Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Tempo (muziek)
Onder het tempo (van Italiaans tijd, meervoud: tempo's of tempi) wordt in de muziek de snelheid verstaan waarmee een muziekstuk gespeeld wordt. Ter aanduiding van het tempo worden enkele Italiaanse termen gebruikt, zoals: allegro, vivace, presto e.d., waarmee globaal het tempo bepaald is. Voor een nauwkeuriger aanduiding wordt de duur van een bepaalde noot vastgelegd, door verwijzing naar de metronoom. Meestal komt de snelheidsaanduiding middels een metronoomcijfer overeen met de teleenheid (puls) van de maatsoort, en is de Italiaanse tempoaanduiding gerelateerd aan dat pulsgevoel.
In oude Europese muziekstukken stond veelal een aanduiding als tempo giusto ofwel het juiste tempo. Later gebruikten componisten ter aanduiding van het tempo een reeks Italiaanse termen, waarmee al iets meer duidelijk werd over het te spelen tempo. Weer later, na de uitvinding van de metronoom, werd het gebruikelijk het tempo aan te geven met een metronoomaanduiding. Men noteerde een noot met daarachter een getal dat aangeeft hoeveel van deze noten per minuut gespeeld moeten worden. Ook schreef men wel: MM 100, als afkoring van Maelzels metronoom 100, aangevend dat men de metronoom op 100 tikken per minuut moest instellen. Afhankelijk van de maatsoort is dan het tempo bepaald.
Een andere maat voor het tempo, die vooral in moderne muziekgenres zoals dance wordt gebruikt, is het aantal beats per minute (afgekort BPM, slagen per minuut). Hiphop gebruikt typisch tempo's tussen 85 en 120 BPM terwijl dit bij house eerder 110-140 is. Twee nummers vlekkeloos in elkaar laten overlopen door de 2e plaat te versnellen/vertragen totdat die dezelfde BPM heeft als de plaat ervoor heet beatmixing.
Tempo's en de metronoom
Hieronder staat een overzicht van de verschillende benamingen voor de tempo's met daarachter het aantal tikken per minuut waarmee deze overeenkomen. Merk op dat de aanduidingen naast op het tempo ook op het karakter van de muziek kunnen slaan.
De zeer langzame tempo's:
De matig langzame tempo's:
De matig snelle tempo's:
- Moderato: 108 - 120
- Allegretto: 108 - 120
De snelle tempo's:
- Allegro: 126 - 138
- Vivace: 144 - 160
- Allegro vivace: 152 - 168
De zeer snelle tempo's:
- Allegro assai: 168 - 192
- Presto: 168 - 192
- Prestissimo: 200 - 208
Terminologie voor tempoverandering
Sommige begrippen worden in combinatie gebruikt, zoals molto en assai. Voorbeeld: assai presto, ofwel zeer snel; poco rallentando, ofwel een beetje vertragend.
- Accelerando (accel.): versnellend
- A tempo: terugkeer naar het tempo van voor de verandering
- Animando: levendiger worden, licht versnellend
- Assai: veel, zeer
- Calando: afnemend in sterkte en snelheid
- Molto: veel
- Meno Mosso: minder beweeglijk, langzamer
- Più Mosso: beweeglijker, sneller
- Poco: een beetje
- poco a poco: beetje bij beetje
- Rallentando (rall.): vertragend
- Rapido: snel, slaat meestal op een kleinere groep noten, men ziet ook wel rapidissimo of veloce.
- Ritardando (rit.): vertragend
- Ritenuto: een beetje langzamer, dit is echter niet altijd een tempo aanduiding, maar kan ook een karakteraanduiding zijn (vgl. vertaling: 'teruggehouden')
- Rubato: 'gestolen', het tempo binnen de maat kan evenwichtig en regelmatig vertragen en versnellen.
- Tempo Primo: weer naar het aanvankelijke tempo (meestal aan het begin van een nieuw gedeelte)
Merk op dat er een nuanceverschil kan zijn in de uitgang van de term. de uitgang '-ando' meest een proces weergeeft over meerdere tonen (bijvoorbeeld: animando=levendiger worden), gedurende een bepaalde tijdspanne, terwijl de uitgang '-ato of -uto' meestal op een moment slaat (bijvoorbeeld animato=levendig zijn).