Presentisme

Presentisme is de filosofische stelling dat alleen het heden bestaat. Het verleden en de toekomst bestaan bestaan niet werkelijk.

Natuurkunde

Filosofisch presentisme was combineerbaar met het galileïsche wereldbeeld, maar is moeilijker te rijmen met het huidige wereldbeeld, dat gebaseerd is op de speciale relativiteitstheorie.

Geschiedkunde

Op het vakgebied van de historici is presentisme een fout tegen de correcte geschiedschrijving. Het houdt in dat men het verleden analyseert en beschrijft in functie van het heden.

Het heeft weliswaar voordelen om te beschrijven wat het verband is tussen iets in het verleden en in het heden. Maar het leidt tot een verwrongen voorstelling van het verleden wanneer men het heden op het verleden projecteert of wanneer men van teveel facetten aanneemt dat ze in het verleden zo waren als nu. De historicus mag zijn eigen visies, normen en waarden niet opleggen aan de mensen en gebeurtenissen uit het verleden die hij beschrijft. Het vermijden van een verkeerd presentisme toont de veranderlijkheid in de maatschappij.

Ook op andere terreinen, zoals sociologie, kan presentisme een denkfout zijn, wanneer debatten over sociale vraagstukken in het verleden teveel geïnterpreteerd worden vanuit de huidige problematiek.

Voorbeeld van historisch presentisme

Historische films gebruiken kostuums en een setting uit het verleden, maar zijn er vaak op gericht de kijkers naar de bioscoop te lokken. Om het publiek aan te spreken, moet dit zich kunnen identificeren met de personages. Het historische verhaal wordt daarom vaak opgevuld met emoties en zienswijzen uit het heden.

  TEDxFlandersSalon – Bruno De Wever – Culturele identiteit en historisch besef op YouTube