Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Varken (tam)
Zie ook : varken (doorverwijzing), voor andere betekenissen van "varken".
| Tam varken | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Een varken (zeug) met een jongen (biggen). | |||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Ondersoort | |||||||||||||||
| Sus scrofa domesticus Linnaeus, 1758 |
Het gewone tamme varken oftewel Sus domesticus of Sus scrofa domesticus is een gedomesticeerd wild zwijn en behoort tot de familie der varkens (Suidae). Varkens werden 5000 tot 6000 jaar geleden gedomesticeerd. Met de wetenschappelijke naam Sus scrofa wordt het everzwijn of wilde zwijn aangeduid. In Nederland leven ruim 11,6 miljoen en in België 6,7 miljoen varkens.
In grote delen van de wereld zijn varkens verwilderd geraakt (bijvoorbeeld Nieuw-Zeeland en eilandjes in de Grote Oceaan). Vroege Westerse zeevaarders (waaronder de VOC) hebben bewust varkens uitgezet, bij voorkeur op eilanden, om een duurzame voedselvoorraad te garanderen. De varkens hebben daar grote ecologische schade toegebracht en doen dat in vele gevallen nog steeds.
Terminologie
Een jong varken wordt een big genoemd, een vrouwtjesvarken een zeug en een mannetjesvarken een beer. Een barg of borg is een gecastreerd mannetjesvarken. Een gelt is een vrouwtjesvarken dat nog niet geworpen heeft. Keu is regiolect voor jong varken, big.
Biggen
De draagtijd van een zeug is ongeveer 115 dagen (3 maanden, 3 weken en 3 dagen). Een varken kan wel tot 20 biggen per worp krijgen, gemiddeld worden er ongeveer 13 levende biggen geboren. Een worp biggen wordt een toom of nest genoemd. Biggen worden onderscheiden in zuigende biggen en gespeende biggen. Zuigende biggen drinken melk bij een zeug. Zuigende biggen heten zo totdat zij gespeend worden, het spenen gebeurt tussen de 21 en 28 dagen na de geboorte. Op biologische varkensbedrijven wordt pas na 42 dagen gespeend. Na het spenen spreken we van een gespeend big. Biggen kunnen ook een ziekte onder de leden krijgen, waaronder de wegkwijnziekte (PMWS).
Als voedsel
Het varken wordt massaal gekweekt voor zijn vlees. In Nederland en België worden varkens voornamelijk in de intensieve varkenshouderij gehouden, maar er zijn ook alternatieven zoals de biologische varkenshouderij en de scharrelvlees varkenshouderij. Als een varken 6 maanden oud is (en inmiddels ongeveer 100 kg weegt), is het rijp voor de slacht. Varkens die niet geslacht worden, kunnen tot 12 à 13 jaar oud worden. In het jodendom en de islam wordt het varken beschouwd als onrein en niet gegeten.
Als huisdier
Varkens worden ook als huisdier gehouden. Het zijn intelligente, nieuwsgierige en sociale dieren en ze zijn goed te trainen. Het bekendste ras dat voornamelijk in kinderboerderijen en binnenshuis wordt gehouden is het kleine hangbuikzwijn of minivarken. Het houden van huisvarkens is de laatste jaren populair geworden in enkele westerse landen. Een varken is evenals andere intelligentere zoogdieren, zoals een hond, aap en dolfijn, een sprekend voorbeeld van overeenkomsten met het menselijk brein. Daarbij is er slechts een verschil aan te merken aangaande het beredenerende bewustzijn van mensen, dat bij dieren slechts intuïtief of instinctief plaatsvindt, wat echter bij beelddenkende mensen óók zo (intuïtief) plaatsvindt.
Overig
Varkenshaar wordt onder meer gebruikt voor bezems, haarborstels, penselen, scheerkwasten en stoffers. Varkens worden gebruikt voor het opsporen van truffels en drugs.
In Eersel bevindt zich een aan het varken gewijd museum.
Symboliek
Keltische mythologie
In de Keltische mythologie neemt het varken of wilde zwijn een belangrijke plaats in.
Islam en jodendom
Binnen het jodendom en de islam wordt het varken beschouwd als onrein en mag daarom niet gegeten worden.
Christendom
Binnen het katholicisme wordt Antonius met het varken vereerd. Zijn attribuut is een bel. Deze is soms bevestigd aan zijn staf. De varkens van zijn orde dragen ook een bel.
Deze verering ontstond in de Middeleeuwen. De Antonieten, leden van de naar Antonius van Egypte vernoemde verpleegorde, mochten hun varkens vrij laten rondlopen als vergoeding voor deze verpleging. Op 17 januari werden deze varkens geslacht en het vlees verdeeld onder de armen.
Bijgeloof
Volgens het bijgeloof kunnen mensen die varkenshersenen eten geen leugens vertellen.[1]
Zie ook
- Vleesvarken
- Varkensvlees
- Berengeur
- Lijst van zoogdieren
- Wild zwijn
- Varken in de Chinese astrologie
- Bake
Lijst met varkensrassen
- Belgisch Landras
- Berkshire
- Chester White
- Duroc
- Europees Landras
- Hampshire
- Large Black
- Large White (Yorkshire)
- Mangalitza varken
- Meishan
- Middle en Small White
- Piétrain
- Poland China
- Synthetische rassen
- Taihu
- Tamworth
- Wessex Saddleback
- Petren
Externe links
- Geschiedenis van het varken in onze streken in de 19de en 20ste eeuw
- Boerderij.nl - Thema rassen en kruisingen in de varkenshouderij
- Nationaal Varkensmuseum in Eersel
Literatuur
- Katja de Bruin: Varkensliefde, Nijgh en Van Ditmar, 2009. ISBN 9789038890814
- Anno Fokkinga: Het Varkensboek, Uitgeverij Thoth, 2004. ISBN 9789068683738
- Yvonne Kroonenberg: Alleen de knor wordt niet gebruikt, Uitgeverij Contact, 2009. ISBN 9789025430481
- Michel Pastoureau: Le Cochon. Histoire d'un cousin mal aimé, Gallimard, collection Découvertes (nummer 544), 2009. ISBN 2070360385
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º Lorie, P. (1992). Volksgeloof. Rijswijk: Uitgeverij Elmar B.V. ISBN 90-389-0072-4
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Sus scrofa domesticus op Wikimedia Commons.