Quiëtisme

Het quiëtisme is een christelijke mystieke leer, die het belang beklemtoont van de passiviteit van de menselijke ziel. Menselijke inspanningen worden onderdrukt opdat de goddelijke invloed zich volledig kan ontplooien. De term wordt meestal geïdentificeerd met de leer van Miguel de Molinos, een Spaanse priester die in de tweede helft van de 17e eeuw een geestelijk leider werd te Rome. Volgens de Molinos heeft de ziel net als het lichaam rust nodig.^[1] Zijn denkbeelden zijn verwant aan het boeddhisme, aan het taoïstische wu wei en aan de Dictionnaire historique et critique van de Rotterdamse filosoof Pierre Bayle.

Volgens de Molinos kon de christelijke perfectie worden bereikt door de innerlijke weg van contemplatie. Daarmee werd bedoeld dat God op een niet nader omschreven wijze gebruik maakt van de innerlijke krachten van de mens. Het verlangen naar menselijke actie werd beschouwd als een belediging voor God, die alles wenst te zijn in de mensen.

Het Quiëtisme werd ontwikkeld in het Spaanse rooms-katholicisme, en verspreidde zich vooral naar Frankrijk, door toedoen van Madame Guyon, die het onder de leden van de Franse adel verspreidde. Ze slaagde erin een belangrijke aanhanger te vinden in het hof van Lodewijk XIV: Madame de Maintenon, de echtgenote van Lodewijk XIV; en de rooms-katholieke aartsbisschop Fénelon als bondgenoot te winnen. Fénelon, de aartsbisschop van Kamerijk, had onverholen kritiek op de oorlogspolitiek en het absolutisme van Lodewijk XIV. Hij schreef een van de populairste boeken uit de 18e eeuw, Télémaque en samen met Nicolas Malebranche de meest effectieve afwijzing van het spinozisme.

Ook de ideeën uit de Verlichting speelden een rol. Als tegenreactie legden de quiëtisten nadruk op het mysterie in plaats van op de rede. De schepping was afkomstig van een voorzienig, wetgevend, almachtig en buitengewoon intelligent wezen.
Het quiëtisme lijkt een reactie te zijn geweest op of beïnvloed te zijn geweest door het spinozisme en het atheïsme,
maar ook op de vrome stichtingen en een valse ascese van Madame de Maintenon;
zich opofferen voor het algemeen welzijn van het volk was niet iets dat van toepassing was op de Zonnekoning;
Als gevolg van de absolutisme van Lodewijk XIV propageerde Fénelon een innerlijk leven. Hij achtte het vertrouwen van de buren belangrijker dan dat van de staat.
Iedereen die een teruggetrokken leven leidde was plotseling verdacht.
Het werk van Miguel de Molinos werd door paus Innocentius XI in 1687 als een ketterij veroordeeld. De Molinos werd veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf.