Manie

Een manie is een gemoedstoestand die wordt gekenmerkt door een ziekelijke opgewektheid (overmatige vreugde, hyperactiviteit, impulsiviteit e.d.) die gepaard gaan met sterke ongeremdheid in tal van psychische functies. Een manie kan een symptoom zijn van een stemmingsstoornis.

Iemand in deze toestand gedraagt zich opgewekt, in de omgang kan men aanvoelen dat de opgewektheid aan de buitenkant zit en niet een vrolijkheid is die echt is. Het kan ook voorkomen dat iemand tijdens een manie erg prikkelbaar is en snel kwaad wordt. In ernstige gevallen kan sprake zijn van hallucinaties of wanen en ontstaan conflicten met de omgeving. Een lichte vorm van manie wordt hypomanie genoemd.

Een welbekende manie is kleptomanie, waarbij iemand veelal onbewust en onnodig goederen steelt.

Een vergelijking

Bij een manische periode heeft de patiënt veelal het gevoel om alles te kunnen en vertoont daardoor roekeloos gedrag. Dit kan in sommige gevallen leiden tot de dood. Een voorbeeld: een manische patiënt probeert een trein tegen te houden of de patiënt denkt te kunnen vliegen en vertrekt vanaf een flat van 13 hoog. Dit kan niet worden geclassificeerd onder suïcide. Vaak wordt zo'n geval wel zo gezien, waardoor een verkeerd beeld ontstaat. Uitputtingsverschijnselen die leiden tot de dood kunnen worden gezien als suïcide. Patiënten met een manie zijn vaak rustig, aan het begin, geleidelijk aan wordt er een toename van de combinatie angst en destructief gedrag waargenomen. Dit verschijnsel is bij iedere patiënt een absolute zekerheid. Destructief gedrag is het onvermijdelijke gevolg van stresssituaties. Gevoelens van verlatenheid leiden eveneens tot destructief gedrag voor zijn omgeving en tenslotte zichzelf.

Een kind dat zijn onzekerheid en angst verbergt achter druk en overmatig vrolijk gedrag benadert die van een manie.
Bij een manie zit er achter het vrolijke en drukke gedrag een innerlijke ontreddering waar men zich eigenlijk niet goed van bewust is en waar men geen raad mee weet. Het ongeremde functioneren komt vooral tot uiting in het gevoelsleven, de gedachtegang, het bewegen en een verminderd normbesef. Gevoelens laat men de vrije loop, waardoor ook de diepere gevoelens en gedachten worden uitgedragen en men zich erg 'blootgeeft'. Het aangrijpende van deze stoornis is dat een mens het eigen functioneren zo slecht in de hand kan houden.

Door de optredende versterkte gewaarwording wordt op vrijwel elke zintuiglijke prikkel gereageerd. De gedachtegang kan dit niet bijhouden, wordt erg snel en raakt in de war. Het denken sluit daardoor niet meer aan bij de realiteit. Door het opvangen van alle prikkels en de snelle gedachtegang worden ook het bewegen en handelen ontremd. Deze ongeremdheid is vaak zo hevig dat men, soms dagenlang, niet tot rust kan komen.

Mede omdat men zichzelf in ernstige mate overschat, merken zij niet dat er te veel van het lichaam wordt gevraagd waardoor een ernstige uitputtingstoestand kan ontstaan. Door het slechte concentratievermogen dat bij een manie optreedt, gunt men zich geen tijd voor eten en drinken, wat een uitputtingstoestand nog meer in de hand werkt.
Het realiteitsbesef is sterk verminderd, wat samen met een uitputtingstoestand tot een levensbedreigende situatie kan leiden. Iemand in een dergelijke toestand moet zowel lichamelijk als geestelijk als een zeer ernstig zieke worden gezien.

Hulp

Om iemand met een manie hulp te bieden is geen eenvoudige zaak. Het gedrag is zo onrustig en zo ongrijpbaar dat men wellicht het gevoel kan krijgen van 'waar moet ik beginnen'. Enerzijds zal men getroffen worden door de ontreddering waarin zij verkeren. Anderzijds kan het gestoorde gedrag sterke gevoelens van irritatie oproepen omdat zij niet kunnen voldoen aan regels en normen. Door hun ongeremdheid kunnen zij regelmatig kwetsende opmerkingen maken ten opzichte van hen die hulp bieden. Waar nog bij komt dat er bij hen ook perioden kunnen optreden van een sterke prikkelbaarheid door de achter de ziekelijke opgewekte stemming liggende onlustgevoelens.

Een goede instelling moet worden gevonden door hun situatie goed te blijven doorzien en rekening te houden met hun onvermogen om de realiteit van zichzelf te zien. Door de sterke prikkelgevoeligheid moet hun omgeving rustig zijn.

In het contact moet men zich niet laten meeslepen door hun drukke en opgewekte gedrag. De onrust zal daar nog door toenemen en omdat het maar een schijnbare vrolijkheid is, zou men hen ook kunnen kwetsen. Tijdens de heftigste fase van een manie zal men relationeel niet veel meer kunnen doen dan een begrijpend gedrag tonen waardoor zij kunnen ervaren dat zij worden geaccepteerd.

Door de sterke onrust en de ongeremdheid en het zichzelf verwaarlozen, moet veel aandacht worden gegeven aan de lichamelijke verzorging. Door de onrust wordt veel energie verbruikt, zodat veel drinken, hoogwaardige voeding in kleine porties en een goede lichamelijke verzorging erg belangrijk is. Als de toestand zich wat verbetert, kan men hen weer meer bij de ADL-activiteiten gaan betrekken. Men moet zich hier dan op concentreren waardoor zij geen aandacht aan voor hen verwarrende zaken kunnen geven. Rustgevende medicijnen zijn als regel onmisbaar om de toestand te verbeteren.