Non-verbale communicatie

Met non-verbale communicatie, ook wel analoge communicatie genoemd, bedoelt men elke vorm van uitwisseling van boodschappen tussen mensen of levende wezens via niet-talige signalen of tekens: zonder woorden.

Non-verbale communicatie is een ruimer begrip dan non-verbaal gedrag of lichaamstaal in engere zin, waar het meestal toe gereduceerd wordt. Zo is er ook communicatie zonder lichaamstaal en zonder woorden, maar met bijvoorbeeld tekens of symbolen. Dit wordt bestudeerd door de semiotiek en mag ook tot de non-verbale communicatie gerekend worden. Ook stemtaal en paralinguïstiek vallen onder non-verbale communicatie.

Gebarentaal is wel een vorm van lichaamstaal, maar is géén non-verbale communicatie. Non-verbaal betekent: zonder woorden. In gebarentaal is feitelijk elk gebaar een onuitgesproken woord met vaste betekenis.

In de menselijke communicatie geeft de non-verbale communicatie vaak de doorslag. Bijvoorbeeld: iemand zegt dat hij niet boos is, maar kijkt wel erg kwaad. Of iemand die zegt dat hij niet zenuwachtig is, maar wel zweet en staat te trillen.

Mensen reageren op non-verbale signalen en tekens vaak onbewust meer dan op verbale tekens. Sommige onderzoekers spreken zelfs van een verhouding 60% lichaamstaal, 30% klank van de stem, en 10% daadwerkelijke inhoud.

Over het algemeen worden we dagelijks geconfronteerd met non-verbale tekens. Denk hierbij bijvoorbeeld aan verkeersborden.

Indeling

In de communicatie kan een indeling gemaakt worden waarbij gekeken wordt of de boodschap met of zonder gebruik van woorden (verbaal/non-verbaal) plaatsvindt. Tegelijkertijd wordt gekeken of daarbij wel of geen gebruik gemaakt wordt van de stem (vocaal/non-vocaal).

• verbaal + vocaal = gesproken taal
• verbaal + non-vocaal = gebarentaal en gebaren(systemen) met afgesproken betekenis
• non-verbaal + vocaal = stemtaal en paralinguïstiek (o.a. stemklank, intonatie)
• non-verbaal + non-vocaal = lichaamstaal, mimiek, oogcontact, ondersteunende gebaren

Voorbeelden van Non-verbale communicatie

• Uiterlijk

Aan uiterlijk kan je zien wat iemand wil uitstralen of hoe iemand zich voelt. Wanneer iemand bijvoorbeeld zijn haren op een nette knot doet wil het netheid en verzorgdheid uitstralen. Kortgeschoren haren (stekeltjes) straalt snel, makkelijk en modern uit. Een baard kan duiden op wijsheid, maar kan ook op iemands onverzorgdheid. Hetzelfde geldt voor lange haren bij mannen, maar bijvoorbeeld opgeschoren haren bij vrouwen kan het vermoeden wekken dat ze lesbisch is, wat vaak een vooroordeel is.

• Kleding

Kleding is ook een middel van communicatie. Aan kleding kun je bijvoorbeeld zien wat voor baan iemand heeft: pak (kantoorbaan), schilderspak (schilder). Ook kan je aan kleding zien van welke muziek iemand houdt (punk, hardcore, R&B). Ook hebben skaters vaak bepaalde kleding aan, en hebben ze vaak een gezamenlijke mening over de maatschappij. Onder jongeren zijn merkkleding vaak van groot belang. Het geeft een bepaalde status en suggereert een bepaalde kwaliteit. Veelal kenmerkt dit een bepaalde groep (bijvoorbeeld vrienden), waar ze dan ook graag bij horen.

• Kleuren

Aan kleuren kun je zien hoe iemand in het leven staat. Draagt iemand bijvoorbeeld veel felle, vrolijke kleuren dan is het een optimistisch persoon. Zo kan iemand met volledig zwarte kleding treurnis uitstralen of juist een bepaald statement willen maken.

• Lichaamshouding

Jouw lichaamshouding zegt iets over hoe jij in het leven staat. Ben je wat somber aangelegd, dan kijk je vaak naar de grond, helt je hoofd wat naar voren, je schouders hangen wat af en je borst is ingetrokken. De bewegingen van je handen en voeten zijn wat traag. Ben je een rasoptimist, dan loop je vaak te stralen. Hoofd rechtop, schouders naar achteren, borst naar voren, enthousiaste bewegingen en ferme tred. Er kan je immers niets gebeuren.

• Praten met handen en voeten

Sommige mensen ondersteunen met veel bewegingen hun verhaal. Soms heb je gebaren nodig om iets duidelijk te maken. Je wilt dan aangeven hoe groot of klein iets was of welke bewegingen dat ding maakte. Soms zijn gebaren simpelweg symbolen zoals; de vuist met de duim omhoog. 'Tof hoor'. Of met de duim omlaag. 'Echt slecht'.

• Van je gezicht aflezen

Emoties vinden hun uitdrukking in het hele lichaam, de houding en de gebaren, maar vooral het gezicht. Denk aan de uitdrukking "het is van je gezicht af te lezen'. De stand van de wenkbrauwen, de mate waarin de ogen open of juist dichtgeknepen zijn en de mond, met name de lippen en de stand van de mondhoeken. Met een combinatie van dat kun je veel emoties aflezen. Echter zijn er ook mensen (veelal ouderen) welke de spieren rond de wenkbrauwen gespannen (in één positie) houden. Dit was in vroegere tijden meer gebruikelijk, om zo géén emoties te laten zien aan anderen. Dit heeft dikwijls bij die mensen een continu aanwezige (denk)rimpel tot gevolg gehad, wat die mensen veelal nors en streng doet overkomen, wat menig keer onterecht is.

• Spiegels van de ziel/ ogen

Ogen zijn de spiegel van de ziel. De meest diepe en intense emoties komen tot uitdrukking via de ogen. Daarom is oogcontact ook bijna een synoniem van persoonlijk contact. Het contact zoeken met de ogen ligt dan ook heel gevoelig. Blijf je iemand te lang aankijken om aandacht te trekken, dan kan dat opgevat worden als brutaal of zelfs als opdringerig. Dit is met name het geval wanneer de ander geen contact wil. Ook kan oogcontact prettig zijn, even kijken en afwachten hoe de ander reageert. Hoe lang kun je naar elkaar kijken en het nog prettig vinden? Via oogcontact kun je aftasten wat je van elkaar wil. Het zijn dan de eerste stappen naar een verdere kennismaking.

• Geen lichaamstaal

Hier bestaan veel voorbeelden van. Het eerste is het gebruik van postduiven, uitgevonden in de 12e eeuw. Mensen gingen met een boodschap naar iemand toe, bevestigde deze voor zijn eigen thuis aan de poot van de duif en liet laatstgenoemde los. De duif vloog naar zijn huis, veel sneller dan de man. Nu wordt het niet meer gebruikt. Primitieve mensen communiceerden door rotstekeningen en de tamtam.

Andere niet-talige boodschappen

Via diverse media worden boodschappen gecommuniceerd die niet direct 'verwoord' zijn of talig zijn maar waarbij het toch de bedoeling is iets over te brengen en waar dingen gesuggereerd worden. Hoe zit dat bijvoorbeeld met reclameboodschappen of andere vormen en kanalen van communicatie zoals geluid, muziek, kleuren, geuren, sfeerscheppers en beeldcombinaties. Die beïnvloeden ook zonder dat er iets 'gezegd' wordt of zonder dat er lichaamstaal aan te pas komt. Therapieën kunnen hier op gebaseerd zijn.

Neutrale prikkels

Zelfs op zich neutrale prikkels kunnen, mits er afspraken over worden gemaakt, een communicatieve betekenis krijgen zoals lange en korte geluiden in het morsealfabet, of de vlaggentaal zoals die vroeger gebruikt werd in de scheepsvaart, telecommunicatie, het leger en andere domeinen.

Bekend zijn ook pictogrammen, verkeersborden en andere afbeeldingen die boodschappen inhouden en waarmee gecommuniceerd wordt.

Bronnen

Studieboeken:

Elementaire communicatie

Matrix Reclame en Promotietering

Externe links

• Non-verbale communicatie
• www.lichaamstaal.nl/communicatie.html