Stemband

De werking van de stembanden.

De stemplooien oftewel plica vocalis of stembanden oftewel ligamentum vocale zijn twee gepaarde structuren in het strottenhoofd. Ze vormen een belangrijk deel van het stemvormend apparaat in het strottenhoofd. De stembanden bestaan uit de met epitheel bedekte stemplooien (plica vocalis), de eigenlijke stembanden (ligamentum vocale), de stemspier oftewel musculus vocalis en de bekerkraakbeentjes oftewel cartilagines arytenoideae, allemaal aan beide kanten.

Opbouw en functie

De spleet tussen de stembanden wordt de stemspleet oftewel rima glottidis genoemd. De achterste uiteinden van de stembanden zijn met de beide bekerkraakbeentjes verbonden, die de positie van de stembanden ten opzichte van elkaar beïnvloeden. Bij het ademhalen zijn de stembanden wijd geopend (abductie), waardoor de stemspleet een typische driehoekige vorm aanneemt. De stemspier kan de spanning en de dikte van de stembanden veranderen. Samen met musculus cricothyreoideus, die eveneens de spanning en lengte van de stembanden verandert, ontstaat een nauwkeurig sturingsmechanisme waarmee het volume en de toonhoogte van de menselijke stem wordt geregeld.

Als tijdens het uitademen de stemplooien gespannen zijn, ontstaat aan de stemplooien een toenemende luchtdruk. Wanneer deze een drempelwaarde bereikt, worden deze opengedrukt en neemt de luchtdruk tijdelijk af, waardoor de aangespannen stemplooien snel weer sluiten. Door de druk, sluiten zij zich weer, waarna het proces zich herhaalt (het Bernoulli-effect). De aldus ontstane trilling in de stemplooien wordt overgedragen aan de passerende luchtstroom. Hoe sterker de stemplooien opgespannen worden, hoe hoger de trillingsfrequentie is en hoger de toonhoogte van de stem wordt.

Een Nederlandse mannenstem heeft een toonhoogte van rond de 110 Hz, een Nederlandse vrouwenstem van ongeveer 220 Hz en een Nederlandse kinderstem van ongeveer 300 Hz. De gemiddelden voor sprekers van andere Europese talen liggen daar niet ver van af. Japanners en andere Aziaten hebben gemiddeld veel hogere stemmen.

Hoe langer de stembanden zijn, hoe lager de stem klinkt. De lengte van de stembanden is doorgaans evenredig met de afmeting van het strottenhoofd, vandaar dat bij de plotselinge groei van het strottenhoofd in de puberteit bij jongens de stem ineens veel lager wordt en ze de baard in de keel krijgen.

Weefselopbouw

De stembanden zijn opgebouwd uit verschillende lagen. De basislaag is de stemspier, daar overheen het lamina propria mucosae (elastisch, vezelrijk bindweefsel). Over deze laag ligt een bandachtige structuur die aan beide kanten aan kraakbeen vastzit, het ligamentum vocale, de eigenlijke stemband. De bovenste lagen bestaan uit slijmvlies en epitheel. Op het oppervlak van de stembanden bestaat tussen het epitheel en het bindweefsel een kleine tussenruimte, de ruimte van Reinke, die verschuiving tussen het epitheel en het bindweefsel mogelijk maakt.

Veel voorkomende problemen van stemplooien zijn een stembandpoliep, stembandknobbeltjes en Reinkes oedeem. Een zeldzamer afwijking is groei van wratten op de stembanden door HPV besmetting (larynxpapillomatose).

Zonder stemplooien is het alleen mogelijk te spreken door te fluisteren. Na een laryngectomie (verwijderen van de larynx, het strottenhoofd) vanwege kanker kan de functie van de stemplooien overgenomen worden met een apparaatje dat een (dalende) zoemtoon geeft dat tegen de keel gezet wordt, door gebruik te maken van het opboeren van ingeslikte lucht (oesophagusspraak) en daarmee de stem volume te geven of door middel van een klein klepje tussen de luchtpijp en de keel waardoor bij uitademing lucht naar de keel- en mondholte kan worden geperst.

Externe link

• Dr. F.G. Wouterlood Larynx - Stemvorming. Anatomie van de bovenste luchtwegen, hoofd en hals. VU Medisch Centrum, 2006.

Luchtwegstelsel

WikiWoordenboek

Zoek stemband op in het WikiWoordenboek.

  Vrije mediabestanden over Vocal fold op Wikimedia Commons