Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Varanen
| Varanen | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bengaalse varaan (Varanus bengalensis) | |||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||
| |||||||||||
| Familie | |||||||||||
| Varanidae Hardwicke & Gray, 1827 |
Varanen oftewel Varanidae zijn een bekende familie van hagedissen, met als bekendste soort de komodovaraan. Alle ongeveer 85 moderne soorten varanen die bekend zijn behoren tot het geslacht Varanus. Van tijd tot tijd worden er nog steeds nieuwe soorten ontdekt van deze middelgrote tot zeer grote Sauriers.
Algemeen
De naam 'varaan' komt van El Ouaran, Arabisch voor "hagedis". De familie omvat de grootste hagedissensoorten ter wereld, met als allergrootste de komodovaraan, die ongeveer drie meter lang kan worden. Varanen leven in Afrika, Australië en Azië. Veel soorten leven in drogere woestijnachtige gebieden, maar er zijn ook soorten die in het tropisch regenwoud leven.
Varanen zijn te herkennen aan hun grootte, maar ook de lichaamsbouw is typerend: een kleine, platte kop met lange nek, een groot lichaam met vrij kleine ledematen en een zeer lange en krachtige staart. Bij veel soorten wordt deze als verdediging gebruikt door ermee te slaan naar een predator. Ook zijn de grotere soorten berucht om de beet, omdat de bek gevaarlijke bacteriën bevat die tot bloedvergiftiging kunnen leiden als ze in de bloedsomloop komen. Biologen krijgen steeds meer aanwijzingen dat de varanen zelf ook een soort vergif kunnen produceren.
Evolutie
Varanen zijn niet ontstaan uit slangen maar zijn wel sterker verwant aan slangen dan andere groepen hagedissen zoals leguanen. Dit komt omdat de familie varanen tot dezelfde groep hagedissen behoort waaruit de slangen zich ontwikkelden. Dit geldt overigens ook voor andere groepen zoals de korsthagedissen. Een bekende uitgestorven varaan is Megalania, deze soort wordt echter tegenwoordig Varanus prisca genoemd en behoort dus ook tot het geslacht Varanus.
Voeding
Varanen staan bekend als een van de hoogst ontwikkelde hagedissen vanwege hun relatief snelle metabolisme en hun uitstekende vermogen om prooien op te sporen. Niet alleen hebben ze vele goed ontwikkelde zintuigen, zoals een goed gezichtsvermogen en een uitstekend ontwikkeld orgaan van Jacobson in combinatie met een gespleten tong zodat ze 'in stereo' kunnen ruiken. Daarnaast zijn ze eenmaal opgewarmd erg snel en lenig, kunnen ze goed klimmen, zwemmen en in spleten en holen kruipen. Alleen oudere exemplaren van grotere soorten zijn te zwaar om te klimmen en zijn vrijwel uitsluitend bodembewonend. Slechts enkele soorten leven strikt in bomen, zoals de smaragdvaraan (Varanus prasinus). Alle varanen zijn in beginsel carnivoor en eten vaak wat grotere prooien. Veel varanen eten knaagdieren zoals wezels en hamsters. Vele soorten leven voor een belangrijk deel van aas. Sommige soorten lusten zelfs schorpioenen of eten af en toe fruit. Veel varanen zijn dol op eieren (ovivoor): de nijlvaraan graaft bijvoorbeeld graag de nesten van de nijlkrokodil uit, maar ook vogel- of reptieleneieren zijn een belangrijke voedselbron voor veel varanen.
Soorten
Enkele bekendere soorten zijn;
- Komodovaraan (Varanus komodoensis)- 3.10 m lang (grootste soort).
- Nijlvaraan (Varanus niloticus)- 2,5 m lang.
- Papoeavaraan (Varanus salvadori)- tot 2.44 m lang
- Reuzenvaraan (Varanus giganteus)- 2.50 m lang.
- Afrikaanse steppevaraan (Varanus exanthematicus)- 1.50 m lang.
- Smaragdvaraan (Varanus prasinus)- 1 m lang.
- Gould's varaan (Varanus gouldii)- 1,8 m lang.
- Woestijnvaraan (Varanus griseus)- 1,5 m lang.
- Dwergvaraan (Varanus storri)- 35 cm lang.
- Bengaalse varaan (Varanus bengalensis)- 1,9 m lang.
- Mangrovevaraan (Varanus indicus)
- Watervaraan (Varanus salvator)
- Grays varaan (Varanus olivaceus)
- Varanus varius
Er is echter ook nog Megalania, een 8 meter lange uitgestorven soort uit het Pleistoceen die leefde in Australië. Deze soort werd vroeger Megalania prisca genoemd, maar tegenwoordig verkiest men om de soort in het geslacht Varanus te plaatsen. De huidige naam voor het dier is dan ook Varanus prisca. Desondanks blijven velen de term Megalania gebruiken.
Trivia
In het Suske en Wiske-verhaal De nare varaan speelt een reuzenvaraan van het eiland Komodo een belangrijke rol.
Referenties
Vrije mediabestanden over Varanidae op Wikimedia Commons