen geheim van dat de SDF, die ook Arabische strijders telt, in feite gedomineerd wordt door de YPG. De Amerikanen stelden de YPG om redenen van public relations voor de naam SDF in te voeren.[25][26]

Rusland

Rusland was initieel voorstander van de representatie van de PYD bij de vredesonderhandelingen over Syrië.[27] De relatie tussen de PYD/SDF/YPG en Rusland is bekoeld. Nadat de YPG weigerde het gezag over het district Afrin over te dragen aan het Syrisch regime, kreeg Turkije vrij spel van Rusland voor Operatie Olijftak. Rusland beoogt hiermee de rol van de VS in Syrië te verzwakken, de PYD tot onderhandelingen met het Syrische regime te bewegen en de relatie Rusland-Turkije te versterken.[28]

Turkije

Turkije heeft verklaard geen onderscheid te maken tussen IS en YPG omdat het de YPG beschouwt als de Syrische tak van de PKK. Arif Musa Ghubari is een voorbeeld van een in Jilbul (Afrin district) geboren PKK-er die in het Zuidoosten van Turkije vocht tegen de Turkse strijdkrachten.[11] Daarom zijn de Turkse strijdkrachten samen met het door haar gesteunde Vrije Syrisch leger (FSA) in 2016 een offensief begonnen in Noord-Syrië met de naam Operatie Eufraatschild. In oktober 2016 werd YPG geregeld door de Turkse luchtmacht gebombardeerd.[29][30][31]

In januari 2018 begon Turkije met Operatie Olijftak, een grondoffensief samen met het Vrije Syrisch leger tegen de YPG in het district Afrin.[32] Op 18 maart 2018, de 57-ste dag van Operatie Olijftak, werd de YPG verjaagd uit de stad Afrin.[33]

De linkse politieke partij HDP steunt de PYD, YPG en de YPJ.[34]

Iran

Iran is een bondgenoot van het regime. Iran-gezinde Hezbollah milities kwamen in Afrin de YPG te hulp tegen Operatie Olijftak. In Al-Hasakah (2016) vochten de YPG tegen de Syrische strijdkrachten en de Assad-gezinde Nationale Defensie strijdmacht (NDF), gesteund door Hezbollah.[35] Iran heeft meerdere militaire bases in Syrië.

Syrië

Syrisch regime

Naar aanleiding van Operatie Olijftak erkende woordvoerder Kino Gabriel van de SDF in februari 2018 hun samenwerking met het Syrische regime van president Bashar al-Assad inzake Afrin. Dat gaf gevolg aan de oproep van de SDF te helpen bij het verdedigen van de Syrische landsgrens. Versterking van YPG eenheden in Afrin werd daardoor mogelijk.[36] De Shia milities van Hezbollah kwamen te hulp.[37] Hoewel de drang naar autonomie of een vorm van federalisme op gespannen voet staat met het Syrisch regime, hebben zowel het Assad regime als de YPG elkaar betrekkelijk ongemoeid gelaten. In YPG-gebied Kamishli controleren Assad-troepen de luchthaven. In het Sheikh Maqsoud district van Aleppo, wat onder controle is van het regime, patrouilleren YPG-milities door de straten.[38]

Koerdische oppositie en Assyrische christenen

De Koerdische Nationale Raad (KNC, Koerdisch: Encûmena Niştimanî ya Kurdî li Sûriyê, ENKS); is een Koerdische politieke organisatie in Rojava die betrokken is bij de Syrische burgeroorlog. De ENKS vormt de oppositie tegen de PYD. De ENKS, onder leiding van Ibrahim Biro, wordt tegengewerkt door de PYD met onder meer sluiting van partijkantoren en arrestaties van partijleden.[39] De ENKS beschuldigt de PYD van dictatorschap, wiens arbitraire praktijken leiden tot onderdrukking, moorden en gevangenschap van een ieder die het PYD beleid oppositie biedt, refererend aan Human Rights Watch rapporten die de inzet van kindsoldaten aantonen.[40]

Assyrische christenen beklagen zich over de PYD die hun eigendommen wil confisqueren en gedwongen dienstplicht van christelijke jongeren in milities van de PYD (de Volksbeschermingseenheden, YPG) nastreeft. Assyriërs die zelf de bescherming van hun gemeenschappen wilden organiseren in Khabur kregen te maken met druk en vijandigheid. De Assyrische Democratische Partij (ADP) in Syrië heeft een verklaring uitgegeven waarin ze de nieuwe politiek van confiscatie door de PYD veroordeelt. Volgens deze partij is deze maatregel een onderdeel van de bewuste "koerdiserings­politiek" in de regio om anderen hun macht op te leggen, hetgeen terugvoert naar dictatuur en eenpartijsystemen.[41] Het eerste "Human Rights" rapport uitgegeven door de Assyrische Confederatie van Europa (ACE) spreekt over de systematische onderdrukking van Assyriërs in het Noordoosten van Syrië.[42]

Frankrijk

Frankrijk levert wapens en training aan de YPG en heeft tientallen speciale eenheden in de regio. Ook het 1ste Marine Infanterie Regiment van Parachutisten en de 10de Parachute Commando's zijn ter plaatse, alhoewel ze formeel in Irak gestationeerd zijn.[43] Emmanuel Macron heeft 29 maart 2018 toegezegd meer troepen te sturen naar Manbij om de via Operatie Olijftak geboekte voortgang van Turkse troepen en de FSA af te stoppen, aldus YPG-woordvoerders.[44] Deze eenheden zijn gestationeerd in onder andere; de Mistanur heuvel, Sarrin, Ayn Issa, Harab Isk en Raqqa.[43] Lafarge is een Frans cement bedrijf die fabrieken heeft staan in Raqqa, Harab Isk (nabij Manbij) en in Afrin. Zij hebben de YPG ondersteunt met het leveren van cement en tunnelboormachines voor het bouwen van tunnels in Afrin.[45] Frankrijk heeft circa 70 speciale eenheden in de Lafarge fabriek tussen de Mistanur heuvel en Harab Isk.[43] Lafarge is aangeklaagd voor het financieren van terrorisme, vanwege steekpenningen aan IS voor een bedrag van circa €15.000.000, terwijl IS de gedoodverfde tegenstander is van de YPG.[46]

Nederland

Voor Nederland onderhoudt de PYD directe banden met de PKK.[47] In tegenstelling tot de PKK komt de PYD en haar gewapende tak YPG niet voor op de Nederlandse terrorismelijst, noch op de lijsten van terroristische organisaties van de Europese Unie en de Verenigde Naties voor.[48]

Sinds 2011 heeft Nederland €60 miljoen besteed ten behoeve van stabilisatie, mensenrechten en het politiek proces. Via het Access to Justice and Community Security Project (AJACS-programma) steunt de Nederlandse regering de Vrije Syrische Politie, de politiemacht van de oppositie; het Vrije Syrisch leger.[49] Nederland heeft tot nu toe € 25,9 miljoen besteedt aan een andere fonds; het non-lethal assistance (NLA)-programma, ter ondersteuning van gematigde krachten in Syrië. NLA voor de SDF ligt niet voor de hand vanwege zorgen over mensenrechtenschendingen en nauwe relaties van de SDF met de PYD/YPG, die banden onderhouden met de terroristische organisatie PKK. Echter, is het volgens het Nederlands mandaat toegestaan de SDF met luchtbombardementen boven Oost-Syrië te ondersteunen ten behoeve van de collectieve zelfverdediging van Irak.[49]

Oud militair en ex-Dutchbatter Jitse Akse vocht mee met de YPG, hetgeen onder het Nederlandse strafrecht mogelijk tot vervolging zou leiden.[50] Het Nederlandse Openbaar Ministerie besloot in juni 2016 om de Friese commando Akse, die in het verleden deel uitmaakte van de Luchtmobiele Brigade, niet te vervolgen voor zijn acties in Syrië.[51][52] André Nollkaemper, hoogleraar internationaal publiekrecht aan de Universiteit van Amsterdam en onafhankelijk adviseur van minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) achtte het al in februari 2016 "niet opportuun" om Akse te vervolgen voor het vechten tegen en eventueel doden van strijders van IS.[53] Ondanks Akse's bevestiging van het doden van ISIS-militanten op beelden van EenVandaag en eerder tegenover de Leeuwarder Courant.[54][55] Hij werd wel uit het bevolkingsregister geschrapt.[56] Op 12 februari 2018 kwam YPG-er Sjoerd H., een overtuigde rechtsextremist, bij Deir ez-Zor om. Hij maakte eerder deel uit van Rechtse Sector, een ultranationalistische paramilitaire groep in Oekraïne die strijdt tegen Russische separatisten. Het totaal aantal Nederlanders dat de YPG telt is onduidelijk. Volgens het jaarverslag over 2015 van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) hebben tussen 15 tot 20 oud-militairen zich aangesloten bij strijdgroepen in Syrië en/of Irak.[57]

Buiten deze groep(en) zijn er Nederlandse commando’s die actief zijn geweest in het conflict in Syrië. De bronnen melden dat Nederlandse commando’s ingezet zouden zijn in de vuurleiding voor de Amerikaanse en Franse bombardementen in april 2018. De informatie over de aanwezigheid van Nederlandse speciale eenheden in Syrië werpt nieuw licht op een eerder verzoek van het Korps Commandotroepen (KCT) om hun bijdrage aan de missie in Mali te beëindigen. Tijdens een briefing aan de Tweede Kamer pleitte kolonel Jelte Groen van het KCT dat de elitetroepen in Mali werden ingezet voor verkenningsmissies die voor het KCT relatief eenvoudig zouden zijn. Groen verklaarde destijds: “We acteren onder ons niveau. Deze troepen zijn schaars. We moeten ze niet te lang inzetten voor dit soort taken.” Naar zeggen van kolonel Groen omdat deze troepen moeten trainen ter behoud van hun hoge niveau. In een reactie liet Defensie weten nooit uitspraken te doen over eventuele geheime operaties van special forces.[58]

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º Onrust in Noord-Syrië toont onvrede Koerden De Volkskrant, 15 maart 2004. Geraadpleegd 12 mei 2019.
  2. º (en) People's Protection Units The Syria Institute, augustus 2016. Geraadpleegd 12 mei 2019
  3. 3,0 3,1 (en) YPG, PKK: Sharing same ideology, structure, leadership Dailysabah, 26 februari 2018. Geraadpleegd 12 mei 2019.
  4. º (en) 'The PKK's Fateful Choice in Northern Syria' International Crisis Group, 23 juli 2017. Geraadpleegd 12 mei 2019.
  5. º (tr) Türkiye’den ABD’ye çok sert tepki Sözcü, 6 maart 2018. Geraadpleegd 2019.
  6. º (en) US told Syrian Kurd leaders to play down PKK links, says defector Middle East Eye, 4 december 2017. Geraadpleegd 12 mei 2019.
  7. º (en) Syrian Kurds recruit regime loyalists to fight jihadists Al Monitor, 3 augustus 2017.
  8. º Amerikaanse militairen vechten onder vlag van Koerdische YPG tegen IS De Volkskrant, 27 mei 2016. Geraadpleegd 12 mei 2019.
  9. º (en) US-based private security contractor support YPG/PKK Anadolu Agency, 20 september 2018. Geraadpleegd 12 mei 2019.
  10. º (de) Bilder zeigen US-Militärpräsenz größer als vermutet - Private Söldner bilden Milizen in Syrien aus Russia Today Deutsch, 22 september 2018. Geraadpleegd 12 mei 2019.
  11. 11,0 11,1 (en) Kurdish muscle flexing The Jerusalem Post, 14 november 2012.
  12. º http://www.theguardian.com/world/2015/feb/26/us-led-coalition-launches-air-strikes-against-isis
  13. º Kurdish fighters raise flag of PKK leader in centre of Raqqa
  14. º http://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-sh/raqqas_dirty_secret
  15. º https://www.volkskrant.nl/buitenland/deal-met-is-waarom-mochten-zo-n-250-strijders-raqqa-veilig-verlaten~a4537179/
  16. º Islamic State: The US volunteers who fight with Syria's Kurds. BBC (21 oktober 2014)
  17. º The Anarchists vs. the Islamic State. Rolling Stone (14 februari 2017)
  18. º Christian foreign fighters deserting Kurdish YPG in Syria because they're 'damn Reds'. Middle East Eye (19 Februari 2015)
  19. º U.S. starts providing weapons to Syrian Kurds
  20. º Why US' Arming of Syrian Kurds Evokes Strong Memories of Al-Qaeda's Rise
  21. º There are four times as many U.S. troops in Syria as previously acknowledged by the Pentagon The Washington Post, 6 december 2017.
  22. º American Defense Secretary Ashton Carter confirms "substantial ties" between the PYD/YPG and PKK Youtube, 23 juli 2017.
  23. º Director of National Intelligence, Worldwide threat assessment of the US intelligence community, 13 februari 2018
  24. º CIA World Factbook, Syria, versie 28 februari 2018.
  25. º U.S. general told Syria's YPG: 'You have got to change your brand'
  26. º De Turkse operatie in Afrin: een vermijdbare escalatie
  27. º Russia may have sidelined PYD in Geneva talks Rudaw, 22 februari 2017.
  28. º Why did Russia abandon Afrin?
  29. º http://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-kurds-idUSKCN12K0ER
  30. º http://www.voanews.com/a/turkish-warplanes-strike-kurdish-militia-targets-in-northern-syria/3559028.html
  31. º http://www.dailysabah.com/war-on-terror/2016/10/19/operation-euphrates-shield-update-56th-day-operation-against-daesh-terrorists-intensifies-in-azez-district
  32. º https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-01-22/turkish-troops-advance-in-offensive-on-kurdish-forces-in-syria
  33. º YPG verjaagd uit centrum Afrin
  34. º ‘Biz sırtımızı PYD’ye YPG’ye YPJ’ye dayıyoruz’
  35. º Military Situation in Hasakah: Clashes between PYD-Linked Kurdish forces and government forces ongoing
  36. º (en) Friend or foe? Assad quietly aids Syrian Kurds against Turkey Reuters, 11 februari 2018
  37. º Syria war: Pro-government forces enter Kurdish-held Afrin
  38. º Assad quietly aids YPG against Turkey
  39. º Opposition party offices closed, members arrested
  40. º Gap between Syrian Kurds’ oppositions widens
  41. º Spanning tussen Koerden en christenen in Syrië
  42. º Human Rights rapport uitgegeven door de Assyrische Confederatie van Europa (ACE)
  43. 43,0 43,1 43,2 French military cooperating with YPG/PKK terrorists Anadolu Agency, geraadpleegd 12 april 2018
  44. º France's Macron vows support for northern Syrians, Kurdish militia, Reuters, geraadpleegd op 12 april 2018
  45. º French Company Supplies Construction Materials to PKK/PYD to Dig Tunnels in Northern Syria Farsnews, geraadpleegd 12 april 2018
  46. º Syrian operation: Lafarge faces probe over Isis payments Financial times, geraadpleegd 12 april 2018.
  47. º https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/kamerstukken/2016/10/25/kamerbrief-over-de-toezegging-over-mogelijkheden-van-hulp-aan-noord-syrie-kobani/kamerbrief-over-de-toezegging-over-mogelijkheden-van-hulp-aan-noord-syrie-kobani.pdf Kamerbrief van De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Lilianne Ploumen, Rijksoverheid.nl, 25 oktober 2016
  48. º https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2016/03/07/antwoorden-kamervragen-over-een-opgepakte-anti-is-strijder
  49. 49,0 49,1 Kamerstuk 27925-612 Tweede Kamer der Staten Generaal
  50. º Nederlandse oud-militair opgepakt voor doden IS-strijders, NOS.nl, 15 januari 2016
  51. º Jitse Akse is een held die deed wat anderen hadden moeten doen Elsevier Weekblad, 18 januari 2016. Geraadpleegd 12 mei 2019.
  52. º Jitse Akse wordt niet vervolgd Leeuwarder Courant, 21 juni 2016. Geraadpleegd 12 mei 2019.
  53. º 'Vervolgen Jitse Akse is niet zinvol' Leeuwarder Courant, 3 februari 2016. Geraadpleegd 12 mei 2019.
  54. º Waarom vechten Westerse vrijwilligers tegen IS? Eenvandaag, 21 januari 2016. Geraadpleegd 12 mei 2019.
  55. º Interview: het verhaal van Jitse Akse Leeuwarder Courant, 15 januari 2016. Geraadpleegd 2019.
  56. º 'Jitse Akse uit bevolkingsregister geschrapt' Leeuwarder Courant, 22 september 2017
  57. º https://www.volkskrant.nl/buitenland/nederlander-die-in-syrie-vocht-tegen-islamitische-staat-is-omgekomen~a4570370/ Volkskrant.nl, 17 februari 2018
  58. º ‘Nederlandse commando’s actief in Syrië’ Novini.nl, 13 april 2019. Geraadpleegd 12 mei 2019.
rel=nofollow
rel=nofollow