Spraak

Barack Obama, president van de
Verenigde Staten van Amerika,
tijdens een toespraak aan een
Amerikaanse universiteit.

Spraak is het geheel aan talige klanken die door het menselijk lichaam met behulp van lucht uit de longen en het spraakkanaal worden voortgebracht.

Hoewel er een grote overlap bestaat tussen spraak en taal, dient men de begrippen niet te verwarren. Taal is niet noodzakelijkerwijs akoestisch van aard: ook gebarentaal en geschreven taal zijn vormen van taal. Anderzijds kan het lichaam door middel van het spraakkanaal ook niet-talige klanken voortbrengen, zoals klikjes met de tong, gaap-, boer- (hoorbare lozing van gassen uit de maag) en fluitgeluiden en kreten. Onvermogen tot spreken wordt alalie genoemd, meestal het gevolg van doofstomheid, uitzonderlijk het gevolg van extreme verwaarlozing in de vroeg-kinderlijke taalverwerving.

Spreekvaardigheid houdt nauw verband met assertiviteit.

Spraakaspecten

De menselijke spraak heeft meerdere aspecten.

• Spraakklanken; de bouwstenen van spraak zijn de fonemen. Dit zijn de kleinste klankeenheden met betekenis. Er bestaat naast het gewone alfabet ook een een fonetisch alfabet. De klankeenheden in onze taal zijn vastgelegd in de klankinventaris van het Nederlands.
• Spraakbegrip. Dit is het vermogen om gesproken taal te begrijpen. Stoornissen in het begrijpen van gesproken taal kunnen diverse oorzaken hebben. Zij kunnen te maken hebben met problemen in het verstaan van klankeenheden (kortom: met akoestische en fonetische verwerking), het begrijpen van woorden (woorddoofheid), of het begrijpen van de betekenis en structuur van hele zinnen. Stoornissen in het begrijpen van gesproken (maar ook geschreven) taal worden samengevat met met de term afasie van Wernicke, niet te verwarren met beelddenken, waarbij wel de spraak wel middels woorden geschiedt, maar het denken niet. Dit juist in een veelheid aan begrippen ((totaal)beelden).
• Spraakproductie. Bij het produceren van spraak kunnen globaal drie niveaus worden onderscheiden: een conceptueel niveau , een formuleer niveau en een articulatie niveau. Het conceptuele niveau dient om de inhoud of betekenis van de boodschap te selecteren. Bij het formuleer niveau wordt de boodschap in een zinsstructuur (een soort intern spreekplan) omgezet. Tenslotte dient het articulatie niveau om de zinsstructuur om te zetten in actuele spraakklanken, door het activeren van tong, strottenhoofd, lippen e.d. Stoornissen in productie van gesproken (of geschreven) taal worden samengevat met de term afasie van Broca.
• Mentaal lexicon. Een mentaal lexicon is een soort van woordenboek in de hersenen, waarin woorden samen met hun betekenis zijn opgeborgen. Echter ook syntactische informatie, dus hoe een woord is ingebed in een zin, en woordvormen (hoe een woord wordt uitgesproken) vinden we hierin terug. Bij het luisteren naar en produceren van spraak wordt voortdurend uit het lexicon geput. Bekende en meer frequent gebruikte woorden worden sneller opgespoord dan onbekende of minder frequente worden. Een normale volwassen spreker beschikt over een lexicon van ongeveer 50.000 woorden, en kan zonder enige moeite drie woorden per seconden begrijpen of produceren. Zie ook idiolect.

Verklaringen vanuit geloof

Er zijn passages in de Bijbel en in de Koran, alsmede in de Veda's, dat "De Heer op Zijn manier de eerste woorden sprak met de bedoeling om dit universum te creëren".

"Aum" of "Ohm" staat vermeld bij de Hindoes als beginklank.

"Wij kunnen spreken omdat Hij kan spreken."

Literatuur

• Levelt, W.L.M. (1989). Speaking: from intention to articulation. Cambridge,MA: MIT Press

Zie ook

• Menselijke stem
• Stemband
• Papegaaien, pratende (geluidsnabootsende) vogels.