Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Magnetoceptie
Magnetoceptie of magnetoreceptie is het vermogen tot waarnemen van magnetische velden, gewoonlijk om de plaats te bepalen en zich te oriënteren. Deze eigenschap komt bij verschillende kleine diersoorten voor, zoals duiven, bijen, salamanders, zeeschildpadden en andere. Pas in het midden van de jaren 1960 werd experimenteel vastgesteld dat sommige dieren zich aan het magnetische veld van de aarde kunnen oriënteren. Het best bekend is het magnetische kompas bij trekvogels, maar voor een groot deel is de magnetoceptie een nog niet onderzocht gebied van de zintuiglijke waarneming bij dieren.
Zintuigen (receptoren) voor het waarnemen van het magnetisch veld
Deze receptoren zijn in staat veranderingen in het magnetisch veld te detecteren om de richting en geografische breedte te bepalen. Een magneetzin is sinds lang aangetoond bij een verscheidenheid van diergroepen (vogels, vissen, insecten slakken en platwormen), met de meest uitgesproken effecten bij velden van dezelfde orde van grootte als het aardmagnetische veld. Bij duiven is een kleine regio in de schedel gevonden met een grote dichtheid aan zenuwen met daarin biologisch magnetiet.
Magnetische waarneming bij runderen en herten
In 2008 kwamen onderzoekers van de universiteit Duisburg-Essen tot de zienswzijze dat ook runderen en herten over een ’magnetisch zintuig’ beschikken.[1] Ze analyseerden de foto’s van Google Earth waarop grazende kudden runderen en herten stonden, en stelden vast dat twee derden van deze dieren in noord-zuid-richting stonden of lagen.[2][3] Aangespoord door deze analyse telden Tsjechische onderzoekers in het nationale park van het Boheemse Woud in welke richting de reeën en herten lagen te slapen; ook hier kwam een voorkeur voor de noord-zuidelijke richting aan het licht.
Bij mensen
Mensen hebben een gelijksoortige regio met magnetiet in het zeefbeen, een bot van de schedelbasis.[4]
Kan de mens hiermee inderdaad het magneetveld van de aarde waarnemen? In 2001 bleek uit een onderzoek dat mensen met een magneet op het voorhoofd de weg minder goed konden terugvinden dan zonder zo’n stoorzender. Andere onderzoekers kwamen echter niet tot dit besluit.[5][6] In 2007 werd ontdekt dat een magnetisch veld een ’evoked response’ kan oproepen in de hersenen van de proefpersonen.[7]
Recentelijk is er ook een nieuw mechanisme ontdekt voor magnetoceptie: een chemisch kompas dat lichtafhankelijk is. Het is gebleken dat de cryptochroomreceptor die gevoelig is voor het violet-blauwe gedeelte van het spectrum ook gevoelig is voor de oriëntatie ten opzichte van het magnetische veld. Het kompas maakt geen onderscheid tussen magnetische noord- en zuidpolen. De oriëntatie van de ogen ten opzichte van het magnetische veld geeft een vogel "visuele" informatie over de richting die wordt gevolgd. Ook de monarchvlinder kan dit systeem gebruiken.[8] Bij de monarchvlinder is het gehele magnetisch kompas ingebouwd in een lichtgevoelige antenne.[9][10]
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º Sabine Begall, Jaroslav Červený, Julia Neef, Oldřich Vojtčch, Hynek Burda, Magnetic alignment in grazing and resting cattle and deer.. PNAS (published online before print, 25 augustus 2008)
- º (de) Winfuture.de
- º (de) Persmededeling, universiteit Duisburg-Essen
- º Baker, R. R., J. G. Mather, J. H. Kennaugh (1983-01-06). Magnetic bones in human sinuses. Nature 301 (5895): 79–80. DOI:10.1038/301078a0.
- º Baker, R. Robin, Human navigation and magnetoreception. Manchester University Press, 1989
- º R. Wiltschko, W. Wiltschko, Magnetic orientation in animals. Springer (Juni 1995)
- º Carrubba, S., C. Frilot, A. L. Chesson, A. A. Marino (2007-01-05). Evidence of a nonlinear human magnetic sense. Neuroscience 144 (1): 356–67. DOI:10.1016/j.neuroscience.2006.08.068.
- º (en) Nature: Animal cryptochromes mediate magnetoreception by an unconventional photochemical mechanism
- º (en) Schence Daily Monarch Butterflies Reveal a Novel Way in Which Animals Sense Earth’s Magnetic Field
- º (en) Theoratical and Cumputatitional Biophysics Group: The Magnetic Sense of Animals