Stank

Stank is, in de subjectieve betekenis, een geur die door de mens wordt waar genomen en door onze hersenen negatief wordt beoordeeld.

Stank en het menselijk lichaam

In de objectieve betekenis zijn het de moleculen die bovengenoemde reactie met zich meebrengen. Dit negatief beoordelen van een geur is meestal een (evolutionair geprogrammeerd) signaal dat een stof schadelijk is (aceton, waterstofsulfide, chloor, broom, ozon, ammoniak, lijken, poep) en is dus een signaal om zich te verwijderen van de stankbron. Stinkdieren maken hier gebruik van door in geval van nood hun aanvaller met een zeer walgelijke geurstof te besproeien.

Het is echter een drogredenering om te denken dat hieruit volgt dat een stof die niet stinkt of aangenaam ruikt niet giftig is. Fosgeen, lewisiet, koolmonoxide, blauwzuur, en vele andere vergiften hebben een aangename of zelfs helemaal geen geur. Waterstofsulfide is een geval apart, daar het een sterke rotte-eierenlucht verspreidt maar waarbij de geur later verdwijnt. De oorzaak is dat het eerste vergiftigingsverschijnsel verlamming van de reukzenuwen is. Stank kan bij hoge intensiteit leiden tot klachten als hoofdpijn en braakneigingen.

Stank kan leiden tot geurhinder.

Negatieve hedonische waarde

De aangenaamheid van een geur kan worden vastgesteld aan de hand van de 'hedonische waarde'. Een negatieve hedonische waarde betekent een negatieve beoordeling van de geur, en dus stank. Deze negatieve beoordeling kan variëren van -1 tot -4, wat respectievelijk voor 'zeer licht onaangenaam' en 'zeer onaangenaam' staat. De hedonische waarde kan ook positief zijn, voor aangename geuren.

Bestrijding van stank

a. Eerste keus: voorkomen dat de stank ontstaat.
b. Door het uitwassen van stank uit de lucht; dit kan alleen als de stank kan worden ingezogen bijvoorbeeld vanuit een schoorsteen of afzuigkanaal; hiervoor worden specifieke gaswassers gebruikt.
c. Door toepassing van Geurneutraliserende Middelen; deze reageren met stankmoleculen waardoor een derde, niet stinkend product ontstaat.

Stank als wapen

Het voorbeeld van het stinkdier is door de mens overgenomen. Professionele stinkbommen worden ontworpen door politie en militairen voor oproerbestrijding. Stankwapens zijn effectief, zelfs bij lage concentraties, en zijn veiliger dan peperspray en traangas. Het meest effectief is een mengsel van verschillende stoffen, waardoor men niet aan de geur kan wennen. Wie bevangen wordt door de geur krijgt last van hoofdpijn en braakneigingen, en zal al snel afzien van het kwaad dat hij in de zin had.

Stinkbommen

Stinkbommen maken deel uit van het assortiment van vele feestwinkels. Ze bestaan meestal uit een ampul met daarin een sulfidezout, bijvoorbeeld ammoniumsulfide. In contact met vocht uit de lucht ontstaat een sterke rotte-eierenlucht door het vrijkomende waterstofsulfide. Een ander veelgebruikte stankbom is gebaseerd op butaanzuur, en kan verkregen worden door boter te laten reageren met loog. Butaanzuur is ook in pure vorm verkrijgbaar. In alle gevallen geldt dat stinkbommen niet gebruikt mogen worden in te kleine afgesloten ruimtes, in menigten waar paniek kan uitbreken, of jegens een weerloos persoon.

Stinkende stoffen

Een aantal chemicaliën ruikt voor de mens zeer vies. Deze zijn onder andere:

• Indool (faeces - in lage concentraties ruikt het echter naar bloemen);
• Propaanzuur (zweet);
• Butaanzuur (bedorven boter);
• Ozon;
• Waterstofsulfide (rotte eieren);
• Chloor;
• Ammoniak;
• Broom;
• De meeste thiolen (ook wel mercaptanen genoemd);
• En zeer veel andere stoffen.

Trivia

Zowel de namen van de stoffen ozon en broom zijn afgeleid van (oud)Griekse woorden "stinken" of "rieken". In het Chinees heet ozon "chou yang" (臭氧), wat letterlijk "stinkende zuurstof" betekent. Broom heet "chou" (溴), waarbij het karakter is samengesteld uit het karakter voor "stank" en een zogenaamde waterradicaal. Letterlijk vertaald dus een "stinkende vloeistof", en dat is precies wat het is.