Nicolaas Pieck

Nicolaas (’Claes’) Pieck (Gorcum, 29 augustus 1534 – Brielle, 9 juli 1572) was minderbroeder die samen met achttien andere katholieke geestelijken door de watergeuzen werd vermoord. De groep werd bekend als de Martelaren van Gorcum.

Leven

Nicolaas Pieck werd geboren in een welgestelde familie, als zoon van Jan Aertse Pieck en Hendrikje Calff (Henrica Calvia). Zijn ouders waren overtuigd katholiek. Zijn vader had er volgens sommige bronnen voor gezorgd dat de van ketterij verdachte pastoor van de grote kerk in Gorcum (Gorinchem), uit zijn ambt werd gezet en werd vervangen door de pastoor Leonard van Veghel. Toch bleef niet iedereen uit het gezin katholiek: de beide broers van Nicolaas Pieck, Jan en Willem, werden protestant. Willem Pieck werd burgemeester van Gorcum.

Nicolaas ging naar school bij de Broeders van het Gemene Leven in ’s-Hertogenbosch. Hij sloot zich daar aan bij een zijtak van de franciscaanse kloosterorde: de Ordo Fratrum Minorum Observantiae (O.F.M.Obs). (Deze tak maakt nu deel uit van de hoofdtak van de franciscanen (O.F.M.).) Hij studeerde filosofie en theologie aan het franciscaanse college aan de Katholieke Universiteit Leuven, waar hij onder andere les kreeg van de franciscaanse professor Adam Sasbout (ca. 1516-1553). In Leuven werd hij in of omstreeks 1558 tot priester gewijd.

Hij was, vooral in Leuven, Brussel en Antwerpen, actief als katholiek missionaris onder volgelingen van het protestantisme en andere „ketterijen”, in het bijzonder tegen het calvinisme. In 1568 werd hij op slechts 34-jarige leeftijd benoemd tot gardiaan (franciscaans kloosteroverste) te Gorcum.

Hij werd omschreven als een bleke, magere man met een voorbeeldig kloosterleven. Hoewel hij boetedoening van groot belang vond, zei hij vaak dat men God moet dienen met vreugde.

Op 25 juni 1572 riep Claes Pieck de kloostergemeenschap bijeen voor ernstig nieuws. Het bericht was aangekomen, dat de geuzen op 23 juni de franciscanen in Alkmaar gevangen hadden genomen. Hij gaf de kloosterlingen de vrijheid om het klooster te verlaten om een veiligere plaats op te zoeken. Hijzelf en pastoor Leonard van Vechel zouden de parochianen niet verlaten. De meesten in het klooster sloten zich aan bij deze beslissing en bleven. Enkelen vertrokken en kwamen veilig aan in ’s-Hertogenbosch.^[1]

Bij de bezetting van de citadel van Gorcum door de watergeuzen, namen de anti-Spaanse troepen en extremistische calvinisten op 26 juni onder leiding van admiraal Lumey alle priesters en religieuzen gevangen. Na verschillende dagen van marteling, werden zij vanuit de gevangenis van Gorcum naar Brielle gebracht.

Op 8 juli werd een debat georganiseerd tussen twee van de gevangengenomen geestelijken en twee protestantse predikanten. Claes Pieck was een spreker voor de katholieke geestelijken en slaagde erin de protestanten met eenvoudige vragen van hun stuk te brengen, waarop het debat werd afgebroken.

De eerste nacht in de gevangenis, werkten de geuzen hun woede vooral uit op Nicolaas Pieck. Zij hingen hem op aan het koord van zijn habijt om hem te martelen om hem tot afval van zijn katholieke geloof te brengen, als voorbeeld voor de anderen. Maar het touw brak en Nicolaas viel op de grond. Om vast te stellen of hij dood was, hielden zij een brandende fakkel aan zijn oren, voorhoofd en kin, en in zijn mond. Toen hij niet reageerde, lieten zij hem voor dood achter. Hij kwam later weer bij bewustzijn.

De twee protestantse broers van Claes Pieck onderhandelden met Lumey over een losgeld om hun broer vrij te laten. Lumey wou dit enkel beloven op voorwaarde dat de paters de tegenwoordigheid van Jezus Christus in het Misoffer en het gezag van de paus zouden ontkennen. Nicolaas bleef echter bij zijn overtuiging als katholiek.

Hij was de eerste van de negentien gevangenen die op 9 juli 1572 door ophanging werden vermoord door de watergeuzen.

Verering

Samen met de andere Martelaren van Gorcum werd hij heilig verklaard in 1867. Hun feestdag is 9 juli.
In Delft was een kerk vernoemd naar deze heilige. De Raamstraatkerk uit Delft had Nicolaas Pieck als patroonheilige en heeft het sobere franciscaanse model hoog in het vaandel staan. Tegenwoordig is de kerk gewijd aan de HH. Franciscus en Clara van Assisi. De parochie heeft een nauwe band met de franciscaanse communiteit, die naast de kerk een klooster heeft. De kerk is gevestigd in de Raamstraat, achter het Centraal Station van de stad.
In Gorinchem (Gorcum) draagt de rooms-katholieke parochie de naam H.H. Nicolaas Pieck en Gezellenparochie. In de parochiekerk worden relieken van de Martelaren van Gorcum bewaard.