Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Oorlog in Donbass
| Oorlog in Donbass | ||||
| kaart van de controle van Donbass | ||||
| kaart van de controle van Donbass | ||||
| Datum | 6 april 2014 | |||
| Locatie | Oekraïne | |||
| Resultaat | nog gaande | |||
| Casus belli | de status van de Russische minderheden | |||
| Strijdende partijen | ||||
| ||||
| Troepensterkte | ||||
| ||||
De Oorlog in Donbass[1], ook wel de Oorlog in Oekraïne[2] genoemd, is een burgeroorlog in Oekraïne tussen pro-Russische troepen en de pro-Westerse regering in Kiev. De oorlog[3][4] ving aan op 6 april 2014[5] nadat pro-Russische rebellen de regeringsgebouwen in Donetsk hadden bezet en Donbass als onafhankelijk gebied verklaarden.
De basis voor het conflict werd gelegd in februari 2014, toen de Oekraïense president Viktor Janoekovytsj afgezet werd na pro-westerse betogingen. Het conflict zorgde voor enorme spanningen tussen Rusland en het Westen. Het Westen beschuldigt Rusland ervan de pro-Russische troepen zowel financieel als ook militair te steunen. Tegelijkertijd steunt het Westen, met name de Verenigde Staten, de Oekraïense regering.
Oorzaken
Zie ook: Zie ook Geschiedenis van Oekraïne
Nationalisme
Van 1922 tot 1991 was Oekraïne als de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek een onderdeel van de Sovjet-Unie. Bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 verklaarde Oekraïne zich onafhankelijk en werden de Russen in Oekraïne een minderheid. De Russische minderheid, die zich voornamelijk concentreert in het oosten van het land, voelt zich minder verbonden met Oekraïne en velen hunkeren naar een sterke band met Rusland.[6] Onder een ander deel van de Oekraïense bevolking, met name in het westen, leven al zeer lang anti-Russische gevoelens. Zij streven juist steeds naar een onafhankelijke positie van Oekraïne ten opzichte van Rusland. Deze spanningen bleven voortbestaan tot op de dag van vandaag.
Economische belangen
Rusland heeft grote investeringen gedaan in Oekraïne en wil het land economisch sterker aan zich binden. Zo kreeg het land kortingen voor zijn grondstoffen in ruil voor een pro-Russische koers, zoals het gebruik van de marinebasis van de Zwarte Zeevloot op de Krim.[7] De pijplijn die door Oekraïne loopt, voert de grootste hoeveelheid gas naar Europa en is dus essentieel voor de Russische export.[8] Daarnaast heeft Rusland in 2013 meer dan 15 miljard dollar aan Oekraïense obligaties gekocht.[9] Aan de andere kant verlangt ook de Europese Unie naar nauwere economische betrekkingen met Oekraïne en kozen ze openlijk de zijde van de opstandelingen in Euromaidan, wat leidde tot een verder escalatie van de situatie.[10] Zowel Oekraïne als Rusland hebben belang bij invloed over het gebied. De Donetsbekken, ook wel Donbass genoemd, is een belangrijk industrieel gebied. Er staan ongeveer 70.000 fabrieken, gaande van metallurgie, machinebouw, chemie, energie tot de wapenindustrie. Dit vormt ongeveer 20% van de totale Oekraïense economie.[11] Daarnaast is Donbass ook rijk aan grondstoffen, waaronder grote hoeveelheden schaliegas.[12]
Aanloop
Euromaidan
 Zie Euromaidan voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Bij de Oekraïense presidentsverkiezingen van 2004 kwam aanvankelijk de pro-Russische Viktor Janoekovytsj uit de bus als winnaar. De uitslag van de verkiezingen die in het teken stonden van fraude en geweld, werd echter door een groot deel van de bevolking niet geaccepteerd, wat leidde tot de Oranjerevolutie. De uitslag werd uiteindelijk ongeldig verklaard en nieuwe verkiezingen werden gewonnen door de pro-Europese Viktor Joesjtsjenko. Het bewind van Joesjtsjenko bracht echter niet wat men ervan verwacht had en Janoekovytsj slaagde erin om gebruik te maken van de verdeeldheid en werd alsnog gekozen tot president in 2010. Janoekovytsj leunde dicht aan bij Poetin en wou zich ontdoen van Westerse invloed. Op 21 november 2013 annuleerde Janoekovytsj de onderhandelingen met de Europese Unie over een handelsakkoord waarbij een grotere integratie met Europa mogelijk was (het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne). Binnen Oekraïne leefde onder velen de hoop op een nauwere samenwerking met het Westen[13] en Janoekovytsj creëerde enorm veel onbegrip met deze beslissing. Er volgden in heel het land protesten tegen deze beslissing die meer en meer omsloegen in anti-regeringsprotesten (Euromaidan). Deze protesten werden steeds gewelddadiger en er vielen talrijke doden door het harde optreden van de politie. Op 19 februari 2014 riep Oekraïne de noodtoestand uit. Enkele dagen later ontvluchtte Janoekovytsj Kiev.[14] Het parlement zette de president af, schreef nieuwe verkiezingen uit op 25 mei 2014 en stelde een nieuwe parlementsvoorzitter aan.[15]
Krimcrisis
| Zie Krimcrisis voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De onrust verplaatste zich op 26 februari van Kiev naar de Krim in het zuiden. De meerderheid van de bevolking van dit schiereiland, dat tot 1954 bij Rusland hoorde, is (pro-)Russisch en tegenstander van de machtswisseling in Kiev. Voor Rusland heeft de Krim een groot strategisch belang als basis voor de Zwarte Zeevloot. De Krim dreigde zich dan ook af te scheiden van Oekraïne.[16]
Op 27 februari 2014 bezetten tientallen gewapende mannen het parlementsgebouw in de regionale hoofdstad van de Krim Simferopol. Ze hesen de Russische vlag.[17] Ook andere belangrijke gebouwen werden bezet en de Oekraïense regering verloor haar greep op het gebied. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties kwam in New York bijeen vanwege de Krimcrisis, maar geraakte niet tot een oplossing.[18][19] In maart 2014 werd een referendum georganiseerd waarbij volgens de officiële uitslag 95% aanhechting met Rusland opteerde. Hoewel de Krim grotendeels uit Russen bestaat, werd de objectiviteit van het referendum wereldwijd in twijfel getrokken waarna de Oekraïense regering het referendum ongrondwettelijk verklaarde.[20] In maart 2014 werd de Krim geannexeerd door Rusland, hetgeen door zowel Oekraïne als de meeste andere landen tot op heden niet wordt erkend.
Protesten in Donbass
In het oosten van Oekraïne woont een groot percentage Russen die sterk aanleunen naar Rusland. Na de afzetting van Janoekovitsj groeiden vooral in de oblasten Donetsk en de Loehansk de protesten tegen de nieuwe regering en de nieuwe koers die er werd gevaren. De protesten namen toe en ook ontstond er internationale bezorgdheid wegens de toenemende Russische troepen aan de grens met Oekraïne.[21] De Oekraïense politie probeerde de situatie onder controle te houden, maar slaagde daar amper in.
Op 6 april 2014 bestormden de inwoners van de oblasten Donetsk en Loehansk de administratieve gebouwen en onder invloed van de Krimcrisis eisten de inwoners van de Donetsk en Loehansk een gelijkaardig referendum zoals er in de Krim was gekomen. De eind 2005 opgerichte organisatie Donetskaja Respoeblika riep op 14 april de Volksrepubliek Donetsk uit. Op 16 april werd een referendum voorbereid en een Centrale Verkiezingscommissie opgericht.[22] Op 11 mei was er een referendum over de onafhankelijkheid van het oblast. Onafhankelijke waarnemingen waren tijdens het referendum onmogelijk. De uitslag van het referendum zou volgens de pro-Russische separatisten 89% in het voordeel van afscheiding bedragen. De volgende dag verklaarde Donetsk zich onafhankelijk.[23] Het scenario herhaalde zich in Loehansk, wat leidde tot de uitroeping van de onafhankelijke Volksrepubliek Loegansk.[24] Volgens Oekraïne en het Westen waren deze referenda gemanipuleerd door Rusland.[25]
Verloop van de oorlog
| Zie Tijdlijn van de Oekraïnecrisis voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
April 2014: aanzet tot het conflict
Op 6 april werden de overheidsgebouwen in Donetsk en Loegansk bestormd door de Oekraïense rebellen, zij eisten een grotere onafhankelijke positie van Oekraïne. Er werden verschillende overheidsdienaars gegijzeld, maar die werden spoedig weer vrijgelaten.[26] De nieuwe Oekraïense premier Oleksandr Toertsjynov stelde een ultimatum en eiste dat de bezetting eindigde, maar zijn eis bleef onbeantwoord. Ook in Charkov en Slovjansk werden overheidsgebouwen bezet.[27] De premier stelde een nieuw ultimatum voor[28] en dreigde met de inzet van het leger, maar ook deze actie bleef onbeantwoord. Op 15 april werd het Oekraïense leger ingezet en begonnen de militaire acties.[29] In de steden Charkov, Slovjansk[30], Kramatorsk[31], Horlivka[32][33], Marioepol[34] en een aantal andere, kleinere steden brak een machtsstrijd. Het Oekraïense leger slaagde erin om verschillende steden te heroveren, maar een groot deel bleef in handen van de rebellen.
Mei-juni 2014: escalatie
Het conflict breidde zich verder uit en escaleerde met name in mei en juni 2014. In de Zuid-Oekraïnse stad Odessa vielen verschillende doden bij een confrontatie tussen pro-Russische en pro-Oekraïense demonstranten, toen een overheidsgebouw in vlammen opging[35] en confrontaties bij betogingen. In mei werd er gevochten in Slovjansk, Kramatorsk en Marioepol, maar de Oekraïense troepen slaagden er niet in om de volledige controle te krijgen in deze steden. Ondertussen werd op 25 mei Petro Porosjenko de nieuwe president van Oekraïne.[36][37] Tijdens de presidentsverkiezingen waren de offensieven stilgelegd, maar deze vatten daarna opnieuw aan. Donetsk, dat zich op 11 mei onafhankelijk had verklaard, verklaarde zich na de nieuwe offensieven in oorlog met Oekraïne.[38] De gevechten gingen verder en tegen eind juni vielen al zeker 423 doden volgens de VN.[39] Ondertussen had de nieuwe president op 8 juni eenzijdig een staakt-het-vuren aangekondigd.[40] Dit hield echter geen stand en de gevechten gingen verder. Op 13 juni werd Marioepol definitief veroverd door de Oekraïense regering.[41] Op 18 juni kwam men opnieuw uit op een staakt-het-vuren en deze werd even verlengd, maar na mislukte onderhandelingen besloot Porosjenko het bestand niet te verlengen.[42]
Juli 2014: Oekraïens offensief
Na het mislukken van een definitieve oplossing begon het Oekraïense leger een groot nieuw offensief. Op 5 juli eindigden de gevechten in Sloviansk en Kramatorsk en trokken de rebellen zich terug naar Donetsk.[43] Het leger rukte verder op naar Donetsk en voerde ook bombardementen uit op de rebellenkampen van Donetsk.[44]
Juli 2014: Malaysia airlines
| Zie Malaysia Airlines-vlucht 17 voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Op 17 juli 2014 stortte een Boeing van Malaysia Airlines met vluchtnummer MH17 neer bij het dorp Hrabove in de oblast Donetsk. Aan boord waren 15 bemanningsleden en 283 passagiers, waarvan 193 met de Nederlandse nationaliteit. Er waren geen overlevenden.[45] Al snel werd er geconcludeerd uit dat het vliegtuig was neergehaald. De VN kwam met een resolutie tot een formele conclusie en eiste toegang tot het gebied.[46] Volgens Westerse analisten kwam de schade aan delen van het vliegtuig overeen met de inslag van schrapnel uit een luchtdoelraket.[47] De Russische media verklaarden dat een Oekraïens gevechtsvliegtuig de MH17 had neergeschoten, omdat de Oekraïners gedacht zouden hebben dat het een vliegtuig was met Poetin aan boord.[48] Binnen het Westen werd de hoofdverantwoordelijkheid gelegd bij de rebellen en Rusland. Hierdoor groeide het anti-Russische sentiment in het Westen en groeide daarbij ook de steun voor scherpe sancties tegen Rusland. Er volgde een boycottenoorlog tussen het Westen en Rusland.
Augustus 2014: pro-Russisch tegenoffensief
De steden Donetsk en Loegansk waren nog steeds het doelwit van het Oekraïense leger en verschillende voorsteden werden veroverd. Ook werd Donetsk verschillende keren gebombardeerd door de luchtmacht.[49] De stad was omsingeld en stond op het punt om te vallen. Ondertussen ontstond er veel commotie rond een Russisch konvooi dat humanitaire hulp zou komen bieden.[50] Volgen Moskou waren er geen Russische troepen aanwezig in Oekraïne en zou Rusland geen militaire hulp bieden, maar er waren meer en meer geruchten dat de Russen de opstandelingen actief steunden.[51] Zowel in Donetsk als Loegansk waren er zware gevechten om de controle van de stad tussen pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger.[52] Op 25 augustus kwam er een tegenoffensief van de separatisten die probeerden hun bevoorradingslijnen in handen te houden.[53] Dit tegenoffensief zou volgens velen grotendeels tot stand zijn gekomen door de hulp van Rusland.[54] Het Oekraïense leger werd op verschillende plaatsen teruggedreven, maar op andere plaatsen hield het stand.
September 2014: staakt-het-vuren
De nieuwe opmars van de separatisten en het machtsevenwicht zorgden ervoor dat de verschillende partijen bereid waren tot een staakt-het-vuren. Op 1 september hadden de separatisten reeds overleg mogelijk gemaakt door te stellen dat ze geen onafhankelijkheid wensten, maar een apart statuut binnen Oekraïne.[55] Op 5 september werd er met het akkoord van Minsk een staakt-het-vuren afgekondigd door de verschillende partijen.[56] Het staakt-het-vuren werd in eerste instantie vrij goed nageleefd, hoewel er hier en daar schendingen plaatsvonden waarbij verschillende doden vielen.
Oktober-december 2014: verkiezingen
Op 25 oktober 2014 werden er parlementsverkiezingen gehouden in Oekraïne. De opkomst was 70% in het land, maar in het oosten van het land kon er amper gestemd worden. De pro-Westerse partijen waren de winnaars van de verkiezingen.[57] Op 2 november waren er aparte verkiezingen in de regio's die de rebellen onder controle hadden. De rebellenleiders wonnen deze verkiezingen vlot, maar algemeen werden deze verkiezingen niet erkend.[58] Daarnaast werden deze verkiezingen door Oekraïne als een provocatie beschouwd. In het land zelf bleef het staakt-het-vuren redelijk in stand, hoewel er bijna dagelijks schendingen waren. Op 12 december werd verklaard dat er voor het eerst geen enkele schending had plaatsgevonden.[59] Op Eerste kerstdag kwam er ook een grote uitwisseling van gevangenen tussen de rebellen en de overheid.[60]
Januari 2015: nieuwe escalatie
In januari 2015 leek het conflict aanvankelijk te verminderen door de goede gesprekken tussen de partijen. Al snel bleek echter dat het water nog vrij diep was en waren er opnieuw talrijke incidenten en gevechten tussen het Oekraïense leger en de separatisten. Het staakt-het-vuren werd nog maar amper nageleefd en beide kanten bedreigden elkaar met nieuwe offensieven.[61]
Februari 2015: Minsk II
Naar aanleiding van de toenemende spanningen en conflicten riep het Westen op tot een nieuw staakt-het-vuren: Minsk II. Het nieuw staakt-het-vuren zou het vorige hernieuwen. Op 7 februari 2015 werd het verdrag getekend door de verschillende partijen. Het staakt-het-vuren werd grotendeels nageleefd, hoewel er nog steeds verschillende inbreuken waren. Op 10 maart verklaarde de Oekraïense president dat het meeste oorlogsmateriaal teruggetrokken was.[62] Incidenten bleven nog wel bestaan, maar waren sporadisch.
Strijdende partijen
Pro-Russische zijde
Het grootste deel van het pro-Russische verzet wordt gevormd door de volksmilities van Donbass. De milities bestaan uit de milities van Donbass en Loegansk die samen de Verenigde Strijdrachten van Novorossiya vormen, het Russisch-Orthodoxe Leger, het Leger van het Zuidoosten en het Vostok-bataljon. De milities van Donbass en Loegansk hebben een leger van 20.000 man[63], terwijl de andere milities vrij klein zijn. Daarnaast wordt er beweerd dat er diverse Russische troepen zijn. Officieel heeft Rusland geen troepen aanwezig en zou het enkel om vrijwilligers gaan, maar toch bestaat er heel veel twijfel hierover bij de Oekraïense regering en het Westen. In elk geval zijn er Kozakken[64], Tsjetsjenen[65] en andere Kaukasische troepen aanwezig.
Oekraïense zijde
Het officiële leger maakt het grootste deel van de troepenmacht uit met ongeveer 50.000 man.[66]. Daarnaast zijn er ook paramilitairen aanwezig met lokale vrijwilligers, maar ook buitenlandse vrijwilligers. Hun aantal is moeilijker in te schatten. Het Westen is geen militaire partij in het conflict, desondanks werden er wapenleveringen overwogen door de Amerikanen.[67] Veel Europese landen, waaronder Duitsland, waren hier echter op tegen, omdat ze van mening waren dat het conflict niet militair, maar diplomatiek moest worden opgelost. Uiteindelijk zijn dergelijke leveringen niet gedaan en is de steun economisch en humanitair gebleven.[68]
Reacties
- De NAVO verwees bij het conflict vooral naar de rol van Rusland en had kritiek op de mogelijke aanwezigheid van wapens en troepen die voor een humanitaire ramp zorgden.[69][70]
- De Europese Unie zag in Oekraïne een belangrijke nieuwe handelspartner en steunde het land dan ook economisch en humanitair. Verschillende sancties werden ondernomen tegen Rusland.[71]
- Rusland ziet zichzelf als waarnemer van het conflict en ontkent betrokkenheid bij het ontsporen van het conflict. Rusland beschuldigde de EU en de VS van escalatie.[72] Het land vindt wel dat het het recht heeft om de Russische minderheden in het buitenland te beschermen.[73]
- De Verenigde Staten zien vooral Rusland als opruier van de gebeurtenissen en eisten dat Rusland zich buiten het conflict zou houden.[74]
Gevolgen
- Op humanitair vlak was de oorlog een ramp voor de inwoners van Donbass. Ongeveer 1,2 miljoen mensen verloren hun huis en velen waren op de vlucht.[75]
- Volgens een schatting van de VN in maart 2015 waren er toen al zeker 6000 doden gevallen in het conflict.[76]
- Op internationaal vlak raakten Rusland en de EU in elkaars vaarwater en volgden verschillende boycots en embargo's aan beide zijden.[77] De landen zijn nochtans belangrijke handelspartners op vlak van gas en olie.[78]
- De spanningen tussen de VS en Rusland liepen hoger op en leidden tot een dieptepunt in hun onderlinge relaties.[79]
- Naar aanleiding van de spanningen met het Westen zocht Rusland een nieuwe handelspartner. Er werden akkoorden gesloten met China over de levering van enorme voorraden gas en olie, maar toch zijn deze nog lang niet zo groot als de leveringen naar Europa.[80]
Zie ook
- Krimcrisis
- Malaysia Airlines-vlucht 17
- Tijdlijn van de Oekraïnecrisis
- Gewapend conflict in Zuidoost-Oekraïne in 2014
Externe links
.svg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}