Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Vaandel
waarbij er allemaal verschillende vaandels gedragen worden.
Een vaandel is een onderscheidende vlag bedoeld om de nationaliteit van een schip aan te duiden of een militaire eenheid te herkennen. Uit die laatste variant zijn de vaandels van gilden en schutterijen ontstaan. Daarnaast zijn er nog de religieuze vaandels, vooral meegedragen in processies.
Op zee
Op zee wordt een vaandel meestal gehesen op de achtersteven van een schip of boot om de nationaliteit van het vaartuig aan te duiden. Vaandels kunnen ook verticaal gehesen worden op de ra-nok (de verticale mast-arm), wanneer het schip op zee vaart. Er is een groot verschil tussen een vlag of vaandel, een vlag is een nationaal erkende natievlag, een vaandel wordt toegekend aan gildes en aan onderdelen van een defensiemacht. Een nationale vlag bij de Koninklijke Marine wordt alleen op de achtersteven gevoerd wanneer het schip in de haven ligt (niet vaart). Soms wordt de verkleinde vlag aan de mast gehesen wanneer het schip vaart. De geus wordt alleen gehesen aan de voorsteven wanneer een oorlogsschip in buitenlandse havens ligt.
In sommige landen (bijvoorbeeld de Verenigde Staten) is het nationale vaandel gelijk aan de nationale vlag. In andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, zijn er speciale vaandels voor gebruik op zee. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen oorlogsvlaggen, dienstvlaggen en handelsvlaggen, al naargelang het schip een militaire taak dan wel een overheidstaak heeft, of gewoon een civiel (koopvaardij)schip is.
Te land
Te land is een vaandel de herkenningsvlag van een militaire eenheid. Bij de bereden wapens (de eenheden die voor 1940 te paard opereerden: cavalerie, artillerie en Koninklijke Marechaussee, dan wel anderszins bereden waren: Regiment Wielrijders) wordt een vaandel een standaard genoemd, waarbij voor de artillerie geldt dat zij tot enkele jaren geleden de chabrak hadden. Dit betrof een vaandeldoek, dat over de schietbuis van een stuk werd gelegd en een vervanging was voor de van oudsher in de schietbuis ingeslagen initialen van de vorst(in). De chabrak is vervangen door een standaard.
In vroeger tijd stond het vaandel voor de directe aanwezigheid van de leidinggevende, vaak de vorst of heerser. Met het onoverzichtelijker worden van het slagveld stonden de vlaggen, vaandels en standaarden voor de aanwezigheid van de door de vorst aangewezen leidinggevenden (commandanten). Tot op heden wordt in Nederland het vaandel/de standaard verleend (of erkend) door de heersend vorst. De aanwezigheid van het vaandel/de standaard staat symbool voor de aanwezigheid van het Koningshuis. Vaandels en standaarden zijn in Nederland gebonden aan vorm, uiterlijk en afmetingen, zoals vastgelegd aan het eind van de 19e eeuw.
Tegenwoordig heeft het vaandel vooral een ceremoniële betekenis. Elke militair (met uitzondering van dienstplichtigen, niet behorend tot de categorie officieren) legt zijn of haar eed/belofte af op het vaandel of de standaard van zijn of haar eenheid.
Vaandels worden tegenwoordig gevoerd door regiment en korpsen, of grotere verbanden zoals het Korps Mariniers, het eskader, de Koninklijke Luchtmacht en de Koninklijke Marechaussee.
Vaandels in kerkelijk gebruik
Schutterijen en gilden namen tijdens de protestantse overheersing in de zestiende en zeventiende eeuw Rooms-katholieke geestelijken in bescherming. Ook bewaakten zij de plaatsen waar clandestien de Mis werd gelezen. Toen de onderdrukking van de Kerk was afgelopen veranderden deze groepen van gewapend verzet in folkloristische verenigingen, die als erewacht vaak nog steeds een rol vervullen in de liturgie van de Kerk, vooral op hoogtijdagen. Vooral in Noord-Brabant is het vaandelzwaaien nog steeds populair.
Daarnaast is in de loop van de geschiedenis het gebruik ontstaan om bij processies vaandels met heiligenafbeeldingen mee te dragen. Daarbij valt op dat de vaandels groter worden naarmate men zuidelijker komt. Vooral Beieren staat bekend om de vaandels ter grootte van een kleine achtertuin.
Vaandels in andere culturen
Van de Chinese cultuur is het bekend dat bij begrafenisstoeten vele vaandels gedragen worden met allen een eigen voorstelling of tekst (zie foto boven).
Vrije mediabestanden over Vaandel op Wikimedia Commons