Nederlandse Top 40

Nederlandse Top 40
Dj	Joost den Draaijer (1965-1968) Jan van Veen (1968-1970) Lex Harding (1970-1989)¹ Frans van der Drift (sep./okt. 1974) Ferry Maat (1975-1985) Gijs Staverman (1991-1993) Erik de Zwart (1989-2002)¹ Wessel van Diepen (2003-2006) Jeroen Nieuwenhuize (2006-heden) ¹ Met onderbreking van enkele jaren.
Producer(s)	Gea van der Poll (VOO) Jurjen Gofers (2002-2006) Jeroen van Doorn (14 oktober 2006-16 oktober 2009) Mijke Marsman (bij afwezigheid van Van Doorn) Jorg Heijmink Liesert (heden)
Muziekgenre	amusement
Type programma	hitlijst
Uitzendingen
Tijdstip	Vrijdag 14:00-18:00 Zondag 15:00-18:00 (Non-stop 40)
Radiostation	Radio Veronica (zeezender)(1965-1974) Radio Mi Amigo(1974) Hilversum 3(1974-1993) Radio 538(1993-heden)
Periode	1965 - heden

De Nederlandse Top 40 is een wekelijkse hitlijst, die door de zeezender Radio Veronica werd geïntroduceerd. Op 2 januari 1965 verscheen de eerste Top 40; I Feel Fine van de Beatles stond toen op nummer één.

Geschiedenis

De Top 40 was niet de eerste Nederlandse hitparade. Al lang voor 1965 stelden diverse instanties hitlijsten samen, waaronder het blad Elsevier en het radioprogramma Tijd voor Teenagers. Sommige van die lijsten werden niet altijd wekelijks samengesteld: de hitparade van Elsevier verscheen bijvoorbeeld maandelijks.

Joost den Draaijer was de initiatiefnemer van de Top 40 in Nederland. In november 1964 was hij op studiereis in de Verenigde Staten. Hij kwam terug met een idee: volgens hem had Radio Veronica een eigen hitparade nodig. Hij wist de directie van de zeezender te overtuigen met deze hitlijst te beginnen.

Met ingang van 2 januari 1965 was deze lijst iedere zaterdagmiddag tussen twee en vier uur te beluisteren via Radio Veronica. Den Draaijer was ook de eerste presentator van deze hitparade, die in gedrukte vorm verscheen vanaf 9 januari 1965.

De Top 40 heette in het begin nog "Nederlandse Hitparade", dat op 21 mei 1966 werd omgedoopt in "Veronica Top-40". De uitzending van deze wekelijkse lijst met de 40 populairste platen van Nederland groeide in de loop der jaren uit tot (een onderdeel van) "De nationale zaterdagmiddaggebeurtenis", waarvan ook de Tipparade met de Alarmschijf deel uitmaakte. Het programma bleek zó succesvol dat op de in 1965 opgerichte concurrent Hilversum 3 de VPRO in 1968 een eigen top 20 begon die uitgroeide tot de Hilversum 3 Top 30, later Daverende Dertig, Nationale Hitparade en Mega Top 50 (van 1997-2002 ook onder de naam Mega Top 100).

De laatste vanaf de zeezender Radio Veronica uitgezonden Top 40 ging de ether in op zaterdagmiddag 31 augustus 1974, "the day the music died" (de dag dat de muziek stierf), toen de zeezenders moesten stoppen met hun uitzendingen. De exploitatie van de Top 40 werd daarop overgenomen door de eind 1974 opgerichte Stichting Nederlandse Top 40, eigendom van Lex Harding en Rob Out. Op de vier zaterdagmiddagen van september 1974 en ook op zaterdagmiddag 5 en 12 oktober 1974 werd de Top 40 uitgezonden op de zeezender Radio Mi Amigo (dat was doorgegaan met uitzenden, hierbij de "anti-Veronicawetten" negerende) met presentatie door Frans van der Drift. Daarna, vanaf donderdag 3 oktober 1974, nam de TROS de uitzendingen van de Top 40 over (met dj Ferry Maat) op Hilversum 3. Als C-omroep (sinds 1 mei 1976) kreeg Veronica (in de vorm van de VOO) de Top 40 op Hemelvaartsdag 27 mei 1976 weer terug. Vanaf die tijd werd de Top 40, beginnende op 28 mei 1976, iedere vrijdagavond (in een tijdsbestek van slechts één uurtje) uitgezonden door Veronica op Hilversum 3 (tegenwoordig 3FM geheten). Nadat Veronica de B-status bereikte, verschoof de Top 40-uitzending naar de vrijdagmiddag en was er meer tijd voor beschikbaar.

In 1993 besloten de omroepen op Radio 3 nog maar één hitlijst uit te zenden, om een einde te maken aan de veelheid aan lijstjes op die zender. De lijst die overbleef was de Mega Top 100 (tegenwoordig 3FM Mega Top 50), gezamenlijk uitgezonden door de TROS en Veronica op zaterdagmiddag en gepresenteerd door Daniël Dekker en Gijs Staverman. De Top 40 verhuisde vervolgens naar Radio 538, waar de lijst tot op de dag van vandaag wordt uitgezonden. Ook is de lijst nog korte tijd te horen geweest op Happy RTL-radio met presentator Bart van Leeuwen.

Op televisie was de Top 40 in de jaren '80 te zien bij het publieke Veronica, waar het programma achtereenvolgens werd gepresenteerd door Jeroen van Inkel, Erik de Zwart en Gijs Staverman. Halverwege de jaren '90 verhuisde de tv-versie naar RTL 5 waar Tim Immers en Annette Barlo de lijst presenteerden. Later verhuisde de lijst naar SBS 6 voor de TV uitzendingen (gepresenteerd door Bart Ettekoven en later door Jeroen Nieuwenhuize). Vanaf eind jaren '90 tot heden is de Top 40 te zien op TMF (met in 2003 een korte uitstap naar MTV), waar achtereenvolgens Erik de Zwart en Jeroen Nieuwenhuize de lijst presenteerden.

Het gedrukte exemplaar

Vanaf de tweede uitzending, op 9 januari 1965, was de Top 40-lijst ook wekelijks in gedrukte vorm (het gedrukte exemplaar) bij veel platenwinkels verkrijgbaar. In 2003 werd hiermee gestopt vanwege de hoge kosten. Van 2 september 2005 tot en met 31 mei 2008 werd de Top 40 in een wekelijkse uitgave van de Free Record Shop opgenomen, waarbij ook de samenstelling werd gewijzigd: alleen singleverkopen van de Free Record Shop Holding (FRS, Van Leest en Fame) werden nog meegeteld. Op 31 mei 2008 verscheen de Top 40 voor het laatst in het FreeCharts-exemplaar. De publicatie ervan was stopgezet na het opzeggen van de overeenkomst tussen Free Record Shop en Stichting Nederlandse Top 40. Van de Top 40 in de maanden juni en juli 2008 is geen gedrukt exemplaar verschenen. Met ingang van augustus 2008 verschijnt weer wekelijks een gedrukt exemplaar (met de Tipparade op de achterkant) dat in de winkels van Music Store verkrijgbaar is.

Exemplaren

• De eerste Top 40 (van 2 januari 1965) verscheen weliswaar aanvankelijk niet in druk, maar werd later (onder andere in het gedrukte exemplaar van de 600e Top 40) alsnog officieel afgedrukt.
• Tot en met 31 augustus 1974 bestond het exemplaar van de Top 40 uit een enkel vel papier (in 1973 zelfs 8 pagina's) dat door de jaren heen diverse afmetingen had en waarvan de inhoud ook enkele malen wijzigde:
  • Vanaf 9 februari 1965: Nederlandse Hitparade
  • Vanaf 21 mei 1966: Veronica Top-40
  • Vanaf 23 november 1968: Veronica Top 40
  • Vanaf 12 juli 1969: Top 40
  • Vanaf 24 januari 1970: Radio Veronica Top 40
  • Vanaf 11 juli 1970: Radio Veronica Top 40, met daaronder: Veronica Elpee Top-Twintig
  • Vanaf 19 september 1970: voor: Veronica Top 40, achter: Tipparade
  • Vanaf 21 november 1970: (gewijzigd logo) voor: Veronica Top 40, achter: Tipparade
  • Vanaf 7 oktober 1972: voor: Top 40 Veronica 538, achter: Tipparade
  • Vanaf 6 januari 1973: (8 pagina's, met binnenin v.l.n.r.:) Veronica's Tipparade, Veronica's Top 40, Veronica's Lp Top 20
  • Vanaf 13 oktober 1973: voor: Veronica Top 40, achter: Tipparade
  • Vanaf 27 oktober 1973: voor: Veronica Top 40, achter: Veronica's Tipparade, Lp Top 20
• Vanaf 7 september 1974 ging de exploitatie van het gedrukte exemplaar over in handen van een stichting ter behoud van de Top 40: de Stichting Nederlandse Top 40, waarmee er nogal wat veranderde aan de inhoud van het gedrukte exemplaar. Een opsomming daarvan kan in het artikel over deze stichting worden gevonden.

Speciale uitgaven

Van het gedrukte exemplaar van 26 december 1970 ("Kersteditie" genoemd) is bekend dat er twee versies bestaan, de ene met normale Alarmschijfsymbolen, de ander met kerstkaarsen in plaats van de gebruikelijke Alarmschijfsymbolen. Het andere opmerkelijke feit van deze lijst is dat deze geheel identiek is aan de week daarvoor. Het commentaar onder aan deze Top 40-lijst liet daar ook geen twijfel over bestaan: "Kerstmis valt dit jaar op de piekdagen in platenverkoop, wij hebben daarom de Top-40 ongewijzigd gelaten." Ook de Tipparade van die week was ongewijzigd gelaten.

De Top 40 van 30 juni 1973

Vanwege een protestactie van Radio Veronica tegen een mogelijke verdwijning (die later tóch plaatsvond op 31 augustus 1974) is de Top 40 van 30 juni 1973 destijds niet afgedrukt en verscheen er die week een gedrukt exemplaar met blanco hitlijsten met dwars daaroverheen de tekst "OOK DIT VERDWIJNT ALS VERONICA VERDWIJNT" in grote, zwarte letters. Deze Top 40 werd bovendien nooit uitgezonden door Radio Veronica, evenwel "Het Genootschap Voor Hitologie" drukte deze lijst af in het eerste nummer van het tijdschrift Pampus, dat verscheen in november 1973:

VERONICA TOP 40 nr. 26 van 30 juni 1973. (Nooit uitgezonden uit protest tegen het op handen zijnde verdwijnen van het schip.)

De Top 40 van 30 december 2006 (week 52)

Er kwam geen "FreeCharts"-exemplaar van week 52 uit in 2006, omdat de week daarvoor reeds een gecombineerde uitgave (week 51/52) was verschenen. Dientengevolge is de Top 40 van 30 december 2006, die wel samengesteld werd, niet in druk verschenen.

De Top 40 van 29 december 2007 (week 52)

De Top 40 van 29 december 2007 van week 52 is daarentegen wel in druk verschenen in FreeCharts van week 1, 2008 omdat (ook) in 2007 er geen FreeCharts-exemplaar uitkwam in week 52.

Trivia

De Top 40 heeft vanwege sponsoring ook wel bekend gestaan als de Rabo Top 40 en de Wanadoo Top 40. Heden ten dage gaat de lijst weer als de Nederlandse Top 40 door het leven, net als in 1974, toen zeezender Veronica haar uitzendingen moest stoppen.

Het aantal muziekstukken dat per jaar in de top 40 binnenkomt en daarmee officieel een hit wordt, schommelt rond de 300. De minste hits leverde 1965 op met 249 stuks. Het grootste aantal hits in de top 40 bedroeg 370 in 1971.

Almere heeft een eigen Top 40 Plein. Dit was een cadeau van de gemeente aan de Stichting Nederlandse Top 40, omdat de Top 40 op 2 januari 2005 precies veertig jaar bestond. Op die dag werd het straatbord officieel onthuld door de Almeerse burgemeester Annemarie Jorritsma en Erik de Zwart. Die laatste presenteerde de hitlijst zelf jarenlang op radio en televisie. Het Top 40 Plein ligt in de Almeerse Muziekwijk.

Speciale uitzendingen

Op vrijdag 31 oktober 2003 werd op Radio 538 een zeer speciale hitlijst uitgezonden, namelijk de 2000e Top 40, maar eigenlijk was dit volgnummer 2001, omdat de Top 40 van 26 december 1970 (identiek aan die van de week daarvoor, maar wel afzonderlijk in druk verschenen) toen niet was meegeteld. Deze foute telling werd later hersteld, genoemde Top 40 telt (net als vroeger reeds gebeurde) weer voor vol mee.

Op vrijdag 7 oktober 2005 werd op Radio 538 het 40-jarige jubileum gevierd van de Top 40, maar reeds op zondag 2 januari 2005 bestond de Top 40 exact 40 jaar en dat feit is een dag daarvóór op nieuwjaarsdag 2005 op Radio Veronica gevierd tussen 12u. en 15u. met "het ultieme Top 40-nummer 1-programma", hierin werden de platen gedraaid die het langst op nummer 1 hebben gestaan in de Top 40. "Dromen Zijn Bedrog" van Marco Borsato stond het langst op nummer 1 in de Top 40 in die afgelopen 40 jaar (namelijk 12 weken) en was tevens de nummer 1 in die "ultieme nummer 1-hitlijst".

Op vrijdag 13 oktober 2006 werd op Radio 538 van 14.00 uur tot 18.15 uur het afscheid gevierd van Wessel van Diepen als presentator van de Top 40. Deze uitzending kwam rechtstreeks vanuit de Heineken Music Hall waar diezelfde avond de TMF Awards werden uitgereikt.

Op vrijdag 1 februari 2008 is de 2222e Top 40 uitgezonden. Daarnaast kwam in die Top 40 de 12.000e nieuwe binnenkomer binnen sinds de start van deze hitlijst op 2 januari 1965. Maar in totaal zijn er volgens Martijn Poortvliet 12.069 nummers ooit in de Top 40 genoteerd geweest, op 12.002 binnenkomers. Het verschil van 67 platen wordt veroorzaakt doordat met name in de beginjaren van de Top 40 er meerdere uitvoeringen van een bepaald nummer tegelijkertijd op een en dezelfde positie in de Top 40 konden staan. Bijvoorbeeld: "La Danse De Zorba" van Trio Hellenique, van Duo Acropolis en ook van Mikis Theodorakis stonden alle drie steeds gezamenlijk op één positie in de Top 40.

Tune van de Top 40

De begintune van het programma met de Top 40 is afkomstig uit het nummer Blue Tango van het orkest van Sid Ramin. Het eind van dit nummer werd voor de tune aan de eerste minuut van Blue Tango geplakt. Nog steeds zijn er delen uit deze tune herkenbaar in de huidige versie die overigens meer beat heeft gekregen.

Tegenwoordig

Tegenwoordig (2009) wordt de Top 40 op vrijdag van 14.00 tot 18.00 uur op de radio uitgezonden door Radio 538 en gepresenteerd door Jeroen Nieuwenhuize, die op 20 oktober 2006 het stokje overnam van Wessel van Diepen. Jens Timmermans is de vaste vervanger van Nieuwenhuize.

Op zaterdag werd tot 1 november 2007 op dit radiostation de Nonstop 40 uitgezonden van 15.00 tot 18.00 uur, zonder presentatie. In september 2009 keerde deze variant weer terug, op de zondag.

De uitzending op Radio 538 op de vrijdagmiddag van de Nederlandse Top 40 is in 2009 voor het eerst in de geschiedenis van dit radioprogramma "beloond" met een Marconi Award voor het beste radioprogramma in Nederland van het afgelopen jaar.

In de toekomst zal de Top 40 in ieder geval tot 2012 door Radio 538 blijven worden uitgezonden.

Samenstelling

Van september 1974 tot eind 2006 was de samenstelling van de Top 40 in handen van de Stichting Nederlandse Top 40 en GfK Mega Charts. Sinds begin januari 2007 worden de Top 40 en de Tipparade voor de Stichting Nederlandse Top 40 samengesteld door SoundAware – dat tot voor kort alleen de airplaygegevens voor de Top 40 leverde – en wordt gemaakt op basis van cijfers van de Free Record Shop Holding en Music Store.

Airplay

Net als een andere grote hitlijst in Nederland (de 3FM Mega Top 50), maar in tegenstelling tot de Single Top 100, wordt de Top 40 samengesteld op basis van verkoopcijfers én airplay: hoe vaker een lied gedraaid wordt, hoe hoger dit in de Top 40 staat. Vóór 1 juli 1999 was de Top 40, net zoals de Single Top 100 tegenwoordig, enkel en alleen op de wekelijkse verkoopcijfers gebaseerd. Sinds de Top 40 van 10 juli 1999 wordt airplay meegeteld. De Top 40 kent een andere weging van verkoop en airplay dan de 3FM Mega Top 50. Sinds 2003 worden legaal gedownloade singles ook in de samenstelling van de Top 40 meegewogen.

De huidige samenstelling van de hitlijsten, een combinatie van verkoop- en airplaygegevens, kan omstreden genoemd worden. Velen vinden het niet objectief dat de airplaycijfers van radio- en televisiestations worden meegeteld om de invloed van de dalende singleverkoop op de Top 40 te beperken. Ook is door de veranderde samenstelling een historische vergelijking van artiesten lastig; sinds de wijziging komt het bijvoorbeeld veel vaker voor dat een plaat op nummer één binnenkomt in de Top 40. Ook halen artiesten die (al dan niet structureel) minder airplay ontvangen vaak niet de hoge posities die ze op basis van enkel de verkoopcijfers mogelijk wel zouden halen.

Stipnotering

In de Top 40-lijst wordt met een zogenaamde "stip" aangegeven welke platen zich snel naar de top bewegen. Elke plaat die op een van de nummers 11 tot en met 30 terechtkomt en daarmee drie of meer plaatsen stijgt (bijvoorbeeld van 33 naar 29), krijgt op dat moment een stipnotering. Ook platen die in of naar de top 10 stijgen, krijgen een stipnotering. Naast stipnoteringen worden sinds 1983 ook superstipnoteringen toegekend: is het aantal gestegen plaatsen in de top 10 vijf of meer óf in de top 25 tien of meer, dan wordt een superstip uitgedeeld. Nieuwe binnenkomers krijgen een stip als ze binnenkomen tussen nummer 26 en nummer 30. Aan binnenkomers op nummer 25 en hoger wordt een superstip toebedeeld. De hoogste nieuwe binnenkomer wordt aangeduid als de "klapper van de week".

Regels

Een aantal omstreden regels, waarvan enkele al sinds 1972, wordt gehanteerd:

• Singles dienen bij voorkeur minimaal 2 weken in de Top 40 te staan.
• Re-entry (een single die eerst verdwenen was, maar nu opnieuw is genoteerd in de lijst) vindt alleen plaats wanneer de single bij de eerste 30 uitkomt, anders wordt deze genegeerd.

Een andere regel die pas later is ontstaan:

• Met superstip genoteerde singles mogen de week erop niet zakken. Als een superstipsingle eigenlijk had moeten zakken, dient deze te blijven staan op de plek waarnaar deze steeg. (Deze regel kan echter niet altijd toegepast worden, bv. als er geen plaats is.) Gevolg van deze regel is wel dat singles, de week na het blijven staan, extra hard naar beneden kunnen zakken.

Boeken

• Hitdossier
• Top 40 - Het gedrukte exemplaar 1965-1974. BR Music, 2005. ISBN 90-5971-020-7

(met alle Top 40-lijsten uit de eerste 10 jaar)

Zie ook

• Records in de Nederlandse Top 40
• Lijst van nummer 1-hits in de Nederlandse Top 40
• Lijst van succesvolste hits in de Nederlandse Top 40
• Lijst van eendagsvliegen in de Nederlandse Top 40
• Charts
• Charts In Print
• FreeCharts

Externe links

• De officiële Top 40 van 30 juni 1973
• De eigen website van de Top 40

Logo 538	Programma's op Radio 538

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties: