Tactiek

Tactiek of tactisch zijn termen die bij meerdere toepassingen en/of gelegenheden worden gebruikt :

• Tactieken in de krijgskunde (het opstellen en gebruiken van troepen enz. in een gevecht, ook : tacticus).
• Tactieken uit het management (voorbedachte acties ondernemen uit een zakelijk oogpunt met een bepaald doel).
• Tactieken in de sport (de wijze van optreden die voert naar de overwinning).
• Tactieken in het algemeen (overleg of wijze waarop men te werk gaat (of gedraagt) om te slagen).

Ook :

• Tact, een gevoel hebben voor hetgeen passend of betamelijk is (ook : tacticus).

• Tactloos(heid) : zonder tact of beleid. / Tactvol : met veel tact.

Krijgskunde

In de krijgskunde kan de term verschillende betekenissen hebben:

Oorspronkelijk is het woord op het eind van de 18e eeuw ontwikkeld als een aanduiding van de methode om troepen op een bepaalde manier vlak voor een veldslag op te stellen. In het begin van de 19e eeuw werd er een tegenstelling gemaakt met de strategie: de strategie was dan de manier waarop men met een leger manoeuvreerde voor en na de eigenlijke veldslag, de tactiek de wijze waarop men tijdens die slag vocht. Het woord kon echter niet alleen voor de methode gebruikt worden, maar ook voor een concrete toepassing daarvan.

In het midden van de 19e eeuw ontstaat hieruit een leer die drie niveauverschillen onderscheidt: de concrete gevechtshandelingen zijn het tactische niveau; het directe manoeuvreren met eenheden noemt men nu het operationele niveau; de fundamentele beslissingen die de hele campagne betreffen, vormen het strategische niveau. Deze indeling is in de krijgskunde nog steeds gebruikelijk.

Tegelijkertijd ontstaat er een derde van het eerste afgeleid betekenisonderscheid: de tactiek is een bepaalde algemene methode van oorlogsvoering ongeacht het niveau, bijvoorbeeld de tactiek van de Blitzkrieg, de strategie de toepassing daarvan in een concreet plan. Zo was het de Duitse strategie (het plan) om de tactiek (de methode) van de Blitzkrieg toe te passen in Operatie Barbarossa. Het is dit woordgebruik dat in de algemene spreektaal is doorgegedrongen, zij het dan dat de termen vaak verwisseld worden. Uiterst verwarrend is dat de tweede en derde betekenis strijdig met elkaar zijn.

In het begin van de 20e eeuw wordt de tweede betekenis, dat van het niveauverschil, doorgetrokken naar het toepassingsdoel van wapens. Zo werd er een onderscheid gemaakt tussen tactische bommenwerpers, die op het slagveld worden ingezet tegen tactische doelen, en strategische bommenwerpers die de vijandelijke strategische doelen moet vernietigen: de bevolkingscentra, industrieën, infrastructuur en bestuursorganen die meer fundamenteel zijn en dus als van een "hoger niveau" worden gezien. In gelijke zin maakt men een onderscheid tussen tactische kernwapens en strategische kernwapens.

Management

In de management is een tactiek plan van middelen en wegen om een bepaald doel te bereiken. Er wordt gedetailleerd gekozen uit alternatieven. Tactische beslissingen lopen over een middellange periode, één tot vijf jaar. De beslissingen die op tactisch niveau genomen worden moeten bijdragen aan de strategie op langere termijn. Beslissingen over bijvoorbeeld prijzen zijn tactisch; over producten strategisch. Een tactiek bestaat op haar beurt weer uit meerdere operationele beslissingen op kortere termijn. Het bevindt zich dus, qua tijd en omvang, tussen de strategie en de operationele beslissingen in. We zien aldus dat het operationele en tactische niveau op dit maatschappelijk terrein van plaats gewisseld zijn en dat een tactiek hier geen methode is maar een plan.

In een organisatie worden tactische beslissingen vooral genomen in het middle management.